عرفان و تصوف

عرفان و تصوف

عرفان شیعیان امامیه آیا در مذهب تشیع امامیه چیزی به نام عرفان و معنویت داریم؟ اول بگوییم مقصود از عرفان چیست؟ عرفان یک معنای عام دارد که همان ژرف نگری و باطن گرایی است. غالب ادیان و مکاتب بشری، از مقوله باطن سخن گفته و از بشر خواسته اند که به ظواهر اکتفا…

توحید عرفانی در نگاه شیعه به چه معناست؟
مگر در ثقلین، برای توحید و خداشناسی مراتب و درجاتی شمرده اند؟

همانطور که بیان شد عرفان به معنای باطن گرایی است. اصلی ترین تمایز و تفاوت باطن گرایی ثقلین با باطن گرایی صوفیانه، در این است که در نگاه ثقلین، اولاً باطن و ظاهر از همدیگر جدایی ندارند و ساحت باطنی در طول ساحت ظاهری قرار دارد و نه در عرض آن و ثانیاً این باطن باید توسط امام معصوم علیه السلام تبیین شود و بر ولایت امام ابتناء داشته باشد.

توحید عرفانی شیعه، در دو ساحت نظری و عملی قابل طرح است. در ساحت نظری، به معنای تبیین عمیق ترین و دقیق ترین معارف خداشناسی و در ساحت عملی به معنای حصول معرفت خدا در ژرف ترین و عمیق ترین سطوح و مراتب است.
اما به سوال نخست بازگردیم، مگر در تشیع، توحید مراتب و درجات دارد؟ بله البته که دارد. معرفتی که امام صادق علیه السلام به خدا دارد با معرفت زراره و معروف بن خربوذ در یک سطح نیست کما اینکه معرفت زراره با معرفت عامه شیعیان در یک مرتبه نمی باشد. معارف توحیدی قرآن کریم سطوح و لایه های عمیقی دارد که به مدد ولایت ولی الله اعظم و امام هر عصر می توان به درون آنها نقب زده و به چنگ آورد.

در ادامه صرفا اشاره ای مختصر و گذرا به یکی از مباحث توحید عرفانی می شود)

در مباحث نظری توحید، بالاترین مرتبه خداشناسی که ما آن را توحید عرفانی نامیده ایم، «کمال الاخلاص نفی الصفات عنه» است. یعنی به خدایی ایمان داریم که تمام اسماء و صفات از ذات او نفی می شود و خداوند «توصیف ناپذیر» خواهد بود. سبوح قدوس سبوح قدوس سبوح قدوس الی الابد. بینونت محض، تنزیه محض را می طلبد.

همین شناخت نیز مقول به تشکیک و مراتب است. این توصیف ناپذیری هم دلالت معناشناختی و وجود شناختی دارد که اکنون جای بحث از آن نیست.
در آیات و روایات شریفه، به خداوند متعال صفات متعددی نظیر علم و قدرت، حیات و رحمت و ... نسبت داده شده است و با اسمائی به حق تعالی اشاره شده اما عارف شیعه می داند که تمام این اسماء و صفات، به معنای «نشانه» است نه اینکه ذات الهی متصف به صفت مذکور باشد. ذات حق تعالی متصف به هیچ صفتی حتی علم و حیات هم نیست و البته هیچ ضعف و خلل و نقص و عجزی هم در آن راه ندارد. خداوند به وهم و عقل و حس انسان در نمی آید و بالاترین درجه معرفت الله، اقرار به عجز از معرفت است «لم یجعل للخلق طریقا الی معرفتک الا بالعجز عن معرفتک» این عمیق ترین سطح از معارف توحیدی شیعه است و چه زیباست وقتی این عبارات را در مناجات «العارفینِ» سید الساجدین علیه السلام می یابیم و می خوانیم.

از آموزه نفی الصفات البته در تراث کلامی شیعه بحث شده است اما ما از دریچه عرفان به این مسئله نگریسته و گفتیم که این آموزه، از مراتب ژرف توحید است که تنها با تبیین امام معصوم علیه السلام می توان به شناخت دقیق آن رسید در غیر این صورت به ترهات صوفیه در بحث مقات ذات و مقام لا اسم و لا رسم می رسیم که والله العظیم، خزعبل و چرند محض است و هیچ شباهتی به آموزه نفی صفات و معارف عمیق شیعیان ندارد. باز هم هزار و یکصدهزار افسوس که در مجامع علمی شیعه، معارف اهل بیت علیهم السلام رها شده و چسبیده ایم به تبیین نگاه ابن عربی در مقام ذات و ده ها مقاله درباره آن تولید کرده ایم. برخی از طلاب حوزه علمیه، جیره خوار و نوکر امام زمان عج هستند اما به جای شرح اصول کافی، شرح فصوص الحکم می خوانند و درس می دهند ... .
#عرفان_شیعه

www.tgoop.com/erfanvatasavof/2911

3.1K viewsedited  Jul 26, 2024 at 13:18

توحید عرفانی در نگاه شیعه به چه معناست؟
مگر در ثقلین، برای توحید و خداشناسی مراتب و درجاتی شمرده اند؟

همانطور که بیان شد عرفان به معنای باطن گرایی است. اصلی ترین تمایز و تفاوت باطن گرایی ثقلین با باطن گرایی صوفیانه، در این است که در نگاه ثقلین، اولاً باطن و ظاهر از همدیگر جدایی ندارند و ساحت باطنی در طول ساحت ظاهری قرار دارد و نه در عرض آن و ثانیاً این باطن باید توسط امام معصوم علیه السلام تبیین شود و بر ولایت امام ابتناء داشته باشد.

توحید عرفانی شیعه، در دو ساحت نظری و عملی قابل طرح است. در ساحت نظری، به معنای تبیین عمیق ترین و دقیق ترین معارف خداشناسی و در ساحت عملی به معنای حصول معرفت خدا در ژرف ترین و عمیق ترین سطوح و مراتب است.
اما به سوال نخست بازگردیم، مگر در تشیع، توحید مراتب و درجات دارد؟ بله البته که دارد. معرفتی که امام صادق علیه السلام به خدا دارد با معرفت زراره و معروف بن خربوذ در یک سطح نیست کما اینکه معرفت زراره با معرفت عامه شیعیان در یک مرتبه نمی باشد. معارف توحیدی قرآن کریم سطوح و لایه های عمیقی دارد که به مدد ولایت ولی الله اعظم و امام هر عصر می توان به درون آنها نقب زده و به چنگ آورد.

در ادامه صرفا اشاره ای مختصر و گذرا به یکی از مباحث توحید عرفانی می شود)

در مباحث نظری توحید، بالاترین مرتبه خداشناسی که ما آن را توحید عرفانی نامیده ایم، «کمال الاخلاص نفی الصفات عنه» است. یعنی به خدایی ایمان داریم که تمام اسماء و صفات از ذات او نفی می شود و خداوند «توصیف ناپذیر» خواهد بود. سبوح قدوس سبوح قدوس سبوح قدوس الی الابد. بینونت محض، تنزیه محض را می طلبد.

همین شناخت نیز مقول به تشکیک و مراتب است. این توصیف ناپذیری هم دلالت معناشناختی و وجود شناختی دارد که اکنون جای بحث از آن نیست.
در آیات و روایات شریفه، به خداوند متعال صفات متعددی نظیر علم و قدرت، حیات و رحمت و ... نسبت داده شده است و با اسمائی به حق تعالی اشاره شده اما عارف شیعه می داند که تمام این اسماء و صفات، به معنای «نشانه» است نه اینکه ذات الهی متصف به صفت مذکور باشد. ذات حق تعالی متصف به هیچ صفتی حتی علم و حیات هم نیست و البته هیچ ضعف و خلل و نقص و عجزی هم در آن راه ندارد. خداوند به وهم و عقل و حس انسان در نمی آید و بالاترین درجه معرفت الله، اقرار به عجز از معرفت است «لم یجعل للخلق طریقا الی معرفتک الا بالعجز عن معرفتک» این عمیق ترین سطح از معارف توحیدی شیعه است و چه زیباست وقتی این عبارات را در مناجات «العارفینِ» سید الساجدین علیه السلام می یابیم و می خوانیم.

از آموزه نفی الصفات البته در تراث کلامی شیعه بحث شده است اما ما از دریچه عرفان به این مسئله نگریسته و گفتیم که این آموزه، از مراتب ژرف توحید است که تنها با تبیین امام معصوم علیه السلام می توان به شناخت دقیق آن رسید در غیر این صورت به ترهات صوفیه در بحث مقات ذات و مقام لا اسم و لا رسم می رسیم که والله العظیم، خزعبل و چرند محض است و هیچ شباهتی به آموزه نفی صفات و معارف عمیق شیعیان ندارد. باز هم هزار و یکصدهزار افسوس که در مجامع علمی شیعه، معارف اهل بیت علیهم السلام رها شده و چسبیده ایم به تبیین نگاه ابن عربی در مقام ذات و ده ها مقاله درباره آن تولید کرده ایم. برخی از طلاب حوزه علمیه، جیره خوار و نوکر امام زمان عج هستند اما به جای شرح اصول کافی، شرح فصوص الحکم می خوانند و درس می دهند ... .
#عرفان_شیعه

BY عرفان و تصوف