دین عقلانی | جعفر نکونام

🔶 راه سعادت بشر در میانۀ دعوای عقل و نقل
✅ جعفر نکونام 26 مرداد 1402
▫️ص 1 از 3

یادداشت حاضر در پاسخ به این سؤال اساسی است که راه سعادت بشر در دعوای میانۀ عقل و نقل چگونه کشف می‌شود.

✳️ سؤال
🔸۱) فرمودید، [طبق سخن امام علی(ع)] قرآن با زبان سخن نمی‌گوید و نیازمند ترجمان است، آیا به نطرتون منطقی هست که خداوند کتابی به عنوان معجزه برای بشر بفرسته که مطالبش این قابلیت رو داشته باشه که ازش برداشت‌های مختلف بشه و بر حسب اون برداشت‌ها این همه فرقه و مذهب و گروه شکل بگیره که همه‌اشون باهم در تضاد باشن و هر کدوم هم فقط خودش رو حق بدونه و بعدش این همه جنگ و خونریزی اتفاق بیفته، صرفا به خاطر این‌که هر کدومشون اون کتاب رو یه جور می فهمن؟ این عجیب نیست براتون؟
مثلا همین داعش و طالبان درست هست که افراط و تفریط و برداشت‌های اشتباهشون زیاده، اما اون‌ها هم همه چی رو که از خودشون درنیاوردن و به هر حال به قرائتی از کتاب عالم و عامل هستند.
🔸۲) فرمودید علما اگر اسم نقد رو نمی‌پذیرن، رسمش رو به جا آوردن و در پی کشف اصل دین بودن و هستند.
می‌پذیرم که نیتشون این‌ بوده و هست، اما آیا علما اون رسالتی رو که داشتن به درستی انجام دادند؟ اون ثمره و میوه‌ای که امروز در دسترس ما هست چطور هست؟ آیا خود علما و دینداران و روشنفکران بین خودشون حداقل میتونن، همدیگه رو قانع کنن یا همچنان بین علما اختلاف هست؟
من مسلمان بعد از یک عمر دینداری وقتی نمی‌تونم بچه خودم رو به صورت مستدل قانع کنم، چطوری هست که خودم رو مجاز می‌دونم با دیگر مکاتب و مذاهب و اندیشه‌ها هم سخن بگم و از حقانیتم صحبت کنم؟
🔸۳) فرمودید علما معتقدند عقل بشر قابلیت درک منطق اصل دین رو نداره؛ خب در موضوعات هستی‌شناسی و چیستی‌شناسی خداوند این سخن، درست هست؛ چرا که انسان محاط و خداوند محیط هست و انسان با ذهن و توانایی‌های محدودش قادر به فهم‌ نامحدود نیست؛ اما آیا این ناتوانی رو می‌تونیم به سایر حوزه‌های دینی هم‌ تسری بدیم و با این توضیح که در دامنۀ فهم‌ بشری نیست، اون پدیدۀ غیر عقلانی رو توجیه کنیم؟
اساساً علما دربارۀ این‌که عقل بشری دقیقاً در کدام حوزه‌ها صاحب صلاحیت هست و در کدام حوزه‌ها نباید ورود کنه، آیا دسته‌بندی شفاف و روشنی دارن یا اصولا هر جا گیر کنیم باید بگیم لابد حکمتی داشته؟!
🔸۴) به نظر شما آیا احکام‌ دینی در کنار مزایای بسیاری که دارن، می‌شود بر اون‌ها عوارضی هم‌ متصور بود یا اینکه حکم‌ دینی چون‌ از سرچشمه الهی استخراج شده سراسر خیر و برکت‌ هست؟
🔸۵) آیا دینداری و پایبندی به احکام‌الهی فقط یک راه از راه‌های بی‌شماری هست که بشر رو به سعادت می‌رسونه یا تنهاترین و کامل‌ترین راه؟
🔸۶) آیا یک حکم یا قاعده الهی می‌تونه برای تمام انسان‌ها و در تمام مکان‌ها و زمان‌ها مفید باشه یا بر حسب زمان و مکان و اقتضائات و فرهنگ‌ها و حتی ویژگی‌های فردی و شخصیتی افراد می‌شود نسخه‌های متفاوتی متصور شد؟
🔸۷) آیا به نظرتون نقدهای موضوعی با بررسی مصداقی و تک به تک‌ سؤالات دینی در یک گروه مثل همین گروه درست هست و می‌شه موضوعات رو به صورت موشکافانه‌تر بررسی کرد یا با توجه به جمیع جهات صلاح نیست و ممکنه باعث خروج از مسیر و ایجاد تردید و تزلزل در افراد بشه؟

❇️ پاسخ
نوع یادداشت‌های این کانال، پدیدارشناسانه و بی‌طرفانه است؛ یعنی هم از منظر برون‌دینی به آموزه‌های دینی نگاه نگریسته می‌شود و هم از منظر درون دینی. منتها مخاطب کانال کسانی تعریف شدند که پاسخ‌های درون‌دینی آنان را قانع نمی‌کند؛ لذا تمرکز بر روی این جهت است که از منظر برون‌دینی به آموزه های دینی نگاه شود و از این منظر پاسخ سؤالات ارایه گردد.
اینک به سؤالات پیش گفته ذیل عناوین چندی پاسخ گفته می‌شود:

1️⃣ فصل الخطاب بودن عقل
ما وقتی از منظر برون‌دینی به کارکرد عقل در میان علمای دینی می‌نگریم، ملاحظه می‌کنیم، اگرچه علمای دینی عقل را تخطئه می‌کنند و اظهار می‌دارند که عقل آدمی ناقص است و ارسال رسل و انزال کتب برای این بوده است که به جای عقل آدمی و یا به کمک عقل آدمی، انسان‌ها را به راه صحیح هدایت کنند، مع الوصف، مشاهده می‌کنیم، این علمای دینی هستند که متون دینی را تفسیر و تأویل می‌کنند و چنان نیست که دلالت متون دینی در تفسیر و تأویلی که علمای دینی به دست می‌دهند، نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد که اگر چنین بود، نباید میان علمای دینی در تفسیر و تأویل متون دینی اختلافی رخ می‌داد؛ بلکه باید چنین بود که حتی اگر میان علمای دینی اختلافی رخ می‌داد، با مراجعه به متون دینی حل و فصل می‌شد؛ اما این گونه نیست؛ بلکه این عقل و فهم علمای دینی است که تعیین می‌کند، متون چگونه تفسیر و تأویل شود.
چه یک متنی به خدا و پیامبر و امام نسبت داده شده باشد و چه به افراد عادی بشر، در هر دو نوع از متون، این عقل بشری است که تعیین می‌کند، معنای این متون چه باشد.
🟡 ادامه در صفحۀ بعد

Telegram

دین عقلانی

▫️ص 2 از 3
2️⃣ حکومت عقل بر نقل در موارد تعارض
منظور من این نیست که متون دلالت مشخصی ندارند و آنها به مثابه ظروف خالی از معنایند و این افراد بشرند که برای متون معناسازی می‌کنند؛ بلکه منظورم این است که حتی اگر متون با تکیه بر قرائن فهمش معنایی قطعی هم داشته…

www.tgoop.com/dineaqlani/859

1.1K viewsedited  Aug 17, 2023 at 05:39

🔶 راه سعادت بشر در میانۀ دعوای عقل و نقل
✅ جعفر نکونام 26 مرداد 1402
▫️ص 1 از 3

یادداشت حاضر در پاسخ به این سؤال اساسی است که راه سعادت بشر در دعوای میانۀ عقل و نقل چگونه کشف می‌شود.

✳️ سؤال
🔸۱) فرمودید، [طبق سخن امام علی(ع)] قرآن با زبان سخن نمی‌گوید و نیازمند ترجمان است، آیا به نطرتون منطقی هست که خداوند کتابی به عنوان معجزه برای بشر بفرسته که مطالبش این قابلیت رو داشته باشه که ازش برداشت‌های مختلف بشه و بر حسب اون برداشت‌ها این همه فرقه و مذهب و گروه شکل بگیره که همه‌اشون باهم در تضاد باشن و هر کدوم هم فقط خودش رو حق بدونه و بعدش این همه جنگ و خونریزی اتفاق بیفته، صرفا به خاطر این‌که هر کدومشون اون کتاب رو یه جور می فهمن؟ این عجیب نیست براتون؟
مثلا همین داعش و طالبان درست هست که افراط و تفریط و برداشت‌های اشتباهشون زیاده، اما اون‌ها هم همه چی رو که از خودشون درنیاوردن و به هر حال به قرائتی از کتاب عالم و عامل هستند.
🔸۲) فرمودید علما اگر اسم نقد رو نمی‌پذیرن، رسمش رو به جا آوردن و در پی کشف اصل دین بودن و هستند.
می‌پذیرم که نیتشون این‌ بوده و هست، اما آیا علما اون رسالتی رو که داشتن به درستی انجام دادند؟ اون ثمره و میوه‌ای که امروز در دسترس ما هست چطور هست؟ آیا خود علما و دینداران و روشنفکران بین خودشون حداقل میتونن، همدیگه رو قانع کنن یا همچنان بین علما اختلاف هست؟
من مسلمان بعد از یک عمر دینداری وقتی نمی‌تونم بچه خودم رو به صورت مستدل قانع کنم، چطوری هست که خودم رو مجاز می‌دونم با دیگر مکاتب و مذاهب و اندیشه‌ها هم سخن بگم و از حقانیتم صحبت کنم؟
🔸۳) فرمودید علما معتقدند عقل بشر قابلیت درک منطق اصل دین رو نداره؛ خب در موضوعات هستی‌شناسی و چیستی‌شناسی خداوند این سخن، درست هست؛ چرا که انسان محاط و خداوند محیط هست و انسان با ذهن و توانایی‌های محدودش قادر به فهم‌ نامحدود نیست؛ اما آیا این ناتوانی رو می‌تونیم به سایر حوزه‌های دینی هم‌ تسری بدیم و با این توضیح که در دامنۀ فهم‌ بشری نیست، اون پدیدۀ غیر عقلانی رو توجیه کنیم؟
اساساً علما دربارۀ این‌که عقل بشری دقیقاً در کدام حوزه‌ها صاحب صلاحیت هست و در کدام حوزه‌ها نباید ورود کنه، آیا دسته‌بندی شفاف و روشنی دارن یا اصولا هر جا گیر کنیم باید بگیم لابد حکمتی داشته؟!
🔸۴) به نظر شما آیا احکام‌ دینی در کنار مزایای بسیاری که دارن، می‌شود بر اون‌ها عوارضی هم‌ متصور بود یا اینکه حکم‌ دینی چون‌ از سرچشمه الهی استخراج شده سراسر خیر و برکت‌ هست؟
🔸۵) آیا دینداری و پایبندی به احکام‌الهی فقط یک راه از راه‌های بی‌شماری هست که بشر رو به سعادت می‌رسونه یا تنهاترین و کامل‌ترین راه؟
🔸۶) آیا یک حکم یا قاعده الهی می‌تونه برای تمام انسان‌ها و در تمام مکان‌ها و زمان‌ها مفید باشه یا بر حسب زمان و مکان و اقتضائات و فرهنگ‌ها و حتی ویژگی‌های فردی و شخصیتی افراد می‌شود نسخه‌های متفاوتی متصور شد؟
🔸۷) آیا به نظرتون نقدهای موضوعی با بررسی مصداقی و تک به تک‌ سؤالات دینی در یک گروه مثل همین گروه درست هست و می‌شه موضوعات رو به صورت موشکافانه‌تر بررسی کرد یا با توجه به جمیع جهات صلاح نیست و ممکنه باعث خروج از مسیر و ایجاد تردید و تزلزل در افراد بشه؟

❇️ پاسخ
نوع یادداشت‌های این کانال، پدیدارشناسانه و بی‌طرفانه است؛ یعنی هم از منظر برون‌دینی به آموزه‌های دینی نگاه نگریسته می‌شود و هم از منظر درون دینی. منتها مخاطب کانال کسانی تعریف شدند که پاسخ‌های درون‌دینی آنان را قانع نمی‌کند؛ لذا تمرکز بر روی این جهت است که از منظر برون‌دینی به آموزه های دینی نگاه شود و از این منظر پاسخ سؤالات ارایه گردد.
اینک به سؤالات پیش گفته ذیل عناوین چندی پاسخ گفته می‌شود:

1️⃣ فصل الخطاب بودن عقل
ما وقتی از منظر برون‌دینی به کارکرد عقل در میان علمای دینی می‌نگریم، ملاحظه می‌کنیم، اگرچه علمای دینی عقل را تخطئه می‌کنند و اظهار می‌دارند که عقل آدمی ناقص است و ارسال رسل و انزال کتب برای این بوده است که به جای عقل آدمی و یا به کمک عقل آدمی، انسان‌ها را به راه صحیح هدایت کنند، مع الوصف، مشاهده می‌کنیم، این علمای دینی هستند که متون دینی را تفسیر و تأویل می‌کنند و چنان نیست که دلالت متون دینی در تفسیر و تأویلی که علمای دینی به دست می‌دهند، نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد که اگر چنین بود، نباید میان علمای دینی در تفسیر و تأویل متون دینی اختلافی رخ می‌داد؛ بلکه باید چنین بود که حتی اگر میان علمای دینی اختلافی رخ می‌داد، با مراجعه به متون دینی حل و فصل می‌شد؛ اما این گونه نیست؛ بلکه این عقل و فهم علمای دینی است که تعیین می‌کند، متون چگونه تفسیر و تأویل شود.
چه یک متنی به خدا و پیامبر و امام نسبت داده شده باشد و چه به افراد عادی بشر، در هر دو نوع از متون، این عقل بشری است که تعیین می‌کند، معنای این متون چه باشد.
🟡 ادامه در صفحۀ بعد

BY دین عقلانی | جعفر نکونام