عرفان و تصوف

عرفان و تصوف via @vote

به نظر شما، "ترک شیرازی" در این شعر معروف حافظ، چه کسی است؟ اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را / به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را anonymous poll شاهد زیباروی حافظ – 108 👍👍👍👍👍👍👍 44% شاه شجاع (شاعر زیبارو و مورد علاقه حافظ) – 72 👍👍👍👍👍 29% خضر طریق…

پاسخ اکثر عزیزان اشتباه بود و گزینه صحیح: شاه شجاع (حاکم شیراز) است.
البته برخی مانند زرینکوب معتقدند مقصود حافظ، سلطان زين العابدين مظفرى پسر شاه شجاع است. که در اصل موضوع، یعنی مداحی و شعر سرایی حافظ برای حاکم و سلطان تفاوتی ایجاد نمی کند.
زرینکوب، از كوچه رندان(در باره زندگى و انديشه حافظ)، ص: 161
دستغیب، حافظ شناخت، ص: 108

اما دو نکته که خوب است بدانیم؛
♦️نکته اول) حافظ غالبا ممدوح خود را در مقام معشوق قرار می دهد و به زبان عاشقى او را می ستاید و اين خود يكى از ویژگی های سبك غزل‏سرائى حافظ است که اگر نسبت به آن ملتفت نباشیم در تفسیر اشعار او به خطا خواهیم رفت.

♦️نکته دوم) بسیاری از شعرای ازمنه پیشین، مانند کارگردان هایی بودند که پول می گرفتند و برای این و آن فیلم سینمایی می ساختند. حافظ هنرمندی بود که به ویژه در مدح سلاطین و حاکمان، شعرهای فراوانی گفته و بخش زیادی از غزلیات عاشقانه او، برای حاکمان است. شخصیتی که امروزه بدان، اطلاق "هنرمند حکومتی" می شود. هنرمند حکومتی اگر یک مصداق بارز و بی شائبه داشته باشد، این خواجه شیرازی است. از غزل «اگر آن ترک شیرازی» گرفته تا غزل «نگار من به مکتب نرفت و خط ننوشت» که برای شاه شجاع، حاکم مظفری شیراز است.(اساسا در گذشته حتی مقام هایی تحت عنوان ملک الشعرا و امیر الشعرا در دربار سلطان وجود داشت)

مدح سلاطین در نگاه حافظ پرستان و دوست داران عرفان و تصوف، یکی از نقاط تاریک زندگی حافظ است كه آنها را سخت پریشان کرده است. شهید مطهری به این مهم اشاره می کند و البته بدون اینکه مانند موضوعات دیگر، توجیه و پاسخی ذکر کند، از کنارش می گذرد.

شهید مرتضی مطهری می نویسد:
«يكى ديگر از آن چيزهايى كه در اشعار حافظ هست كه به عقيده من معماترين عنصر در اشعار حافظ است مداحيهاى حافظ است ... بعضى از اين مدحها در حدى است كه اغراق شمرده مى‏شود. اين هم از آن چيزهايى است كه مفسران حافظ درباره‏اش سكوت دارند چون از نظر آنها قابل توجيه نيست و واقعاً هم توجيهش خيلى مشكل است... بعضى ديگر گفته‏ اند دوستداران و علاقه‏ مندان حافظ مايل نبودند كه نوك قلم حافظ آلوده شود به مدح افرادى نظير شاه شجاع و ابو اسحاق اينجو (مخصوصاً شاه شجاع كه يك آدم نااهلى بوده) و بعضى ديگر، ولى متأسفانه آلوده شده.
اما مسئله نوك قلم مطرح نيست. اگر مدايح حافظ توجيه نشود و اگر راه حلى برايش پيدا نشود نه تنها نوك قلم حافظ آلوده است، سر تا پاى حافظ آلوده است.
اين را همه به او عيب گرفته‏اند كه اين حرفْ چرند و مزخرف است. مثلًا حافظ مى‏گويد :
قسم به حشمت و جاه و جلال شاه شجاع
كه نيست با كسم از بهر مال و جاه نزاع‏
اين تعبير جز در مورد خدا به كار نمى‏رود. يك نفر مسلمان هيچ وقت حاضر نيست به پيغمبر اين‏جور قسم بخورد، بگويد: قسم به حشمت و جاه و جلال پيغمبر، قسم به حشمت و جاه و جلال على. اين تعبيرات، قسمى است كه در مورد خدا به كار برده مى‏شود ... باز در همين غزل هست:
به فيض جرعه جام تو تشنه‏ايم ولى
نمى‏ كنيم دليرى، نمى‏دهيم صداع‏
عرفان حافظ(مجموعه آثار شهيد مطهرى)، ص: 385.

🔰 پی نوشت:
متاسفانه نویسندگان و حافظ پژوهان، گرفتار نگاه صفر و صدی هستند. یکی مانند کسروی یا مرحوم خراسانی حافظ را یکسره پلیدی و سیاهی محض می بیند و یکی مانند شهید مطهری حافظ را سفیدی مطلق دانسته و گمان می کند که اگر حافظ را مداح سلاطین بدانیم، نه یک لکه سیاه بلکه سرتا پای او آلوده می شود چه اینکه او حافظ را ولی از اولیاء الله می دانست و مدح سلاطین، اگرچه برای انسان معمولی رواست اما برای یک عارف خداشناس، کفر و گناهی نابخشودنی است.
لذا می گوید باید هرطور که شده توجیه شود، تا گردی بر دامن قهرمان افسانه ایرانیان نیفتد. اما به نظر بنده نیازی به ارائه توجیهات لا یتچسبک و ذبح حقیقت نیست که ارزش حقیقت از همه چیز بیش باشد. کافی است شخصیت پرستی (فرهنگ دیرینه ایرانی جماعت) را کنار گذاشته و خواجه حافظ شیرازی مان را یک انسان معمولی مانند دیگر انسان هایی ببینیم که سیاهی و سفیدی و درستی و نادرستی و کجی و راستی دارد و به مدد و محک گوهر تابناک عقل که خدای متعال به همه ما تفضل کرده است، خوب و غلط را از دیوان او جدا کرده و از باب "خذ الحكمة ممن أتاك بها" پیش برویم.
#حافظ
#حافظ_شیرازی
#خواجه

@erfanvatasavof

www.tgoop.com/erfanvatasavof/2717

4.3K viewsedited  Oct 21, 2021 at 13:31

پاسخ اکثر عزیزان اشتباه بود و گزینه صحیح: شاه شجاع (حاکم شیراز) است.
البته برخی مانند زرینکوب معتقدند مقصود حافظ، سلطان زين العابدين مظفرى پسر شاه شجاع است. که در اصل موضوع، یعنی مداحی و شعر سرایی حافظ برای حاکم و سلطان تفاوتی ایجاد نمی کند.
زرینکوب، از كوچه رندان(در باره زندگى و انديشه حافظ)، ص: 161
دستغیب، حافظ شناخت، ص: 108

اما دو نکته که خوب است بدانیم؛
♦️نکته اول) حافظ غالبا ممدوح خود را در مقام معشوق قرار می دهد و به زبان عاشقى او را می ستاید و اين خود يكى از ویژگی های سبك غزل‏سرائى حافظ است که اگر نسبت به آن ملتفت نباشیم در تفسیر اشعار او به خطا خواهیم رفت.

♦️نکته دوم) بسیاری از شعرای ازمنه پیشین، مانند کارگردان هایی بودند که پول می گرفتند و برای این و آن فیلم سینمایی می ساختند. حافظ هنرمندی بود که به ویژه در مدح سلاطین و حاکمان، شعرهای فراوانی گفته و بخش زیادی از غزلیات عاشقانه او، برای حاکمان است. شخصیتی که امروزه بدان، اطلاق "هنرمند حکومتی" می شود. هنرمند حکومتی اگر یک مصداق بارز و بی شائبه داشته باشد، این خواجه شیرازی است. از غزل «اگر آن ترک شیرازی» گرفته تا غزل «نگار من به مکتب نرفت و خط ننوشت» که برای شاه شجاع، حاکم مظفری شیراز است.(اساسا در گذشته حتی مقام هایی تحت عنوان ملک الشعرا و امیر الشعرا در دربار سلطان وجود داشت)

مدح سلاطین در نگاه حافظ پرستان و دوست داران عرفان و تصوف، یکی از نقاط تاریک زندگی حافظ است كه آنها را سخت پریشان کرده است. شهید مطهری به این مهم اشاره می کند و البته بدون اینکه مانند موضوعات دیگر، توجیه و پاسخی ذکر کند، از کنارش می گذرد.

شهید مرتضی مطهری می نویسد:
«يكى ديگر از آن چيزهايى كه در اشعار حافظ هست كه به عقيده من معماترين عنصر در اشعار حافظ است مداحيهاى حافظ است ... بعضى از اين مدحها در حدى است كه اغراق شمرده مى‏شود. اين هم از آن چيزهايى است كه مفسران حافظ درباره‏اش سكوت دارند چون از نظر آنها قابل توجيه نيست و واقعاً هم توجيهش خيلى مشكل است... بعضى ديگر گفته‏ اند دوستداران و علاقه‏ مندان حافظ مايل نبودند كه نوك قلم حافظ آلوده شود به مدح افرادى نظير شاه شجاع و ابو اسحاق اينجو (مخصوصاً شاه شجاع كه يك آدم نااهلى بوده) و بعضى ديگر، ولى متأسفانه آلوده شده.
اما مسئله نوك قلم مطرح نيست. اگر مدايح حافظ توجيه نشود و اگر راه حلى برايش پيدا نشود نه تنها نوك قلم حافظ آلوده است، سر تا پاى حافظ آلوده است.
اين را همه به او عيب گرفته‏اند كه اين حرفْ چرند و مزخرف است. مثلًا حافظ مى‏گويد :
قسم به حشمت و جاه و جلال شاه شجاع
كه نيست با كسم از بهر مال و جاه نزاع‏
اين تعبير جز در مورد خدا به كار نمى‏رود. يك نفر مسلمان هيچ وقت حاضر نيست به پيغمبر اين‏جور قسم بخورد، بگويد: قسم به حشمت و جاه و جلال پيغمبر، قسم به حشمت و جاه و جلال على. اين تعبيرات، قسمى است كه در مورد خدا به كار برده مى‏شود ... باز در همين غزل هست:
به فيض جرعه جام تو تشنه‏ايم ولى
نمى‏ كنيم دليرى، نمى‏دهيم صداع‏
عرفان حافظ(مجموعه آثار شهيد مطهرى)، ص: 385.

🔰 پی نوشت:
متاسفانه نویسندگان و حافظ پژوهان، گرفتار نگاه صفر و صدی هستند. یکی مانند کسروی یا مرحوم خراسانی حافظ را یکسره پلیدی و سیاهی محض می بیند و یکی مانند شهید مطهری حافظ را سفیدی مطلق دانسته و گمان می کند که اگر حافظ را مداح سلاطین بدانیم، نه یک لکه سیاه بلکه سرتا پای او آلوده می شود چه اینکه او حافظ را ولی از اولیاء الله می دانست و مدح سلاطین، اگرچه برای انسان معمولی رواست اما برای یک عارف خداشناس، کفر و گناهی نابخشودنی است.
لذا می گوید باید هرطور که شده توجیه شود، تا گردی بر دامن قهرمان افسانه ایرانیان نیفتد. اما به نظر بنده نیازی به ارائه توجیهات لا یتچسبک و ذبح حقیقت نیست که ارزش حقیقت از همه چیز بیش باشد. کافی است شخصیت پرستی (فرهنگ دیرینه ایرانی جماعت) را کنار گذاشته و خواجه حافظ شیرازی مان را یک انسان معمولی مانند دیگر انسان هایی ببینیم که سیاهی و سفیدی و درستی و نادرستی و کجی و راستی دارد و به مدد و محک گوهر تابناک عقل که خدای متعال به همه ما تفضل کرده است، خوب و غلط را از دیوان او جدا کرده و از باب "خذ الحكمة ممن أتاك بها" پیش برویم.
#حافظ
#حافظ_شیرازی
#خواجه

@erfanvatasavof

BY عرفان و تصوف