tgoop.com/enqelabsq/1433
Last Update:
🔰 «قطعی نه‌چندان غافلگیرکننده»
✍🏻 محمدحسین قاسمی، ۴۰۰ مکانیک
🔹 حالا دیگر نه در فصول اوج مصرف، بلکه در پاییز هم طعم قطعی برق را چشیدیم؛ عنصری که نبود آن زندگی روزمره را به شکلی گسترده مختل می‌کند. از خانه و دانشگاه گرفته تا واحدهای تولیدی و حتی انضباط ترافیکی خیابان‌ها، همگی به برقی وابسته‌اند که تأمین آن اکنون با چالش‌های جدی روبه‌رو شده است. این در حالی است که ایران، با دارا بودن رتبه نخست جهانی در مجموع منابع متعارف نفت و گاز، از مشکلات بنیادین در تأمین انرژی رنج می‌برد.
🔸 ناترازی انرژی یکی از مسائل محوری اقتصاد ایران در دهه‌های اخیر بوده است اما با وجود اهمیت فراوان، فضای سیاست‌گذاری هم‌چنان فاقد تصمیمات و برنامه‌های روشن برای حل این معضل است. این مساله آن‌قدر حجم مهمی از اقتصاد ایران دارد که مثلاً فایننشال‌تایمز در گزارش اخیر خود تخمین می‌زند در سال ۲۰۲۲ حجم یارانهٔ انرژی در ایران به اندازهٔ بیش از ۲۷ درصد تولید ناخالص ملی بوده است!
🔹 حل مسئلهٔ انرژی در ایران نه ساده است و نه صرفاً به سیاست‌های کوتاه‌مدت محدود می‌شود. دولت‌ها همواره سعی داشته‌اند سطح رفاه عمومی را افزایش دهند و فاصلهٔ طبقاتی را کاهش دهند. با این نیت یکی از ابزارهای رایج در این مسیر، کنترل قیمت انرژی بوده است. همچنین در شرایط تورمی اقتصاد ایران، دولت‌ها معمولاً سعی کرده‌اند قیمت حامل‌های انرژی را ثابت نگه دارند با این تصور که بتوانند ثبات اقتصادی ایجاد کنند. اما این سیاست‌ها در طول زمان تأثیرات منفی گسترده‌ای بر ساختار اقتصاد گذاشته‌اند. به‌عنوان مثال بر اساس آمار مرکز پژوهش‌های مجلس، قیمت حقیقی برق طی چند دههٔ گذشته به‌شدت کاهش یافته است. این روند عمیقاً به توسعهٔ نامتوازن و مشکلات عدیدهٔ اقتصادی منجر شده‌است.
🔸 مشکل اصلی، ارزان بودن انرژی نیست بلکه پیامدهای نامناسب این ارزان‌سازی تصنعی است. وقتی قیمت‌های نسبی به‌درستی تعیین نشوند، سیگنال‌های نادرستی به بازار ارسال می‌شود که با واقعیت‌های عرضه و تقاضا هم‌خوانی ندارد. برای مثال، پایین نگه داشتن بیش از حد قیمت انرژی باعث می‌شود صنایع انرژی‌بر به شکلی نامتناسب توسعه یابند، زیرا مزیت رقابتی خود را در انرژی ارزان می‌بینند. سرمایه‌گذاری در تولید برق کاهش می‌یابد، زیرا بازدهی اقتصادی مناسبی وجود ندارد و خانوارها و فعالان اقتصادی انگیزه‌ای برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی پیدا نکنند. نتیجهٔ این سیاست‌ها، شدت بالای مصرف انرژی در ایران است که بسیار بالاتر از میانگین جهانی است. این وضعیت هرساله بحران ناترازی انرژی را تشدید کرده و تأثیرات منفی مستقیم بر بودجهٔ دولت، تورم و پایداری شبکهٔ تأمین انرژی می‌گذارد.
🔹 از دیگر معضلات این ساختار، توزیع ناعادلانهٔ یارانه‌های انرژی است. یارانه‌های گسترده به جای کاهش نابرابری، آن را تشدید کرده‌اند. خانوارهای پرمصرف که معمولاً از دهک‌های بالای درآمدی هستند، سهم بیشتری از این یارانه‌ها می‌برند، در حالی که اقشار کم‌درآمد سهم اندکی دارند.
🔸 برای حل بحران انرژی، راه‌حل‌های مختلفی ارائه شده‌است. از جمله برنامهٔ هدفمندی یارانه‌ها که موفقیت‌ها و نتایج مثبت مهمی به همراه داشت، افزایش پلکانی قیمت انرژی برای کنترل مصرف و یا تخصیص سهمیه انرژی قابل فروش به خانوارها و بسیاری موارد دیگر. اما نکتهٔ کلیدی این است که هر راه‌حلی باید جامع، پایدار و با کم‌ترین آسیب به تولید همراه باشد. تصمیماتی که کاملاً متمرکز بر اصلاحات غیرقیمتی و یا حالت شوک‌درمانی قیمتی دارند، با عدم توجه به ابعاد اقتصادی و اجتماعی، نه‌تنها بحران را حل نمی‌کنند، بلکه آن را پیچیده‌تر نیز خواهند کرد.
🔹 درنهایت مهم‌ترین نکته آن است که بحران انرژی در ایران نیازمند تصمیم‌گیری شجاعانه و برنامه‌ریزی دقیق است. اگر دولت‌ها نتوانند این مسئله را به شکلی بنیادین حل کنند، با توجه به روند فعلی، زین‌پس قطعی و کمبود انرژی دیگر چندان اتفاقی غافلگیرکننده نخواهد بود.
🇮🇷 @Enqelabsq | میدان انقلاب
BY میدان انقلاب
Share with your friend now:
tgoop.com/enqelabsq/1433