tgoop.com/elahiatik/312
Last Update:
زنان شوهردار یا پاکدامنان؟
دربارۀ معنای «محصنات» در قرآن
🔹مفسران و لغت‌شناسان برای واژۀ «محصنه» دست‌کم ۵ معنا ذکر کرده‌اند:
۱. پاکدامن و پارسا و عفیف و پرهیزکار (نساء: ۲۵، مائده: ۵، نور: ۴، نور: ۲۴)؛
۲. متأهل یا ذوات الازواج (نساء: ۲۴، نور: ۴)؛
۳. آزاد و حر، در مقابل برده و کنیز (نساء: ۲۵)؛
۴. خویشاوندان یا ذوات الارحام (به نقل از کشف‌الاسرار میبدی)؛
۵. مؤمن و مسلمان (به نقل از تفسیر سورآبادی)؛ توضیح: فعلِ «أُحْصِنَّ» در نساء: ۲۴ به عقیدۀ برخی مفسران به معنای مسلمان شدن است. شاید از همین‌جا این معنا را برایش در نظر گرفته‌اند، هرچند دیگر مفسران برای این فعل معنای بالغ شدن یا ازدواج کردن را آورده‌اند.
🔹«محصنه» در ۵ آیۀ قرآن به‌صورت جمع، یعنی «مُحصَنات»، به کار رفته است و مترجمان معانی مختلفی برایش ذکر کرده‌اند، که خلاصه‌ای از آن را ذکر می‌کنم.
۱. نساء: ۲۴: زنان شوهردار (اکثر مترجمان و مفسران)؛
۲. نساء: ۲۵: در این آیه سه بار تکرار شده:
بار اول: پاکدامن، آزاد مؤمن، پارسای مؤمن، آزاد پاکدامن باایمان؛
بار دوم: پاکدامن؛
بار سوم: آزاد؛
۳. مائده: ۵: پاکدامن؛
۴. نور: ۴: پاکدامن (اکثر مفسران و مترجمان)، عفیف مؤمن، عفیف آزاد، شوهردار (فولادوند!)؛
۵. نور: ۲۳: پاکدامن.
🔹مسئله از اینجا آغاز شد که دریافتم معانی مختلفی که برای این واژه ذکر کرده‌اند به استناد آیات قرآن است. البته که هیچ اشکالی ندارد یک واژه در قرآن چند معنا داشته باشد (چندمعنایی یا polysemy) و قرآن براساس معنا و بافت از هر کدام از آن معانی استفاده کرده باشد، اما دربارۀ این واژه مسئله کمی متفاوت است. وقتی به سراغ فرهنگ‌های لغت و تفاسیر رفتم، این‌طور متوجه شدم که معانی مختلفی که برای «محصَن/محصِن» یا «محصَنه/محصِنه» آورده‌اند بیشتر ناظر به آیات قرآن است. یعنی لغت‌شناسان شواهد دیگری بر اینکه نشان دهد این واژه لااقل در صدر اسلام چندمعنا بوده است بیان نکرده‌اند. مترجمان قرآن نیز به آیات نگاه کرده‌اند و با دردست‌داشتن این معانی هر کجا که بافت کلام اجازه می‌داده از یکی از آن معانی استفاده کرده‌اند.
🔹آنچه می‌دانیم این است که این واژه اسم مفعول در باب «اِفعال» است. مُحصَن کسی است که متصف به «اِحصان» شده است. «حصن» به معنای «حفظ و نگه داشتن» است و «الاحصانُ احصان الفرج و هو اعفافه» (لسان العرب). لغویان این‌طور برداشت کرده‌اند که محصن کسی است که خود را از بی‌عفتی حفظ می‌کند و از گناه امتناع دارد (قاموس قرآن). صاحب مفردات الفاظ قرآن می‌گوید: «لهذا قيل: اَلْمُحْصَنَاتُ: المزوّجات، تصوّرا أنّ زوجها هو الذي أحصنها»؛ «بر همین اساس، گفته‌اند محصنات یعنی زنان شوهردار، چون تصور کرده‌اند که شوهرش کسی است که او را حفظ می‌کند». آنان از شیوۀ مصادره به مطلوب استفاده می‌کنند: «لأنّ اللواتي حرم التزوج بهن المزوّجات دون العفيفات»؛ «چون کسانی که ازدواج با آنان تحریم شده زنان شوهردار هستند، نه زنان پاکدامن».
🔹به نظر می‌رسد لغویان به این خاطر «زنان شوهردار» را به معانی محصنات افزوده‌اند که اگر محصنات را در آیۀ ۲۴ سورۀ نساء زنان پاکدامن ترجمه کنند، جمله بی‌معنا می‌شود. پیشنهادی که برای حل معنای محصنات به ذهن من می‌رسد به این قرار است: اجمالاً می‌دانیم که محصن/محصنه کسی است که منعی دارد. به قول صاحب مفردات الفاظ قرآن، «اَلْحَصَانُ في الجملة: اَلْمُحْصَنَةُ، إما بعفّتها، أو تزوّجها، أو بمانع من شرفها و حريتها». به نظر می‌رسد این واژه دارای مؤلفۀ معنایی خاصی است. اگر معنای محصن/محصنه را «پاکدامن» یا «آزادزن پاکدامن» در نظر بگیریم، می‌توانیم این معنا را بر هر ۵ آیه منطبق کنیم. در ادامه، این آیه‌ها را همراه با ترجمۀ پیشنهادی خودم می‌آورم، از آخر به اول.
ادامه در فرستهٔ بعد ←
#قرآن #ترجمه #تفسیر
@elahiatik
BY الهیاتیک | سجاد سرگلی
Share with your friend now:
tgoop.com/elahiatik/312