دین عقلانی | جعفر نکونام

🔶 ویژگی‌های تبیین‌های ایدئولوژیک
✅ جعفر نکونام 28 دی 1401

یادداشت ذیل، در بیان برخی از مهم‌ترین تبیین‌‌های ایدئولوژیک است که معمولاً از سوی پیروان ادیان و مذاهب مختلف راجع به موضوعات مختلف به دست داده می‌شود.

1️⃣ ابطال‌ناپذیری
تبیین ایدئولوژیک، ابطال‌ناپذیر است و هیچگاه بطلان نمی‌پذیرد؛ بلکه همیشه و در همه موارد حق است. برای مثال، گفته می‌شود که اگر دعا کنی، خدا دعایت را مستجاب می‌کند. بعد اگر کسی دعا کرد و مستجاب نشد، همیشه یک پاسخی برایش هست که عدم استجابت دعا را توجیه می‌کند: یا گفته خواهد شد، وقتش نرسیده یا لابد دعایت با اخلاص نبوده است یا شرایط دعا را رعایت نکرده‌ای یا به مصلحت تو نبوده است که دعایت مستجاب شود یا خدا در عوض این که دعایت را مستجاب نکرد، در آخرت به تو پاداش خواهد داد.

2️⃣ پسینی‌بودن
تبیین ایدئولوژیک، قدرت پیش‌بینی ندارد و اگر هم پیش‌بینی کند، دروغ از آب در می‌آید. چنین تبیینی، معمولاً، پسینی‌اند؛ یعنی بعد از این که رخداد واقع شد، مطرح می‌شود. برای مثال، وقتی دعا مستجاب نشد، گفته می‌شود که دعاکننده اخلاص نداشت یا لیاقت نداشت یا به مصلحتش نبود یا شرایط دعا را رعایت نکرده بود. این طور نیست که از ابتدا برای او مشخص کنند که چطوری باید اخلاص داشته باشد و چطوری باشد، لیاقت دارد یا او چطوری بفهمد، به مصلحتش بوده است یا نه. یا شرایط دعا چیست که او باید آنها را رعایت کند تا در هر حال، دعایش مستجاب شود. حتی اگر تعریفی از اخلاص یا لیاقت یا مصلحت یا شرایط دعا هم بیان شود، باز همۀ این توجیهات بعد از عدم استجابت دعا به میان می‌آید و از اول این توجیهات به میان نمی‌آید تا بی جهت، او وقتش را صرف دعای بی‌حاصل نکند و بعد نتیجه نگیرد.

3️⃣ استغنا از دانش و تخصص
تبیین ایدئولوژیک به هیچ دانش و تخصصی نیاز ندارد. یک ایدئولوژیک‌اندیش نیاز ندارد که از علم اقتصاد یا سیاست یا روان شناسی یا جامعه شناسی و مانند آنها آگاه باشد تا با تکیه بر آنها اقتصاد یا سیاست و روان و جامعه و مانند آنها را مدیریت کند. برای مثال می‌گویند که ما باید اسرائیل را نابود کنیم. حال اگر گفته شود، شما این را طبق کدام دانش و تخصص اظهار می‌کنید. به علاوه با کدام قدرت می‌توانید اسرائیل را نابود کنید؟ علاوه بر این، آیا جهان می‌پذیرد که شما اسرائیل را نابود کنید؟ افزون بر این، آیا اگر اسرائیل را نابود کردید، تمام مشکلات عالم حل خواهد شد؟ او هیچ پاسخ علمی که در محافل آکادمیک مطرح و قابل تأیید باشد، ارایه نمی‌کند.

4️⃣ اصلاح‌ناپذیری
در تبیین ایدئولوژیک این‌طور نیست که اساساً نقص و عیبی قابل تشخیص باشد که بتوان آن را تصحیح کرد. برای مثال، اگر یکبار دعا کردی و دعایت مستجاب نشد، نمی‌توان تشخیص داد که عیب کار در کجا بوده است تا آن را برطرف ساخت و بار دیگر که دعا کردی، لزوماً دعایت مستجاب شود. به عکس تبیین علمی که برای مثال، اگر بخواهند موشکی را به فضا پرتاب کنند و موفق نشوند، می‌آیند و علت‌یابی می‌کنند و بالاخره علت را شناسایی می‎کنند و برطرف می‌سازند و سرانجام موشک را با موفقیت به فضا پرتاب می‌کنند؛ اما در تبیین ایدئولوژیک، به لحاظ این که حوالت به مجهول داده می‌شود و مثلاً گفته می‌شود که خواست خدا نبود یا مقدر نبود و مانند آنها نمی‌شود، مشکل را برطرف کرد و کار را اصلاح نمود و به موفقیت رسید.

5️⃣ شکست‌ناپذیری
این تقریر دیگری از همان ابطال‌ناپذیری است. تبیین ایدئولوژیک شکست‌ناپذیر است؛ یعنی برای مثال، اصرار می‌شود که برجام پذیرفته نشود. حال اگر کشور دچار هر مشکلی بشود، هرگز زیر بار این نخواهند رفت که علت آن نپذیرفتن برجام بوده است؛ بلکه فرافکنی می‌کنند و برای مثال می‌گویند: روسیه و چین به ما خیانت کردند یا اقتصاد مقاومتی را درست نکردند یا نهایتش این است که می‌گویند، خدا نخواست یا خدا می‌خواهد ما را با سختی‌های تحریم و مانند آن امتحان کند یا خدا در عوض این سختی‌ها در آخرت به ما پاداش می‌دهد. یا مادیات مال دنیاپرست است و ما باید دنبال معنویات و آخرت باشیم.

6️⃣ فرقه‌ای بودن
تبیین ایدئولوژیک هرگز جهانی و متکی بر معارف مشترک بشری و دارای مقبولیت جهانی نیست؛ بلکه هر فرقه‌ای تبیین خودش را صحیح و تبیین دیگران را غلط می‌شمارد. برای مثال، برخی از فرقه‌های شیعی می‌گویند که ظهور امام زمان(ع) نزدیک است؛ اما حتی در میان خود شیعیان هم روی این گفته اتفاق نظر وجود ندارد؛ چه رسد، به مردم جهان که نه امام زمانی را قبول دارند و نه به حکومت جهانی شیعه قایل‌اند.
🟡 ادامه در صفحۀ بعد
ـ

www.tgoop.com/dineaqlani/377

1.4K viewsedited  Jan 18, 2023 at 08:02

🔶 ویژگی‌های تبیین‌های ایدئولوژیک
✅ جعفر نکونام 28 دی 1401

یادداشت ذیل، در بیان برخی از مهم‌ترین تبیین‌‌های ایدئولوژیک است که معمولاً از سوی پیروان ادیان و مذاهب مختلف راجع به موضوعات مختلف به دست داده می‌شود.

1️⃣ ابطال‌ناپذیری
تبیین ایدئولوژیک، ابطال‌ناپذیر است و هیچگاه بطلان نمی‌پذیرد؛ بلکه همیشه و در همه موارد حق است. برای مثال، گفته می‌شود که اگر دعا کنی، خدا دعایت را مستجاب می‌کند. بعد اگر کسی دعا کرد و مستجاب نشد، همیشه یک پاسخی برایش هست که عدم استجابت دعا را توجیه می‌کند: یا گفته خواهد شد، وقتش نرسیده یا لابد دعایت با اخلاص نبوده است یا شرایط دعا را رعایت نکرده‌ای یا به مصلحت تو نبوده است که دعایت مستجاب شود یا خدا در عوض این که دعایت را مستجاب نکرد، در آخرت به تو پاداش خواهد داد.

2️⃣ پسینی‌بودن
تبیین ایدئولوژیک، قدرت پیش‌بینی ندارد و اگر هم پیش‌بینی کند، دروغ از آب در می‌آید. چنین تبیینی، معمولاً، پسینی‌اند؛ یعنی بعد از این که رخداد واقع شد، مطرح می‌شود. برای مثال، وقتی دعا مستجاب نشد، گفته می‌شود که دعاکننده اخلاص نداشت یا لیاقت نداشت یا به مصلحتش نبود یا شرایط دعا را رعایت نکرده بود. این طور نیست که از ابتدا برای او مشخص کنند که چطوری باید اخلاص داشته باشد و چطوری باشد، لیاقت دارد یا او چطوری بفهمد، به مصلحتش بوده است یا نه. یا شرایط دعا چیست که او باید آنها را رعایت کند تا در هر حال، دعایش مستجاب شود. حتی اگر تعریفی از اخلاص یا لیاقت یا مصلحت یا شرایط دعا هم بیان شود، باز همۀ این توجیهات بعد از عدم استجابت دعا به میان می‌آید و از اول این توجیهات به میان نمی‌آید تا بی جهت، او وقتش را صرف دعای بی‌حاصل نکند و بعد نتیجه نگیرد.

3️⃣ استغنا از دانش و تخصص
تبیین ایدئولوژیک به هیچ دانش و تخصصی نیاز ندارد. یک ایدئولوژیک‌اندیش نیاز ندارد که از علم اقتصاد یا سیاست یا روان شناسی یا جامعه شناسی و مانند آنها آگاه باشد تا با تکیه بر آنها اقتصاد یا سیاست و روان و جامعه و مانند آنها را مدیریت کند. برای مثال می‌گویند که ما باید اسرائیل را نابود کنیم. حال اگر گفته شود، شما این را طبق کدام دانش و تخصص اظهار می‌کنید. به علاوه با کدام قدرت می‌توانید اسرائیل را نابود کنید؟ علاوه بر این، آیا جهان می‌پذیرد که شما اسرائیل را نابود کنید؟ افزون بر این، آیا اگر اسرائیل را نابود کردید، تمام مشکلات عالم حل خواهد شد؟ او هیچ پاسخ علمی که در محافل آکادمیک مطرح و قابل تأیید باشد، ارایه نمی‌کند.

4️⃣ اصلاح‌ناپذیری
در تبیین ایدئولوژیک این‌طور نیست که اساساً نقص و عیبی قابل تشخیص باشد که بتوان آن را تصحیح کرد. برای مثال، اگر یکبار دعا کردی و دعایت مستجاب نشد، نمی‌توان تشخیص داد که عیب کار در کجا بوده است تا آن را برطرف ساخت و بار دیگر که دعا کردی، لزوماً دعایت مستجاب شود. به عکس تبیین علمی که برای مثال، اگر بخواهند موشکی را به فضا پرتاب کنند و موفق نشوند، می‌آیند و علت‌یابی می‌کنند و بالاخره علت را شناسایی می‎کنند و برطرف می‌سازند و سرانجام موشک را با موفقیت به فضا پرتاب می‌کنند؛ اما در تبیین ایدئولوژیک، به لحاظ این که حوالت به مجهول داده می‌شود و مثلاً گفته می‌شود که خواست خدا نبود یا مقدر نبود و مانند آنها نمی‌شود، مشکل را برطرف کرد و کار را اصلاح نمود و به موفقیت رسید.

5️⃣ شکست‌ناپذیری
این تقریر دیگری از همان ابطال‌ناپذیری است. تبیین ایدئولوژیک شکست‌ناپذیر است؛ یعنی برای مثال، اصرار می‌شود که برجام پذیرفته نشود. حال اگر کشور دچار هر مشکلی بشود، هرگز زیر بار این نخواهند رفت که علت آن نپذیرفتن برجام بوده است؛ بلکه فرافکنی می‌کنند و برای مثال می‌گویند: روسیه و چین به ما خیانت کردند یا اقتصاد مقاومتی را درست نکردند یا نهایتش این است که می‌گویند، خدا نخواست یا خدا می‌خواهد ما را با سختی‌های تحریم و مانند آن امتحان کند یا خدا در عوض این سختی‌ها در آخرت به ما پاداش می‌دهد. یا مادیات مال دنیاپرست است و ما باید دنبال معنویات و آخرت باشیم.

6️⃣ فرقه‌ای بودن
تبیین ایدئولوژیک هرگز جهانی و متکی بر معارف مشترک بشری و دارای مقبولیت جهانی نیست؛ بلکه هر فرقه‌ای تبیین خودش را صحیح و تبیین دیگران را غلط می‌شمارد. برای مثال، برخی از فرقه‌های شیعی می‌گویند که ظهور امام زمان(ع) نزدیک است؛ اما حتی در میان خود شیعیان هم روی این گفته اتفاق نظر وجود ندارد؛ چه رسد، به مردم جهان که نه امام زمانی را قبول دارند و نه به حکومت جهانی شیعه قایل‌اند.
🟡 ادامه در صفحۀ بعد
ـ

BY دین عقلانی | جعفر نکونام