دین عقلانی | جعفر نکونام

🔶دین الهی، فطری یا اکتسابی-قسمت7
🔸ویژگی‌های دین فطری از نگاه برون‌دینی
✅ جعفر نکونام 15 تیر 1402
▫️ص 1 از 2

یادداشت حاضر در بیان ویژگی‌های دین فطری یا دین عقلانی از نگاه برون‌دینی است.

1️⃣ تعریف دین فطری از نگاه برون‌دینی
🔸نگاه برون‌دینی بر عقل مشترک انسان‌ها مبتنی است. اگر دین را عبارت از مجموعه‌ای از عقاید و احکام و اخلاق بدانیم، دین فطری عبارت خواهد بود، از مجموعه‌ای از عقاید و احکام و اخلاقی که عقل مشترک انسان‌ها درستی آنها را درک می‌کند.
🔸عقل انسان‌ها دو نوع سؤالات را پاسخ می‌دهد: یکی این که چه چیزهایی هست و دیگر این که چه کارهایی خوب است یا باید انجام داد.
از سؤالات نوع اول به سؤالات نظری و از سؤالات نوع دوم به سؤالات عملی تعبیر می‌شود و متناسب با آن، عقل را هم به عقل نظری و عقل عملی تقسیم می‌کنند.
🔸با مشخص کردن ویژگی‌های عقل مشترک انسان‌ها ویژگی‌های عقاید و احکام و اخلاقی که عقل مشترک انسان‌ها درستی آنها را تشخیص می‌دهد، هم آشکار می‌شود.

2️⃣ ویژگی‌های عقل مشترک انسان‌ها
🔸برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های عقل و فهم مشترک و همگانی انسان‌ها از این قرار به نظر می‌رسد:
▪️الف. تکامل‌پذیری: عقل انسان‌ها در گذر تاریخ ثابت باقی نمی‌ماند؛ بلکه رشد پیدا می‌کند. عقل انسان‌ها هرچه از گذشته فاصله می‌گیرد، هم در بعد باورها تکامل پیدا می کند و بسیاری از واقعیاتی را که نمی‌شناخت، می‌شناسد و هم در بعد احکام تکامل می‌یابد و بسیاری از احکام غیر انسانی را که در گذشته تجویز می‌کرد، امروزه تجویز نمی‌کند و هم در بعد اخلاق بسیاری از اخلاقیاتی را در گذشته می‌پسندید، اکنون نمی‌پسندد.
برای مثال، انسان‌ها در گذشته نمی‌دانستند که فرایند حرکت ابرها و پیدایش رعد و برق و نزول باران چگونه است؛ اما بعد از آن آگاهی پیدا کردند و یا انسان‌ها در گذشته قتل و غارت و به اسارت گرفتن کسانی را که دین متفاوتی دارند، تجویز می‌کردند؛ اما امروزه غیر اخلاقی و ممنوع می‌شمارند.
▪️ب. خطاپذیری: چنان که اشاره شد، عقل آدمی در روزگاری از بسیاری از واقعیات یا حقوق و ارزش‌ها آگاهی نداشت؛ اما به تدریج به آنها آگاهی یافت.
برای مثال، در روزگاری انسان‌ها تصور می‌کردند، در آسمان پادشاهی وجود دارد که بر تخت پادشاهی‌اش نشسته و بر آسمانیان و زمینیان حکم می‌راند و اوست که ابرها را می‌راند و رعد و برق را پدید می‌آورد و باران را فرو می‌فرستد؛ اما بعد واقف شدند که چنین پادشاهی در آسمان نیست و همۀ این‌ها بر اثر عللی طبیعی رخ می‌دهند.
یا در روزگاری انسان‌ها تفاوت ادیان را جرم می‌دانستند و کیفر آن را قتل و غارت و به اسارت گرفتن کسانی می‌دانستند که دین متفاوتی داشتند؛ اما بعد دریافتند که تفاوت دین جرم نیست، بلکه قتل و غارت و به اسارت گرفتن کسانی که دین متفاوتی دارند، جرم است.
▪️ج. تکثرپذیری: انسان‌ها در گذشته تکثر و تنوع دینی و زبانی و مانند آنها را بر نمی‌تافتند و می‌خواستند که همۀ انسان‌ها دارای یک دین و زبان و خلاصه متحد الشکل باشند؛ اما به تدریج رواداری پیشه کردند و انسان‌ها را در داشتن دین و زبان و مانند آنها آزاد دانستند.
▪️د. اشتراک‌پذیری: انسان‌ها در عین اختلافات اعتقادی و حقوقی و اخلاقی که با همدیگر دارند، با هم اشتراکاتی هم دارند و این اشتراک‌ها هرچه از گذشته فاصله گرفته می‌شود، افزون‌تر هم می‌شود.
برای مثال، روزگاری تنوع و تکثر دینی و زبانی و مانند آنها بیش‌تر بود؛ اما امروزه کاهش یافته و مشترکات آنها گسترش بیش‌تری پیدا کرده است.
🟡ادامه در صفحۀ بعد

www.tgoop.com/dineaqlani/729

1.9K viewsedited  Jul 6, 2023 at 05:19

🔶دین الهی، فطری یا اکتسابی-قسمت7
🔸ویژگی‌های دین فطری از نگاه برون‌دینی
✅ جعفر نکونام 15 تیر 1402
▫️ص 1 از 2

یادداشت حاضر در بیان ویژگی‌های دین فطری یا دین عقلانی از نگاه برون‌دینی است.

1️⃣ تعریف دین فطری از نگاه برون‌دینی
🔸نگاه برون‌دینی بر عقل مشترک انسان‌ها مبتنی است. اگر دین را عبارت از مجموعه‌ای از عقاید و احکام و اخلاق بدانیم، دین فطری عبارت خواهد بود، از مجموعه‌ای از عقاید و احکام و اخلاقی که عقل مشترک انسان‌ها درستی آنها را درک می‌کند.
🔸عقل انسان‌ها دو نوع سؤالات را پاسخ می‌دهد: یکی این که چه چیزهایی هست و دیگر این که چه کارهایی خوب است یا باید انجام داد.
از سؤالات نوع اول به سؤالات نظری و از سؤالات نوع دوم به سؤالات عملی تعبیر می‌شود و متناسب با آن، عقل را هم به عقل نظری و عقل عملی تقسیم می‌کنند.
🔸با مشخص کردن ویژگی‌های عقل مشترک انسان‌ها ویژگی‌های عقاید و احکام و اخلاقی که عقل مشترک انسان‌ها درستی آنها را تشخیص می‌دهد، هم آشکار می‌شود.

2️⃣ ویژگی‌های عقل مشترک انسان‌ها
🔸برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های عقل و فهم مشترک و همگانی انسان‌ها از این قرار به نظر می‌رسد:
▪️الف. تکامل‌پذیری: عقل انسان‌ها در گذر تاریخ ثابت باقی نمی‌ماند؛ بلکه رشد پیدا می‌کند. عقل انسان‌ها هرچه از گذشته فاصله می‌گیرد، هم در بعد باورها تکامل پیدا می کند و بسیاری از واقعیاتی را که نمی‌شناخت، می‌شناسد و هم در بعد احکام تکامل می‌یابد و بسیاری از احکام غیر انسانی را که در گذشته تجویز می‌کرد، امروزه تجویز نمی‌کند و هم در بعد اخلاق بسیاری از اخلاقیاتی را در گذشته می‌پسندید، اکنون نمی‌پسندد.
برای مثال، انسان‌ها در گذشته نمی‌دانستند که فرایند حرکت ابرها و پیدایش رعد و برق و نزول باران چگونه است؛ اما بعد از آن آگاهی پیدا کردند و یا انسان‌ها در گذشته قتل و غارت و به اسارت گرفتن کسانی را که دین متفاوتی دارند، تجویز می‌کردند؛ اما امروزه غیر اخلاقی و ممنوع می‌شمارند.
▪️ب. خطاپذیری: چنان که اشاره شد، عقل آدمی در روزگاری از بسیاری از واقعیات یا حقوق و ارزش‌ها آگاهی نداشت؛ اما به تدریج به آنها آگاهی یافت.
برای مثال، در روزگاری انسان‌ها تصور می‌کردند، در آسمان پادشاهی وجود دارد که بر تخت پادشاهی‌اش نشسته و بر آسمانیان و زمینیان حکم می‌راند و اوست که ابرها را می‌راند و رعد و برق را پدید می‌آورد و باران را فرو می‌فرستد؛ اما بعد واقف شدند که چنین پادشاهی در آسمان نیست و همۀ این‌ها بر اثر عللی طبیعی رخ می‌دهند.
یا در روزگاری انسان‌ها تفاوت ادیان را جرم می‌دانستند و کیفر آن را قتل و غارت و به اسارت گرفتن کسانی می‌دانستند که دین متفاوتی داشتند؛ اما بعد دریافتند که تفاوت دین جرم نیست، بلکه قتل و غارت و به اسارت گرفتن کسانی که دین متفاوتی دارند، جرم است.
▪️ج. تکثرپذیری: انسان‌ها در گذشته تکثر و تنوع دینی و زبانی و مانند آنها را بر نمی‌تافتند و می‌خواستند که همۀ انسان‌ها دارای یک دین و زبان و خلاصه متحد الشکل باشند؛ اما به تدریج رواداری پیشه کردند و انسان‌ها را در داشتن دین و زبان و مانند آنها آزاد دانستند.
▪️د. اشتراک‌پذیری: انسان‌ها در عین اختلافات اعتقادی و حقوقی و اخلاقی که با همدیگر دارند، با هم اشتراکاتی هم دارند و این اشتراک‌ها هرچه از گذشته فاصله گرفته می‌شود، افزون‌تر هم می‌شود.
برای مثال، روزگاری تنوع و تکثر دینی و زبانی و مانند آنها بیش‌تر بود؛ اما امروزه کاهش یافته و مشترکات آنها گسترش بیش‌تری پیدا کرده است.
🟡ادامه در صفحۀ بعد

BY دین عقلانی | جعفر نکونام