الهیاتیک | سجاد سرگلی

از جوانب زمین می‌کاهیم

🔹زمانی‌که سرویراستار انتشارات بودم، به ویراستارها می‌گفتم اگر متن مترجم را خواندید و با جمله‌ای مواجه شدید که مفهوم نیست، به متن اصلی مراجعه کنید و اگر دیدید که مترجم مطابق متن اصلی ترجمه کرده و جمله باز هم نامفهوم است، احتمال دهید یک کلمه یا گروهی از کلمات در کنار هم معنایی می‌دهند که آن را نمی‌دانیم و باید در فرهنگ‌ واژه‌ها و اصطلاحات پیدایش کنیم. این نکتۀ آموزشی مختص متون انگلیسی نیست.

🔹در قرآن، جمله‌ای هست که مترجمان آن را ظاهراً درست ترجمه کرده‌اند، اما معنا همچنان نامفهوم است. از همین جا می‌توان حدس زد که معنای یک یا چند کلمه برایشان نامشخص بوده است. این جمله با اندکی تفاوت در دو آیۀ قرآن آمده است، یکی در سورۀ انبیا و دیگری در سورۀ رعد:

▪️بَلْ مَتَّعْنَا هَؤُلَاءِ وَآبَاءَهُمْ حَتَّى طَالَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ أَفَلَا يَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا أَفَهُمُ الْغَالِبُونَ (انبیاء: ۴۴)
➖[نه‌] بلكه اين‌ها و پدرانشان را برخوردار كرديم تا عمرشان به درازا كشيد. آيا نمى‌بينند كه ما مى‌آييم و زمين را از جوانب آن فرو مى‌كاهيم؟ آيا باز هم آنان پيروزند؟ {فولادوند}
➖ما آن‌ها و پدرانشان را (از نعمت‌ها) بهره‌مند ساختیم، تا آنجا که عمر طولانی پیدا کردند (و مایۀ غرور و طغیانشان شد)؛ آیا نمی‌بینند که ما پیوسته به‌سراغ زمین آمده، و از آن (و اهلش) می‌کاهیم؟! آیا آن‌ها غالبند (یا ما)؟! {مکارم شیرازی}

▪️أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا (رعد: ۴۱)
➖آيا نديده‌اند كه ما [همواره‌] مى‌آييم و از اطراف اين زمين مى‌كاهيم؟ {فولادوند}
➖آیا ندیدند که ما پیوسته به سراغ زمین می‌آییم و از اطراف (و جوانب) آن کم می‌کنیم؟! (و جامعه‌ها، تمدّنها، و دانشمندان تدریجاً از میان می‌روند.) {مکارم شیرازی}

🔹می‌توان حدس زد که مترجمان قرآن معنای «اطراف» را نادرست ترجمه کرده‌اند. این کلمه سه بار در قرآن به کار رفته است. یکی از آن‌ها «اطراف النهار» (طه: ۱۳۰) است که موضوع بحث ما نیست. دو تای دیگر را هم از نظر گذراندیم. اطراف دو معنای عمده و رایج دارد: ۱. ته و انتها؛ ۲. جانب، سمت، جهت، کرانه، پیرامون، حومه. زمانی‌که این دو معنا در این جمله نمی‌نشیند و جمله را نامفهوم می‌کند، لاجرم باید بگردیم و ببینیم که آیا این کلمه معنای دیگری هم می‌دهد یا نه.

🔹اطراف جمع «طَرَف» و «طِرف» است. بر همین اساس، در این یادداشت، دو نوع ترجمه ارائه می‌کنم:

ترجمۀ اول

🔹در فرهنگ‌ها برای طَرَف، غیر از معانی رایج، این معانی ذکر شده است: الطائفةُ من الناس (گروهی از مردم)، الآباء و الأمهات (پدران و مادران)، الرجُل الكريم (مرد بزرگوار و کریم)، الکریم من الناس و الخیل و نحوها (انسان‌ها و گروه‌ها‌ و دسته‌ها و مانند آن‌ها که کریم باشند)، اشراف (بزرگان)، علما (دانشمندان)، نزدیکان و خویشاوندان کسی.

🔹مصدر فعل «نأتی»، که در آیه آمده، «إتیان» است. یکی از معانی آن، «اهلاک (هلاک ساختن) و هَدم (ویران کردن) و تدمیر (نابود کردن)» است.

🔹ترجمۀ آیه چنین می‌شود:

اینان و پدرانشان (نسل‌های پیش) را برخوردار ساختیم، تا آنجا که عمرهای طولانی کردند. آیا نمی‌بینند که ما زمین را هلاک می‌کنیم و از خویشان و نزدیکانشان می‌کاهیم؟

🔹این ترجمه با بعضی احادیث هم منطبق‌اند که می‌گویند اطراف یعنی علما. درواقع، «علما»یی که در احادیث آمده مصداق «طائفة من الناس»ی‌‌ است که در فرهنگ‌های لغت آمده.

ترجمۀ دوم
 
🔹«طِرف» به معنای «ما كان في أكمامِهِ من النبات» ذکر شده. «اکمام» به معنای «درخت مثمر» است. نتیجه اینکه «اطراف» یعنی «میوه‌ها و ثمرات و شکوفه‌ها». احتمالاً «اطراف» با «طَرْف» در «قاصرات الطرف»، که پیش‌تر مطرح شد، و کلماتی همچون «طریف» و «طُرف» و «طِراف» (به معنای میوۀ کم‌یاب و دلپسند) نیز هم‌ریشه باشد.

🔹«طال علیهم العمر» را نیز محض اطمینان جست‌وجو کردم و به این نتیجه رسیدم: «طال علیه»: أفضل و أنعم. «عمر»: دوران زندگی.

🔹بر این اساس، ترجمۀ آیه چنین می‌شود:

اینان و پدرانشان (نسل‌های پیش) را بهره‌مند ساختیم، تا آنجا که دوران زندگی خوش و پرنعمتی داشتند. آیا نمی‌بینند که ما زمین را هلاک می‌کنیم و از ثمراتش می‌کاهیم؟

🔹همان‌طور که می‌دانید، یک آیه ممکن است دو یا چند معنا داشته باشد و این مسئله به‌خودی‌خود اشکالی ندارد، چرا که هم خاصیت متن است و هم از سوی پیامبر و بزرگان دین مورد تأیید است، تا جایی که مبتنی بر اصول باشد. از میان دو ترجمه‌ای که ارائه کردم، از ترجمۀ دوم بیشتر خوشم می‌آید، چرا که انسجام بیشتری با کلمات قبل و بعد دارد. تمتع از نعمت‌ها، زندگی خوش، تقابلش با آسیب خوردن به زمین و درنهایت کاسته شدن از محصولات زمین ترجمهٔ دوم را برایم دلنشین‌تر می‌کند.

#قرآن #ترجمه #تفسیر
@elahiatik

www.tgoop.com/elahiatik/285

887 viewsedited  Nov 17, 2022 at 18:52

از جوانب زمین می‌کاهیم

🔹زمانی‌که سرویراستار انتشارات بودم، به ویراستارها می‌گفتم اگر متن مترجم را خواندید و با جمله‌ای مواجه شدید که مفهوم نیست، به متن اصلی مراجعه کنید و اگر دیدید که مترجم مطابق متن اصلی ترجمه کرده و جمله باز هم نامفهوم است، احتمال دهید یک کلمه یا گروهی از کلمات در کنار هم معنایی می‌دهند که آن را نمی‌دانیم و باید در فرهنگ‌ واژه‌ها و اصطلاحات پیدایش کنیم. این نکتۀ آموزشی مختص متون انگلیسی نیست.

🔹در قرآن، جمله‌ای هست که مترجمان آن را ظاهراً درست ترجمه کرده‌اند، اما معنا همچنان نامفهوم است. از همین جا می‌توان حدس زد که معنای یک یا چند کلمه برایشان نامشخص بوده است. این جمله با اندکی تفاوت در دو آیۀ قرآن آمده است، یکی در سورۀ انبیا و دیگری در سورۀ رعد:

▪️بَلْ مَتَّعْنَا هَؤُلَاءِ وَآبَاءَهُمْ حَتَّى طَالَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ أَفَلَا يَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا أَفَهُمُ الْغَالِبُونَ (انبیاء: ۴۴)
➖[نه‌] بلكه اين‌ها و پدرانشان را برخوردار كرديم تا عمرشان به درازا كشيد. آيا نمى‌بينند كه ما مى‌آييم و زمين را از جوانب آن فرو مى‌كاهيم؟ آيا باز هم آنان پيروزند؟ {فولادوند}
➖ما آن‌ها و پدرانشان را (از نعمت‌ها) بهره‌مند ساختیم، تا آنجا که عمر طولانی پیدا کردند (و مایۀ غرور و طغیانشان شد)؛ آیا نمی‌بینند که ما پیوسته به‌سراغ زمین آمده، و از آن (و اهلش) می‌کاهیم؟! آیا آن‌ها غالبند (یا ما)؟! {مکارم شیرازی}

▪️أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا (رعد: ۴۱)
➖آيا نديده‌اند كه ما [همواره‌] مى‌آييم و از اطراف اين زمين مى‌كاهيم؟ {فولادوند}
➖آیا ندیدند که ما پیوسته به سراغ زمین می‌آییم و از اطراف (و جوانب) آن کم می‌کنیم؟! (و جامعه‌ها، تمدّنها، و دانشمندان تدریجاً از میان می‌روند.) {مکارم شیرازی}

🔹می‌توان حدس زد که مترجمان قرآن معنای «اطراف» را نادرست ترجمه کرده‌اند. این کلمه سه بار در قرآن به کار رفته است. یکی از آن‌ها «اطراف النهار» (طه: ۱۳۰) است که موضوع بحث ما نیست. دو تای دیگر را هم از نظر گذراندیم. اطراف دو معنای عمده و رایج دارد: ۱. ته و انتها؛ ۲. جانب، سمت، جهت، کرانه، پیرامون، حومه. زمانی‌که این دو معنا در این جمله نمی‌نشیند و جمله را نامفهوم می‌کند، لاجرم باید بگردیم و ببینیم که آیا این کلمه معنای دیگری هم می‌دهد یا نه.

🔹اطراف جمع «طَرَف» و «طِرف» است. بر همین اساس، در این یادداشت، دو نوع ترجمه ارائه می‌کنم:

ترجمۀ اول

🔹در فرهنگ‌ها برای طَرَف، غیر از معانی رایج، این معانی ذکر شده است: الطائفةُ من الناس (گروهی از مردم)، الآباء و الأمهات (پدران و مادران)، الرجُل الكريم (مرد بزرگوار و کریم)، الکریم من الناس و الخیل و نحوها (انسان‌ها و گروه‌ها‌ و دسته‌ها و مانند آن‌ها که کریم باشند)، اشراف (بزرگان)، علما (دانشمندان)، نزدیکان و خویشاوندان کسی.

🔹مصدر فعل «نأتی»، که در آیه آمده، «إتیان» است. یکی از معانی آن، «اهلاک (هلاک ساختن) و هَدم (ویران کردن) و تدمیر (نابود کردن)» است.

🔹ترجمۀ آیه چنین می‌شود:

اینان و پدرانشان (نسل‌های پیش) را برخوردار ساختیم، تا آنجا که عمرهای طولانی کردند. آیا نمی‌بینند که ما زمین را هلاک می‌کنیم و از خویشان و نزدیکانشان می‌کاهیم؟

🔹این ترجمه با بعضی احادیث هم منطبق‌اند که می‌گویند اطراف یعنی علما. درواقع، «علما»یی که در احادیث آمده مصداق «طائفة من الناس»ی‌‌ است که در فرهنگ‌های لغت آمده.

ترجمۀ دوم
 
🔹«طِرف» به معنای «ما كان في أكمامِهِ من النبات» ذکر شده. «اکمام» به معنای «درخت مثمر» است. نتیجه اینکه «اطراف» یعنی «میوه‌ها و ثمرات و شکوفه‌ها». احتمالاً «اطراف» با «طَرْف» در «قاصرات الطرف»، که پیش‌تر مطرح شد، و کلماتی همچون «طریف» و «طُرف» و «طِراف» (به معنای میوۀ کم‌یاب و دلپسند) نیز هم‌ریشه باشد.

🔹«طال علیهم العمر» را نیز محض اطمینان جست‌وجو کردم و به این نتیجه رسیدم: «طال علیه»: أفضل و أنعم. «عمر»: دوران زندگی.

🔹بر این اساس، ترجمۀ آیه چنین می‌شود:

اینان و پدرانشان (نسل‌های پیش) را بهره‌مند ساختیم، تا آنجا که دوران زندگی خوش و پرنعمتی داشتند. آیا نمی‌بینند که ما زمین را هلاک می‌کنیم و از ثمراتش می‌کاهیم؟

🔹همان‌طور که می‌دانید، یک آیه ممکن است دو یا چند معنا داشته باشد و این مسئله به‌خودی‌خود اشکالی ندارد، چرا که هم خاصیت متن است و هم از سوی پیامبر و بزرگان دین مورد تأیید است، تا جایی که مبتنی بر اصول باشد. از میان دو ترجمه‌ای که ارائه کردم، از ترجمۀ دوم بیشتر خوشم می‌آید، چرا که انسجام بیشتری با کلمات قبل و بعد دارد. تمتع از نعمت‌ها، زندگی خوش، تقابلش با آسیب خوردن به زمین و درنهایت کاسته شدن از محصولات زمین ترجمهٔ دوم را برایم دلنشین‌تر می‌کند.

#قرآن #ترجمه #تفسیر
@elahiatik

BY الهیاتیک | سجاد سرگلی