دین عقلانی | جعفر نکونام

#دین_عقلانی
#دین_طبیعی
#نقد_دین_شناسی_دکتر_فنایی_قسمت1
✅ جعفر نکونام
من از وقتی کانال دین عقلانی را ایجاد کردم، توجهم در این زمینه به نظریات رقیب بیش تر شد. نظریه آقای دکتر میردامادی را که اخیر مطرح شد، شنیدم و آن را همسان نظریه خود یافتم.
در ادامه این توجه، مقاله آقای دکتر ابوالقاسم فنایی با عنوان «الهیات طبیعی شده، متافیزیک سبک و فیزیک سنگین؛ بررسی و نقد دین شناسی عبدالکریم سروش»، اگرچه مدتی است که انتشار یافته بود و من مروری بر آن داشتم، اما اکنون جلب نظرم کرد و نقدهایی بر آن به نظرم رسید که اینک مطرح می کنم. ناگفته نماند که به تصریح خود دکتر فنایی عبارت دیگر طبیعی کردن دین همان عقلانی کردن دین است.
1️⃣ دکتر فنایی در چکیده مقاله اش آورده است که «طبیعی کردن دین ضروری است؛ اما دین طبیعی شده دکتر سروش، هم ناموجّه و ناپذیرفتنی است و هم اهداف او را در طبیعی کردن دین برآورده نمی کند»(ص15).
من اکنون در مقام دفاع از نظریه دکتر سروش نیستم و بلکه نقدهایی هم بر آن دارم و مکتوبی هم در این زمینه سال های پیش منتشر کردم. مع الوصف، من احساس می کنم، نظریه دکتر فنایی هم در عین دقتی که دارد، خدشه هایی هم بر آن وارد است.
خلاصه نقد اینجانب در این قسمت بر مقاله دکتر فنایی این است که ایشان گاهی با تکیه بر مفروضات ایدئولوژیک و عقل ستیز به نقد نظریه دکتر سروش پرداخته است. برای مثال، او می نویسد، دین طبیعی شده دکتر سروش از منظر ادیان ابراهیمی قابل دفاع و پذیرش نیست؛ زیرا «ایمان به غیب» و «دخالت» امور غیبی در تحقق پدیده های مشهود و طبیعی، رکن اصلی این ادیان و از ذاتیات آنهاست (نک: ص23).
این سخن ایشان نشان می دهد که پیش فرض دکتر فنایی این است که نگاه درون دینی معیار معتبری برای ارزیابی یک نظریه علمی است و آشکار است که چنین پیش فرضی، ایدئولوژیک است و در نقد یک نظریه علمی و غیرایدئولوژیک به کار نمی آید. یک نظریه علمی و غیرایدئولوژیک را باید با تکیه بر معرفت علمی و غیرایدئولوژیک ارزیابی کرد.
2️⃣ شواهدی که دکتر فنایی در رد نظریه دکتر سروش می آورد، ایدئولوژیک و درون دینی است؛ نظیر این که یکی از احتمالات این است که خدا بوته ای بیافریند و از طریق آن بوته با پیامبر سخن بگوید (ص34). این سخن ایشان اشاره به آیاتی از قرآن دارد که در آنها آمده است، موسی(ع) در مسیر برگشت از مدین به سوی مصر در درختی شعله آتشی دید و به سوی آن رفت، وقتی به آن نزدیک شد، از آن صدایی شنید که می گفت، من خدا هستم و تو نزد فرعون برو و او را به ایمان به من فرا بخوان (نک: قصص، 29-35)
آقای دکتر فنایی به طور قطع می داند که چنین مضامینی از نگاه برون دینی قابل دفاع و پذیرش نیست و اسطوره به شمار می آید. همین طور این مضمون که در ادامه نوشته است: «همانگونه که ممکن است، خدا از طریق پیامبر با مردم سخن بگوید، از طریق موجودی دیگر، مانند جبرئیل هم می تواند با خود پیامبر سخن بگوید»(ص35). نظیر این شواهد ایدئوژیک در مواضع دیگر مقاله ایشان به چشم می خورد؛ مانند سخن گفتن خدا با ابراهیم(نک: ص41)
آقای دکتر فنایی به طور قطع آگاه است که از نگاه برون دینی، وجود خدای متشخص انسانوار سخنگو و نیز وجود موجودی فراطبیعی به نام جبرئیل فاقد دلیل اند و آنها تصوراتی قومی و تاریخی به شمار می آیند و تصورات قومی و تاریخی هم نزد کسانی که بر ادیان ابراهیمی نیستند، اسطوره دانسته می شوند. به ویژه وقتی که مشاهده می کنند، بیاناتی که به چنین خدایی و چنین موجودی نسبت داده می شود، نه تنها عقل گریز اند؛ بلکه عقل ستیزند؛ طوری که حتی خود علمای دینی نتوانستند چنین بیاناتی را برتابند؛ از این رو، در مقام تأویل آنها به گونه ای که با عقلشان سازگار باشد، بر آمده اند.
برخی از توصیفات مندرج در متون دینی که حتی مورد پذیرش علمای دینی واقع نشده، از این قبیل است که خدای انسانواری در آسمان هست و او بر عرش یعنی تخت پادشاهی نشسته و فرشتگان بر گرد عرش او حلقه زدند و به تسبیح او می پردازند و در آخر الزمان، آسمان شکافته می شود و هشت فرشته تخت پادشاهی او را بر دوش می گیرند و او را در سایه ابر از آسمان به زمین فرود می آورند و او میان خلائق داوری می کند.(نک: زمر، 75؛ حاقه، 15-17؛ فرقان، 25-26؛ بقره، 210)
علمای دینی اظهار داشتند که چنین توصیفاتی مفید تجسیم است و جسمانیت خدا هم مردود است؛ لذا آن توصیفات را به گونه ای که با عقلشان سازگاری داشته باشد، تأویل کردند.
🟡 ادامه در یادداشت بعدی
https://www.tgoop.com/dineaqlani

Telegram

دین عقلانی | جعفر نکونام

مخاطبان این کانال، کسانی‌اند که از قرائت تعبدی از دین گریزان شدند و به قرائت عقلانی از دین متمایل‌اند. جعفر نکونام، استاد تمام دانشگاه در رشته علوم قرآن و حدیث. لطفاً کانال را به افراد و گروه‌ها معرفی فرمایید.

www.tgoop.com/dineaqlani/70

991 viewsedited  Jun 4, 2022 at 03:50

#دین_عقلانی
#دین_طبیعی
#نقد_دین_شناسی_دکتر_فنایی_قسمت1
✅ جعفر نکونام
من از وقتی کانال دین عقلانی را ایجاد کردم، توجهم در این زمینه به نظریات رقیب بیش تر شد. نظریه آقای دکتر میردامادی را که اخیر مطرح شد، شنیدم و آن را همسان نظریه خود یافتم.
در ادامه این توجه، مقاله آقای دکتر ابوالقاسم فنایی با عنوان «الهیات طبیعی شده، متافیزیک سبک و فیزیک سنگین؛ بررسی و نقد دین شناسی عبدالکریم سروش»، اگرچه مدتی است که انتشار یافته بود و من مروری بر آن داشتم، اما اکنون جلب نظرم کرد و نقدهایی بر آن به نظرم رسید که اینک مطرح می کنم. ناگفته نماند که به تصریح خود دکتر فنایی عبارت دیگر طبیعی کردن دین همان عقلانی کردن دین است.
1️⃣ دکتر فنایی در چکیده مقاله اش آورده است که «طبیعی کردن دین ضروری است؛ اما دین طبیعی شده دکتر سروش، هم ناموجّه و ناپذیرفتنی است و هم اهداف او را در طبیعی کردن دین برآورده نمی کند»(ص15).
من اکنون در مقام دفاع از نظریه دکتر سروش نیستم و بلکه نقدهایی هم بر آن دارم و مکتوبی هم در این زمینه سال های پیش منتشر کردم. مع الوصف، من احساس می کنم، نظریه دکتر فنایی هم در عین دقتی که دارد، خدشه هایی هم بر آن وارد است.
خلاصه نقد اینجانب در این قسمت بر مقاله دکتر فنایی این است که ایشان گاهی با تکیه بر مفروضات ایدئولوژیک و عقل ستیز به نقد نظریه دکتر سروش پرداخته است. برای مثال، او می نویسد، دین طبیعی شده دکتر سروش از منظر ادیان ابراهیمی قابل دفاع و پذیرش نیست؛ زیرا «ایمان به غیب» و «دخالت» امور غیبی در تحقق پدیده های مشهود و طبیعی، رکن اصلی این ادیان و از ذاتیات آنهاست (نک: ص23).
این سخن ایشان نشان می دهد که پیش فرض دکتر فنایی این است که نگاه درون دینی معیار معتبری برای ارزیابی یک نظریه علمی است و آشکار است که چنین پیش فرضی، ایدئولوژیک است و در نقد یک نظریه علمی و غیرایدئولوژیک به کار نمی آید. یک نظریه علمی و غیرایدئولوژیک را باید با تکیه بر معرفت علمی و غیرایدئولوژیک ارزیابی کرد.
2️⃣ شواهدی که دکتر فنایی در رد نظریه دکتر سروش می آورد، ایدئولوژیک و درون دینی است؛ نظیر این که یکی از احتمالات این است که خدا بوته ای بیافریند و از طریق آن بوته با پیامبر سخن بگوید (ص34). این سخن ایشان اشاره به آیاتی از قرآن دارد که در آنها آمده است، موسی(ع) در مسیر برگشت از مدین به سوی مصر در درختی شعله آتشی دید و به سوی آن رفت، وقتی به آن نزدیک شد، از آن صدایی شنید که می گفت، من خدا هستم و تو نزد فرعون برو و او را به ایمان به من فرا بخوان (نک: قصص، 29-35)
آقای دکتر فنایی به طور قطع می داند که چنین مضامینی از نگاه برون دینی قابل دفاع و پذیرش نیست و اسطوره به شمار می آید. همین طور این مضمون که در ادامه نوشته است: «همانگونه که ممکن است، خدا از طریق پیامبر با مردم سخن بگوید، از طریق موجودی دیگر، مانند جبرئیل هم می تواند با خود پیامبر سخن بگوید»(ص35). نظیر این شواهد ایدئوژیک در مواضع دیگر مقاله ایشان به چشم می خورد؛ مانند سخن گفتن خدا با ابراهیم(نک: ص41)
آقای دکتر فنایی به طور قطع آگاه است که از نگاه برون دینی، وجود خدای متشخص انسانوار سخنگو و نیز وجود موجودی فراطبیعی به نام جبرئیل فاقد دلیل اند و آنها تصوراتی قومی و تاریخی به شمار می آیند و تصورات قومی و تاریخی هم نزد کسانی که بر ادیان ابراهیمی نیستند، اسطوره دانسته می شوند. به ویژه وقتی که مشاهده می کنند، بیاناتی که به چنین خدایی و چنین موجودی نسبت داده می شود، نه تنها عقل گریز اند؛ بلکه عقل ستیزند؛ طوری که حتی خود علمای دینی نتوانستند چنین بیاناتی را برتابند؛ از این رو، در مقام تأویل آنها به گونه ای که با عقلشان سازگار باشد، بر آمده اند.
برخی از توصیفات مندرج در متون دینی که حتی مورد پذیرش علمای دینی واقع نشده، از این قبیل است که خدای انسانواری در آسمان هست و او بر عرش یعنی تخت پادشاهی نشسته و فرشتگان بر گرد عرش او حلقه زدند و به تسبیح او می پردازند و در آخر الزمان، آسمان شکافته می شود و هشت فرشته تخت پادشاهی او را بر دوش می گیرند و او را در سایه ابر از آسمان به زمین فرود می آورند و او میان خلائق داوری می کند.(نک: زمر، 75؛ حاقه، 15-17؛ فرقان، 25-26؛ بقره، 210)
علمای دینی اظهار داشتند که چنین توصیفاتی مفید تجسیم است و جسمانیت خدا هم مردود است؛ لذا آن توصیفات را به گونه ای که با عقلشان سازگاری داشته باشد، تأویل کردند.
🟡 ادامه در یادداشت بعدی
https://www.tgoop.com/dineaqlani

BY دین عقلانی | جعفر نکونام