دین عقلانی | جعفر نکونام

#تعریف_دین_عقلانی
#تعریف_عقل_مستقل
#تعریف_نگاه_برون_دینی
✅ جعفر نکونام
برخی از مخاطبان می گویند که مرادتان از دین عقلانی روشن نیست. من اینک می خواهم تعریف خود را از دین عقلانی به دست بدهم.
1️⃣ هیچ نیازی نمی بینم که معنای لغوی و اصطلاحی برای تعبیر «دین عقلانی» به دست بدهم. همین که مراد خودم را مشخص کنم، کافی است. مرادم از دین، عبارت از شناخت آدمی از جهان هستی و زیستن بر پایه آن است و مرادم از عقلانی، عبارت از آن نوع شناخت و نحوه زیستی است که عقل مستقل به دست می دهد. در ادامه توضیحات بیشتری درباره عقل مستقل خواهم داد.
2️⃣ به موجب آنچه گفته شد، تعریف من از دین، اعم از دین تاریخی است که مصادیق آنها ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی نظیر بودائی و هندو و جز آنهاست. در تعریف من، حتی نگاه و مرام کسانی که خود را بی دین هم معرفی می کنند، دین به شمار می آید.
3️⃣ البته من به مخاطبان حق می دهم که وقتی لفظ دین به میان می آید، ذهنشان سراغ ادیان تاریخی برود؛ اما مگر دین تاریخی چه ماهیتی دارد که آن دین باشد، ولی دین عقلانی که عبارت از شناخت عقلانی از جهان و زندگی بر پایه آن است، دین نباشد؟
ماهیت هر دو عبارت از شناخت بشری و زیستن بر پایه آن است؛ لذا همچنان که دین تاریخی عبارت از شناخت بشری از جهان و زندگی بر پایه آن بوده، دین عقلی هم چیزی جز شناخت بشری از جهان و زندگی بر پایه آن نیست.
4️⃣ برخی آگاهی بشر را به سه دوره نقل و عقل و علم تقسیم می کنند و دین را به دوره نقل متعلق می شمارند. این در حالی است که هرگز دین به همان شکل نقلی اش باقی نمانده؛ بلکه به توجیهات عقلی و علمی هم آمیخته شده است.
سرگذشت دین، درست همسان دیگر دانش های بشری مثل طب و نجوم بوده است. همان طور که طب و نجوم به همان شکل نقلی و عقلی گذشته باقی نمانده و تطور پیدا کرده و اکنون بیش تر شکل تجربی گرفته اند، دین نیز البته نه مانند دیگر دانش های بشری، کمابیش تطور پیدا کرده است و علمای دینی کمابیش از دستاورهای فلسفی و علمی برای بهینه سازی دین بهره برداری کرده اند؛ منتها تقدس دین مانع از آن شده است که پا به پای دیگر دانش های بشری رشد پیدا کند.
5️⃣ مرادم از عقل در ترکیب دین عقلی عبارت از عقل فلسفی نیست؛ بلکه مطلق فهم مدرن بشری اعم از فلسفی و علمی است. مقصود من از عقل مستقل، عبارت از عقل غیر تاریخی و غیر دینی و غیر تعبدی است. به سخن دیگر مرادم از عقل مستقل عبارت از نگاه برون دینی است. نگاه برون دینی بر پایه شناخت مشترک بشری است و همه اقوام بشری صرف نظر از دین خود به درستی آن شناحت حکم می کنند.
6️⃣ بر این اساس، وقتی می گویم، من در مقام این هستم که به آموزه های دینی، نگاه برون دینی داشته باشم، منظورم این است که خود را فرض می گیرم که مسلمان نیستم و از منظر یک غیر مسلمان به آیات و روایات می نگرم و همان نظری را درباره محتوای آیات و روایات بیان می کنم که یک غیر مسلمان به ذهنش می رسد.
باید توجه داشت که نگاه برون دینی هرگز نگاه دینی نیست؛ یعنی اگر یک بودائی بر پایه باورها و ارزش های بودائی به ارزیابی آیات و روایات بپردازد، هرگز چنین نگاهی برون دینی به شمار نمی آید؛ بلکه درون دینی شمرده می شود. نگاه برون دینی، عبارت نگاهی است که نه بر پایه باورها و ارزش های قومی و دینی، بلکه بر پایه دانش ها و ارزش های مشترک بشری استوار است. به سخن دیگر، مراد من از نگاه برون دینی، نگاه ایدئولوژیک نیست؛ بلکه نگاه آکادمیک است.
7️⃣ برخی می گویند، تو چه تعمدی داری که فهم برون دینی و عقل مستقل از هستی و زیستن بر پایه آن را دین بنامی؟
پاسخ من این است که تعمد من به این جهت است که:
🔹 اولاً، بگویم، دین تاریخی با دین عقلی ماهیتاً یکی است. هر دو عبارت از شناخت بشر از هستی و زیستن بر پایه آن است. منتها دین تاریخی عبارت از شناخت و نحوه زیست گذشتگان است و دین عقلی عبارت از شناخت و نحوه زیستن عصر مدرنیته است.
🔹 ثانیاً، بگویم، دین مانند سایر دانش های بشر به مثابه یک گلوله برقی است که هم‌پای بشر ظهور کرده و تحول یافته است و در طول تاریخ خود، پاره هایی از آن کنده شده و پاره های دیگری بر آن افزوده گردیده و در مجموع یک روند کمالی را طی نموده و لذا دین عقلی در ادامه دین تاریخی است.
🔹 ثالثاً، بگویم، بشر امروز بر شانه های گذشتگان ایستاده است و درست است که شناخت و نحوه زیست بشر در عصر حاضر به مراتب، اخلاقی تر و عقلانی تر و علمی تر از گذشتگان است، اما در ادامه تلاش ها و تجارب آنان است.
البته ما نباید بر میراث گذشتگان متوقف بشویم؛ اما باید میراث گذشتگان را حرمت بنهیم و در مقام ستیزه جویی با میراث گذشتگان بر نیاییم. دین تاریخی را باید اصلاح کرد؛ نه آن که با آن ستیزه جویی کرد.
https://www.tgoop.com/dineaqlani

Telegram

دین عقلانی | جعفر نکونام

مخاطبان این کانال، کسانی‌اند که از قرائت تعبدی از دین گریزان شدند و به قرائت عقلانی از دین متمایل‌اند. جعفر نکونام، استاد تمام دانشگاه در رشته علوم قرآن و حدیث. لطفاً کانال را به افراد و گروه‌ها معرفی فرمایید.

www.tgoop.com/dineaqlani/36

1.3K viewsedited  May 5, 2022 at 02:23

#تعریف_دین_عقلانی
#تعریف_عقل_مستقل
#تعریف_نگاه_برون_دینی
✅ جعفر نکونام
برخی از مخاطبان می گویند که مرادتان از دین عقلانی روشن نیست. من اینک می خواهم تعریف خود را از دین عقلانی به دست بدهم.
1️⃣ هیچ نیازی نمی بینم که معنای لغوی و اصطلاحی برای تعبیر «دین عقلانی» به دست بدهم. همین که مراد خودم را مشخص کنم، کافی است. مرادم از دین، عبارت از شناخت آدمی از جهان هستی و زیستن بر پایه آن است و مرادم از عقلانی، عبارت از آن نوع شناخت و نحوه زیستی است که عقل مستقل به دست می دهد. در ادامه توضیحات بیشتری درباره عقل مستقل خواهم داد.
2️⃣ به موجب آنچه گفته شد، تعریف من از دین، اعم از دین تاریخی است که مصادیق آنها ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی نظیر بودائی و هندو و جز آنهاست. در تعریف من، حتی نگاه و مرام کسانی که خود را بی دین هم معرفی می کنند، دین به شمار می آید.
3️⃣ البته من به مخاطبان حق می دهم که وقتی لفظ دین به میان می آید، ذهنشان سراغ ادیان تاریخی برود؛ اما مگر دین تاریخی چه ماهیتی دارد که آن دین باشد، ولی دین عقلانی که عبارت از شناخت عقلانی از جهان و زندگی بر پایه آن است، دین نباشد؟
ماهیت هر دو عبارت از شناخت بشری و زیستن بر پایه آن است؛ لذا همچنان که دین تاریخی عبارت از شناخت بشری از جهان و زندگی بر پایه آن بوده، دین عقلی هم چیزی جز شناخت بشری از جهان و زندگی بر پایه آن نیست.
4️⃣ برخی آگاهی بشر را به سه دوره نقل و عقل و علم تقسیم می کنند و دین را به دوره نقل متعلق می شمارند. این در حالی است که هرگز دین به همان شکل نقلی اش باقی نمانده؛ بلکه به توجیهات عقلی و علمی هم آمیخته شده است.
سرگذشت دین، درست همسان دیگر دانش های بشری مثل طب و نجوم بوده است. همان طور که طب و نجوم به همان شکل نقلی و عقلی گذشته باقی نمانده و تطور پیدا کرده و اکنون بیش تر شکل تجربی گرفته اند، دین نیز البته نه مانند دیگر دانش های بشری، کمابیش تطور پیدا کرده است و علمای دینی کمابیش از دستاورهای فلسفی و علمی برای بهینه سازی دین بهره برداری کرده اند؛ منتها تقدس دین مانع از آن شده است که پا به پای دیگر دانش های بشری رشد پیدا کند.
5️⃣ مرادم از عقل در ترکیب دین عقلی عبارت از عقل فلسفی نیست؛ بلکه مطلق فهم مدرن بشری اعم از فلسفی و علمی است. مقصود من از عقل مستقل، عبارت از عقل غیر تاریخی و غیر دینی و غیر تعبدی است. به سخن دیگر مرادم از عقل مستقل عبارت از نگاه برون دینی است. نگاه برون دینی بر پایه شناخت مشترک بشری است و همه اقوام بشری صرف نظر از دین خود به درستی آن شناحت حکم می کنند.
6️⃣ بر این اساس، وقتی می گویم، من در مقام این هستم که به آموزه های دینی، نگاه برون دینی داشته باشم، منظورم این است که خود را فرض می گیرم که مسلمان نیستم و از منظر یک غیر مسلمان به آیات و روایات می نگرم و همان نظری را درباره محتوای آیات و روایات بیان می کنم که یک غیر مسلمان به ذهنش می رسد.
باید توجه داشت که نگاه برون دینی هرگز نگاه دینی نیست؛ یعنی اگر یک بودائی بر پایه باورها و ارزش های بودائی به ارزیابی آیات و روایات بپردازد، هرگز چنین نگاهی برون دینی به شمار نمی آید؛ بلکه درون دینی شمرده می شود. نگاه برون دینی، عبارت نگاهی است که نه بر پایه باورها و ارزش های قومی و دینی، بلکه بر پایه دانش ها و ارزش های مشترک بشری استوار است. به سخن دیگر، مراد من از نگاه برون دینی، نگاه ایدئولوژیک نیست؛ بلکه نگاه آکادمیک است.
7️⃣ برخی می گویند، تو چه تعمدی داری که فهم برون دینی و عقل مستقل از هستی و زیستن بر پایه آن را دین بنامی؟
پاسخ من این است که تعمد من به این جهت است که:
🔹 اولاً، بگویم، دین تاریخی با دین عقلی ماهیتاً یکی است. هر دو عبارت از شناخت بشر از هستی و زیستن بر پایه آن است. منتها دین تاریخی عبارت از شناخت و نحوه زیست گذشتگان است و دین عقلی عبارت از شناخت و نحوه زیستن عصر مدرنیته است.
🔹 ثانیاً، بگویم، دین مانند سایر دانش های بشر به مثابه یک گلوله برقی است که هم‌پای بشر ظهور کرده و تحول یافته است و در طول تاریخ خود، پاره هایی از آن کنده شده و پاره های دیگری بر آن افزوده گردیده و در مجموع یک روند کمالی را طی نموده و لذا دین عقلی در ادامه دین تاریخی است.
🔹 ثالثاً، بگویم، بشر امروز بر شانه های گذشتگان ایستاده است و درست است که شناخت و نحوه زیست بشر در عصر حاضر به مراتب، اخلاقی تر و عقلانی تر و علمی تر از گذشتگان است، اما در ادامه تلاش ها و تجارب آنان است.
البته ما نباید بر میراث گذشتگان متوقف بشویم؛ اما باید میراث گذشتگان را حرمت بنهیم و در مقام ستیزه جویی با میراث گذشتگان بر نیاییم. دین تاریخی را باید اصلاح کرد؛ نه آن که با آن ستیزه جویی کرد.
https://www.tgoop.com/dineaqlani

BY دین عقلانی | جعفر نکونام