الهیاتیک | سجاد سرگلی

داخل شدن شتر در سوراخ سوزن

🔹در قرآن، کلمۀ «جَمَل» یک بار به کار رفته که اکثر مفسران و مترجمان، به تبعیت از مفسران متقدم، «شتر» ترجمه‌اش کرده‌اند.

▪️إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُوا عَنْهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَلَا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ

➖در حقيقت كسانى كه آيات ما را دروغ شمردند و از [پذيرفتن] آن‌ها تكبر ورزيدند درهاى آسمان را برايشان نمى‏‌گشايند و در بهشت درنمی‌آيند مگر آنكه شتر در سوراخ سوزن داخل شود. (اعراف: ۴۰) {فولادوند}

🔹در انجیل مَتّی، مَرقُس و لوقا نیز همین تعبیر با همین کلمه به کار رفته:

عیسی به اطراف نگریسته، به شاگردان خود گفت: «چه دشوار است راهیابی ثروتمندان به پادشاهی خدا!» شاگردان از سخنان او در شگفت شدند. اما عیسی بار دیگر به آن‌ها گفت: «ای فرزندان، راه‌یافتن به پادشاهی خدا چه دشوار است! گذشتنِ شتر از سوراخ سوزن آسان‌تر است از راهیابی شخص ثروتمند به پادشاهی خدا». (مَرقُس، ۱۰: ۲۳ تا ۲۵؛ نیز بنگرید به متی، ۱۹: ۲۴؛ لوقا، ۱۸: ۲۵)

🔹«جمل» در عربی، علاوه‌بر «شتر نر»، معنای «طناب» هم می‌دهد. حدود ۷۰ ترجمۀ فارسی و ۱۱ ترجمۀ انگلیسی از قرآن را نگاه کردم. ترجمه‌های انگلیسی همگی «شتر» ترجمه کرده‌اند. از میان ترجمه‌های فارسی، ۱۳ ترجمه به طناب نیز اشاره کرده‌اند که از میان آن‌ها هفت مترجم، در کنارِ شتر، «طناب کشتی» یا «طناب لنگر کشتی» یا «طناب ضخیم» را آورده‌اند، یا در پرانتز و قلاب یا داخل متن، و شش ترجمه‌ای که فقط «طناب کشتی» یا «طناب» را ذکر کرده بودند عمدتاً ترجمه‌های برگرفته از تفاسیر بودند و از میان آن‌ها فقط ترجمهٔ دو مترجم برگرفته یا تلخیص از تفسیر نبود، یکی به نظم و دیگری به نثر.

🔹آنچه قصد داشتم به‌عنوان نتیجه‌گیری دربارهٔ آیهٔ قرآن بیان کنم در کلمات مؤلف قاموس قرآن یافتم. پس کلام او را عیناً نقل‌ می‌کنم:

عده‌اى از مفسران «جمل» را در آيه به معنى شتر گرفته و اين‌طور تفسير كرده‌اند: آن‌ها به بهشت داخل نمی‌شوند تا شتر داخل سوراخ سوزن شود. به نظر نگارنده اين معنى از دو جهت بعيد است: يكى آنكه مناسب سوراخ سوزن شتر نيست. دوم اينكه در اين صورت «ابل» و يا «بعير» گفته می‌شد كه به معنى مطلق شتر است نه جمل، زيرا شتر نر اختصاصى از اين حيث ندارد. ولى اگر جمل را در آيه به معنى طناب كشتى بگيريم چنان‌كه از ۳ لغت معتبر نقل شد آن دو اشكال وارد نيست و معنى اين می‌شود: وارد بهشت نمی‌شوند تا طناب بادبان كشتى (با آن ضخامت) از سوراخ سوزن بگذرد. و در هر دو صورت آيه مبيّن آن است كه دخول كفار به بهشت امكان‌پذير نيست. در قاموس و اقرب‌الموارد آن را در آيه ريسمان كشتى گفته‌اند و بعضى از مفسران از ديگران به‌طور احتمال نقل كرده‌اند. (قاموس قرآن، ۲: ۵۱)

🔹اینکه چرا اکثر مترجمان و مفسران اصرار داشته‌اند شتر را از سوزن رد کنند و نه طناب را بر بنده آشکار نیست. فقط یک احتمال می‌دهم و آن تقلید و تأثیرپذیری آنان از همدیگر در علم تفسیر است. اگر بگوییم چه شتر از سوزن رد شود چه طناب، مقصود در هر دو یکی است و آن تعلیق به امر محال و ساختن مفهومی بی‌معناست، پاسخ می‌دهم تعلیق به امر محال و تولید بی‌معنایی نیز باید منطقی داشته باشد. مثلاً می‌گویند هر گاه قیر مثل شیر سفید شود، من هم فلان کار را می‌کنم. قیر سیاه است و سفید شدنش تابع منطقِ زبانی و خیالی است. رد شدن شتر از سوزن تابع منطق زبانی نیست، مگر اینکه بگوییم ضرب‌المثل رایجی میان مردم بوده که حکمتش را همچون بسیاری دیگر از ضرب‌المثل‌ها نمی‌دانیم، که البته اگر چنین ضرب‌المثل رایجی وجود می‌داشت، مفسران ذکر می‌کردند.

🔹در انجیل نیز همین خطای ترجمه رخ داده. چهار ترجمۀ فارسیِ انجیل را نگاه کردم که همگی از لفظ «شتر» استفاده کرده‌اند. چند ترجمۀ انگلیسی معتبر را نیز، صرفاً به‌عنوان نمونه، نگاه کردم و دیدم آن‌ها هم camel (شتر) ترجمه کرده‌اند. به نسخۀ یونانی انجیل مراجعه کردم و دیدم در آنجا کلمۀ κάμηλον درج شده که باز هم به معنای شتر است. اما در نسخۀ آرامی انجیل واژهٔ gmlā به کار رفته که در زبان آرامی نیز همچون عربی، علاوه‌بر شتر، به معنای «ریسمان» یا «طناب» است. چه‌بسا هنگام ترجمهٔ این واژه از آرامی به یونانی طناب را شتر ترجمه کرده باشند (این نمونه و مشابهاتش نشان می‌دهد که چنین اشکالاتی در نسخۀ آرامی وجود ندارد و احتمالاً در ترجمهٔ انجیل به یونانی ظهور کرده. از همین‌جا، دیدگاه صاحب‌نظرانی که معتقدند نگارش بایبل ابتدائاً و سراسر به زبان یونانی بوده تضعیف می‌شود، فتأمّل جیّداً).

🔹در مجموع، به نظر می‌رسد، رد شدن ریسمان از سوزن تطابق معنایی بیشتری با متن دارد و با اصول زبان‌شناسانه و معناشناسانه سازگارتر است تا رد شدن شتر از سوزن.

#قرآن #تفسیر #ترجمه #تفسیر_قرآن_به_انجیل
@elahiatik

www.tgoop.com/elahiatik/366

1.5K viewsedited  Jul 31, 2023 at 07:42

داخل شدن شتر در سوراخ سوزن

🔹در قرآن، کلمۀ «جَمَل» یک بار به کار رفته که اکثر مفسران و مترجمان، به تبعیت از مفسران متقدم، «شتر» ترجمه‌اش کرده‌اند.

▪️إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُوا عَنْهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَلَا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ

➖در حقيقت كسانى كه آيات ما را دروغ شمردند و از [پذيرفتن] آن‌ها تكبر ورزيدند درهاى آسمان را برايشان نمى‏‌گشايند و در بهشت درنمی‌آيند مگر آنكه شتر در سوراخ سوزن داخل شود. (اعراف: ۴۰) {فولادوند}

🔹در انجیل مَتّی، مَرقُس و لوقا نیز همین تعبیر با همین کلمه به کار رفته:

عیسی به اطراف نگریسته، به شاگردان خود گفت: «چه دشوار است راهیابی ثروتمندان به پادشاهی خدا!» شاگردان از سخنان او در شگفت شدند. اما عیسی بار دیگر به آن‌ها گفت: «ای فرزندان، راه‌یافتن به پادشاهی خدا چه دشوار است! گذشتنِ شتر از سوراخ سوزن آسان‌تر است از راهیابی شخص ثروتمند به پادشاهی خدا». (مَرقُس، ۱۰: ۲۳ تا ۲۵؛ نیز بنگرید به متی، ۱۹: ۲۴؛ لوقا، ۱۸: ۲۵)

🔹«جمل» در عربی، علاوه‌بر «شتر نر»، معنای «طناب» هم می‌دهد. حدود ۷۰ ترجمۀ فارسی و ۱۱ ترجمۀ انگلیسی از قرآن را نگاه کردم. ترجمه‌های انگلیسی همگی «شتر» ترجمه کرده‌اند. از میان ترجمه‌های فارسی، ۱۳ ترجمه به طناب نیز اشاره کرده‌اند که از میان آن‌ها هفت مترجم، در کنارِ شتر، «طناب کشتی» یا «طناب لنگر کشتی» یا «طناب ضخیم» را آورده‌اند، یا در پرانتز و قلاب یا داخل متن، و شش ترجمه‌ای که فقط «طناب کشتی» یا «طناب» را ذکر کرده بودند عمدتاً ترجمه‌های برگرفته از تفاسیر بودند و از میان آن‌ها فقط ترجمهٔ دو مترجم برگرفته یا تلخیص از تفسیر نبود، یکی به نظم و دیگری به نثر.

🔹آنچه قصد داشتم به‌عنوان نتیجه‌گیری دربارهٔ آیهٔ قرآن بیان کنم در کلمات مؤلف قاموس قرآن یافتم. پس کلام او را عیناً نقل‌ می‌کنم:

عده‌اى از مفسران «جمل» را در آيه به معنى شتر گرفته و اين‌طور تفسير كرده‌اند: آن‌ها به بهشت داخل نمی‌شوند تا شتر داخل سوراخ سوزن شود. به نظر نگارنده اين معنى از دو جهت بعيد است: يكى آنكه مناسب سوراخ سوزن شتر نيست. دوم اينكه در اين صورت «ابل» و يا «بعير» گفته می‌شد كه به معنى مطلق شتر است نه جمل، زيرا شتر نر اختصاصى از اين حيث ندارد. ولى اگر جمل را در آيه به معنى طناب كشتى بگيريم چنان‌كه از ۳ لغت معتبر نقل شد آن دو اشكال وارد نيست و معنى اين می‌شود: وارد بهشت نمی‌شوند تا طناب بادبان كشتى (با آن ضخامت) از سوراخ سوزن بگذرد. و در هر دو صورت آيه مبيّن آن است كه دخول كفار به بهشت امكان‌پذير نيست. در قاموس و اقرب‌الموارد آن را در آيه ريسمان كشتى گفته‌اند و بعضى از مفسران از ديگران به‌طور احتمال نقل كرده‌اند. (قاموس قرآن، ۲: ۵۱)

🔹اینکه چرا اکثر مترجمان و مفسران اصرار داشته‌اند شتر را از سوزن رد کنند و نه طناب را بر بنده آشکار نیست. فقط یک احتمال می‌دهم و آن تقلید و تأثیرپذیری آنان از همدیگر در علم تفسیر است. اگر بگوییم چه شتر از سوزن رد شود چه طناب، مقصود در هر دو یکی است و آن تعلیق به امر محال و ساختن مفهومی بی‌معناست، پاسخ می‌دهم تعلیق به امر محال و تولید بی‌معنایی نیز باید منطقی داشته باشد. مثلاً می‌گویند هر گاه قیر مثل شیر سفید شود، من هم فلان کار را می‌کنم. قیر سیاه است و سفید شدنش تابع منطقِ زبانی و خیالی است. رد شدن شتر از سوزن تابع منطق زبانی نیست، مگر اینکه بگوییم ضرب‌المثل رایجی میان مردم بوده که حکمتش را همچون بسیاری دیگر از ضرب‌المثل‌ها نمی‌دانیم، که البته اگر چنین ضرب‌المثل رایجی وجود می‌داشت، مفسران ذکر می‌کردند.

🔹در انجیل نیز همین خطای ترجمه رخ داده. چهار ترجمۀ فارسیِ انجیل را نگاه کردم که همگی از لفظ «شتر» استفاده کرده‌اند. چند ترجمۀ انگلیسی معتبر را نیز، صرفاً به‌عنوان نمونه، نگاه کردم و دیدم آن‌ها هم camel (شتر) ترجمه کرده‌اند. به نسخۀ یونانی انجیل مراجعه کردم و دیدم در آنجا کلمۀ κάμηλον درج شده که باز هم به معنای شتر است. اما در نسخۀ آرامی انجیل واژهٔ gmlā به کار رفته که در زبان آرامی نیز همچون عربی، علاوه‌بر شتر، به معنای «ریسمان» یا «طناب» است. چه‌بسا هنگام ترجمهٔ این واژه از آرامی به یونانی طناب را شتر ترجمه کرده باشند (این نمونه و مشابهاتش نشان می‌دهد که چنین اشکالاتی در نسخۀ آرامی وجود ندارد و احتمالاً در ترجمهٔ انجیل به یونانی ظهور کرده. از همین‌جا، دیدگاه صاحب‌نظرانی که معتقدند نگارش بایبل ابتدائاً و سراسر به زبان یونانی بوده تضعیف می‌شود، فتأمّل جیّداً).

🔹در مجموع، به نظر می‌رسد، رد شدن ریسمان از سوزن تطابق معنایی بیشتری با متن دارد و با اصول زبان‌شناسانه و معناشناسانه سازگارتر است تا رد شدن شتر از سوزن.

#قرآن #تفسیر #ترجمه #تفسیر_قرآن_به_انجیل
@elahiatik

BY الهیاتیک | سجاد سرگلی