tgoop.com/dineaqlani/733
Last Update:
🔶دین الهی، فطری یا اکتسابی-قسمت8
🔸دین تاریخی در ترازوی دین فطری مدرن
✅ جعفر نکونام 15 تیر 1402
یادداشت حاضر در پاسخ به این سؤال است که دین تاریخی در ترازوی دین فطری چه وزنی دارد.
1️⃣ مفهوم قید «مدرن» در عبارت «دین فطری مدرن»
🔸افزودن قید «مدرن» به دین فطری مفید این معناست که دین فطری کمال‌پذیر است و این بدان جهت است که هم شناخت‌های عقلی و هم ارزش‌های اخلاقی در گذر زمان گسترش و افزایش پیدا می‌کنند؛ بنابراین، دین فطری اگرچه در گذشته هم وجود داشته؛ اما دین فطری گذشته متناسب با رشد عقلی و اخلاقی قبلی بشر بوده و دین فطری مدرن متناسب با رشد عقلی و اخلاقی فعلی بشر است.
2️⃣ تفاوت دین فطری حداقلی با دین فطری حداکثری
🔸آنچه آمد، وقتی بیش‌تر روشن خواهد شد که دین فطری حداکثری و دین فطری حداقلی هم تعریف شود.
▪️الف. دین فطری حداقلی: این نوع از دین فطری به این معناست که فقط گزاره‌های عقل‌پذیر را در خود جای دارد؛ لذا هرچه عقل‌ستیز و حتی عقل‌گریز باشد، جزو دین فطری محسوب نمی‌شود. عقل‌پذیری هم به این معناست که عقل نظری دلیل معتبری بر اثبات یک چیز داشته باشد. برای مثال، باور به خدا یا نماز گزاردن برای خدا عقل‌پذیر نیست؛ یعنی عقل نظری هیچ دلیل معتبری ندارد بر این که خدا به مفهوم دینی هست یا باید برای چنان خدایی نماز گزارد. دین فطری حداقلی چنین باور و سنتی را که عقل نظری هیچ دلیل معتبری بر درستی آن ندارد، نمی‌پذیرد.
▪️ب. دین فطری حداکثری: در چنین دینی علاوه بر این که باورها و سنت‌های عقل‌پذیر وجود دارد، باورها و سنت‌های عقل‌گریز هم منوط به داشتن کارکرد مثبت وجود دارد. برای مثال، باور به خدا و لزوم نماز گزاردن برای خدا در دین فطری حداکثری با عنایت به آرامش‌بخشی و پشتوانۀ اخلاقی بودنشان پذیرفته است؛ اگرچه عقل نظری هیچ دلیل معتبر برون‌دینی بر درستی آنها ندارد.
3️⃣ مواجهات دین فطری مدرن با دین تاریخی
🔸دین فطری مدرن دو نوع مواجهه می‌تواند با دین تاریخی داشته باشد:
▪️الف. مواجهۀ حداکثری: یک نوع از مواجهۀ دین فطری با دین تاریخی از این قرار است که عقل نظری مدرن فقط باورها و احکام و اخلاقیاتی را از دین تاریخی بپذیرد که دلیل معتبری بر درستی آنها داشته باشد. بر پایۀ چنین دینی، باور به خدا و نمازگزاردن برای او به جهت این که عقل نظری هیچ دلیل معتبری بر درستی آنها ندارد، از رهگذر چنین مواجهه‌ای از دین تاریخی حذف خواهد شد.
▪️ب. مواجهۀ حداقلی: اما نوع دیگر از مواجهۀ دین فطری با دین تاریخی این است که علاوه بر بخش‌هایی از دین تاریخی که درستی آنها با عقل نظری قابل اثبات است، آن بخش‌های دیگر دین تاریخی هم که درستی آنها با عقل نظری نه قابل اثبات است و نه قابل رد، پذیرفته شود. پذیرش این بخش از دین تاریخی فقط به دلیل عقل عملی است؛ یعنی به این دلیل است که آنها کارکرد مثبت مثل امیدبخشی و پشتوانۀ اخلاقی بودن در زندگی آدمی دارند.
🔹یادداشت‌های مربوط به دین الهی، فطری یا اکتسابی
🔸قسمت1: ویژگی‌های امور فطری
🔸قسمت2: قلمرو امور فطری
🔸قسمت3: دلالت آیۀ «فطرت»
🔸قسمت4: دلالت آیۀ «فلک»
🔸قسمت5: دلالت آیۀ «الست»
🔸قسمت6: دلالت آیۀ «فجور و تقوا»
🔸قسمت7: ویژگی‌های دین فطری از نگاه برون‌دینی
https://www.tgoop.com/dineaqlani
BY دین عقلانی | جعفر نکونام
Share with your friend now:
tgoop.com/dineaqlani/733