دین عقلانی | جعفر نکونام

🔶 قرب وقوع قیامت در پرتو نظریات مختلف تفسیری
🔸 نقد رؤیای رسولانه در زمینۀ قرب وقوع قیامت
🔸 تفسیر آیه «نذیر لکم بین یدی عذاب شدید»
✅ جعفر نکونام 5 بهمن 1401
▫️ص 1 از 2

یادداشت حاضر در نقد نظریۀ رؤیای رسولانه دکتر عبدالکریم سروش در زمینۀ مضمون قرآنی قرب وقوع قیامت است.

1️⃣ اصل داستان در نمونه‌ای از آیات قرآن
نقل است که حضرت محمد(ص) در همان اوایل رسالت خویش در سپیده‌دمی بر فراز کوه صفا بالا رفت و خطاب به قریش فریاد برآورد که برخیزید، اکنون چه وقت خواب است، دشمن شبیخون زده است. قریش سراسیمه از خواب نوشین برخاستند و به پای کوه صفا دویدند و از آن حضرت پرسیدند، کو دشمن؟ دشمنی که دیده نمی‌شود. ایشان پاسخ دادند که من شما را از عذاب شدیدی که نزدیک است، بیم می‌دهم: «نَذيرٌ لَکمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذابٍ شَديدٍ» (سبأ،46). قریش او را به سخره گرفتند و گفتند که او دیوانه است و از گرد او پراکنده شدند. (نک: تفسیر ابن کثیر، ذیل آیه)
تمام آیۀ مذکور چنین است: «قُلْ إِنَّما أَعِظُکمْ بِواحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنی وَ فُرادی ثُمَّ تَتَفَکرُوا ما بِصاحِبِکمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذيرٌ لَکمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذابٍ شَديدٍ» (سبأ،46)
ظاهر این آیه نشان می‌دهد که حضرت محمد(ص) اولین باری نبود که به قریش چنین هشداری داده بود و آنگاه قریش او را دیوانه خوانده بودند؛ بلکه مکرر اتفاق افتاده بود؛ لذا در آیه آمده است که ای پیامبر به قریش بگو که رفیقتان دیوانه نیست؛ بلکه فقط شما را از عذاب شدیدی که پیشاروی‌اتان است، بیم می‌دهد. در ادامه آمده است که ای پیامبر به قریش بگو که پروردگارم که دانای نهان‌هاست، این حقیقت را بیان می کند: قُلْ إِنَّ رَبّي يَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ (سبأ، 48) و باز در ادامه آمده است: «و اى كاش مى‌ديدى هنگامى را كه [قریش‏] وحشت‌‏زده‌‏اند [آنجا كه راه‏] گريزى [برایشان] نمانده است و از جايى نزديك گرفتار آمده‌اند و مى‌‏گويند: به او ايمان آورديم و چگونه از جايى [چنين‏] دور، دست يافتن [به ايمان‏] براى آنان ميسر است؟ و حال آنكه پيش از اين منكر قیامت شدند، و از جايى دور، به ناديده [تير تهمت‏] مى‌‏افكندند. و ميان آنان و ميان آنچه مى‌خواستند حايلى قرار مى‏‌گيرد؛ همان گونه كه از ديرباز با امثال ايشان چنين شد؛ زيرا آنها [نيز] در دودلى سختى بودند». (سبأ، 48-54)
چنان که به وضوح ملاحظه می‌شود، حضرت محمد(ص) به قریش فرموده بود که قیامت شما را فرا می‌گیرد و شما گرفتار عذاب شدید قیامت خواهید شد و هیچ راه گریزی از آن ندارید؛ اما قریش هرگز به عذاب شدیدی که آن حضرت وعده فرموده بود، گرفتار نیامدند؛ بلکه در سال هشتم هجرت، همگی ایمان آوردند.

2️⃣ قرب وقوع قیامت در نگاه سنتی در گذر تاریخ
پس از اعلان قرب وقوع قیامت از سوی حضرت محمد(ص)، پیوسته قریش از آن حضرت می‌پرسیدند که پس این قیامتی که شما می‌فرمایید، کی واقع می‌شود و ایشان می‌فرمودند که من زمانش را نمی‌دانم؛ اما سرانجام شما به عذاب شدیدی گرفتار خواهید آمد؛ منتها قریش به هیچ عذاب شدیدی گرفتار نشدند و سرانجام در سال هشتم هجری تمام ایشان به حضرت محمد(ص) گرویدند. مسلمانان نیز پی‌گیر زمان وقوع قیامت از آن حضرت بودند. آن حضرت در پاسخ مسلمانان، گاهی به نوجوانی اشاره می‌کرد و می‌فرمود که این نوجوان پیش از آن که به پیری برسد، شاهد وقوع قیامت خواهد شد (نک: صحیح بخاری، ح5728) یا باری فرمود که قیامت تا صد سال دیگر واقع خواهد شد و مسلمانان تا سال صد هجری منتظر وقوع قیامت بودند (نک: صحیح بخاری، ح533)؛ اما در آن سال قیامت واقع نشد. مسلمانان پس از آن به تأویل آیات و روایات مربوط پرداختند و منظور از قرب وقوع قیامت را نسبت به آغاز پیدایش جهان تلقی کردند؛ نه نسبت به عمر محدود قریش. (نک: تفسیر نمونه، ذیل آیه)
🟡 ادامه در صفحۀ بعد
ـ

Telegram

دین عقلانی

▫️ص 2 از 2
3️⃣ قرب وقوع قیامت در نظریۀ رؤیاهای رسولانه
دکتر سروش برای حل مشکل چنین آیاتی نظریۀ رؤیای رسولانه را پرداخته و اظهار داشته است که آنچه در قرآن در زمینۀ قیامت و نظایر آن آمده است، از سنخ رؤیاهایی است که پیامبر(ص) دیده است؛ لذا نباید این آیات را…

www.tgoop.com/dineaqlani/394

1.5K viewsedited  Jan 25, 2023 at 10:07

🔶 قرب وقوع قیامت در پرتو نظریات مختلف تفسیری
🔸 نقد رؤیای رسولانه در زمینۀ قرب وقوع قیامت
🔸 تفسیر آیه «نذیر لکم بین یدی عذاب شدید»
✅ جعفر نکونام 5 بهمن 1401
▫️ص 1 از 2

یادداشت حاضر در نقد نظریۀ رؤیای رسولانه دکتر عبدالکریم سروش در زمینۀ مضمون قرآنی قرب وقوع قیامت است.

1️⃣ اصل داستان در نمونه‌ای از آیات قرآن
نقل است که حضرت محمد(ص) در همان اوایل رسالت خویش در سپیده‌دمی بر فراز کوه صفا بالا رفت و خطاب به قریش فریاد برآورد که برخیزید، اکنون چه وقت خواب است، دشمن شبیخون زده است. قریش سراسیمه از خواب نوشین برخاستند و به پای کوه صفا دویدند و از آن حضرت پرسیدند، کو دشمن؟ دشمنی که دیده نمی‌شود. ایشان پاسخ دادند که من شما را از عذاب شدیدی که نزدیک است، بیم می‌دهم: «نَذيرٌ لَکمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذابٍ شَديدٍ» (سبأ،46). قریش او را به سخره گرفتند و گفتند که او دیوانه است و از گرد او پراکنده شدند. (نک: تفسیر ابن کثیر، ذیل آیه)
تمام آیۀ مذکور چنین است: «قُلْ إِنَّما أَعِظُکمْ بِواحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنی وَ فُرادی ثُمَّ تَتَفَکرُوا ما بِصاحِبِکمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذيرٌ لَکمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذابٍ شَديدٍ» (سبأ،46)
ظاهر این آیه نشان می‌دهد که حضرت محمد(ص) اولین باری نبود که به قریش چنین هشداری داده بود و آنگاه قریش او را دیوانه خوانده بودند؛ بلکه مکرر اتفاق افتاده بود؛ لذا در آیه آمده است که ای پیامبر به قریش بگو که رفیقتان دیوانه نیست؛ بلکه فقط شما را از عذاب شدیدی که پیشاروی‌اتان است، بیم می‌دهد. در ادامه آمده است که ای پیامبر به قریش بگو که پروردگارم که دانای نهان‌هاست، این حقیقت را بیان می کند: قُلْ إِنَّ رَبّي يَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ (سبأ، 48) و باز در ادامه آمده است: «و اى كاش مى‌ديدى هنگامى را كه [قریش‏] وحشت‌‏زده‌‏اند [آنجا كه راه‏] گريزى [برایشان] نمانده است و از جايى نزديك گرفتار آمده‌اند و مى‌‏گويند: به او ايمان آورديم و چگونه از جايى [چنين‏] دور، دست يافتن [به ايمان‏] براى آنان ميسر است؟ و حال آنكه پيش از اين منكر قیامت شدند، و از جايى دور، به ناديده [تير تهمت‏] مى‌‏افكندند. و ميان آنان و ميان آنچه مى‌خواستند حايلى قرار مى‏‌گيرد؛ همان گونه كه از ديرباز با امثال ايشان چنين شد؛ زيرا آنها [نيز] در دودلى سختى بودند». (سبأ، 48-54)
چنان که به وضوح ملاحظه می‌شود، حضرت محمد(ص) به قریش فرموده بود که قیامت شما را فرا می‌گیرد و شما گرفتار عذاب شدید قیامت خواهید شد و هیچ راه گریزی از آن ندارید؛ اما قریش هرگز به عذاب شدیدی که آن حضرت وعده فرموده بود، گرفتار نیامدند؛ بلکه در سال هشتم هجرت، همگی ایمان آوردند.

2️⃣ قرب وقوع قیامت در نگاه سنتی در گذر تاریخ
پس از اعلان قرب وقوع قیامت از سوی حضرت محمد(ص)، پیوسته قریش از آن حضرت می‌پرسیدند که پس این قیامتی که شما می‌فرمایید، کی واقع می‌شود و ایشان می‌فرمودند که من زمانش را نمی‌دانم؛ اما سرانجام شما به عذاب شدیدی گرفتار خواهید آمد؛ منتها قریش به هیچ عذاب شدیدی گرفتار نشدند و سرانجام در سال هشتم هجری تمام ایشان به حضرت محمد(ص) گرویدند. مسلمانان نیز پی‌گیر زمان وقوع قیامت از آن حضرت بودند. آن حضرت در پاسخ مسلمانان، گاهی به نوجوانی اشاره می‌کرد و می‌فرمود که این نوجوان پیش از آن که به پیری برسد، شاهد وقوع قیامت خواهد شد (نک: صحیح بخاری، ح5728) یا باری فرمود که قیامت تا صد سال دیگر واقع خواهد شد و مسلمانان تا سال صد هجری منتظر وقوع قیامت بودند (نک: صحیح بخاری، ح533)؛ اما در آن سال قیامت واقع نشد. مسلمانان پس از آن به تأویل آیات و روایات مربوط پرداختند و منظور از قرب وقوع قیامت را نسبت به آغاز پیدایش جهان تلقی کردند؛ نه نسبت به عمر محدود قریش. (نک: تفسیر نمونه، ذیل آیه)
🟡 ادامه در صفحۀ بعد
ـ

BY دین عقلانی | جعفر نکونام