اسپروس | بذرهای فلسفه

اسپروس | بذرهای فلسفه

Photo

#جستار
رئالیسم ارسطو را باید چگونه شناخت؟

این پرسشی است که بعد از هگل شکل گرفته. خوبی فلسفه این است که به جای پاسخ‌ها، نخست پرسش‌ها تغییر می‌کنند و پاسخ‌های جدید به دنبال این تغییر خودبه‌خود نمایان می‌شوند. رئالیسم ارسطو موضوع پرسشی جدید است. زیرا این رئالیسم چیزی از ایدئالیسم کم  ندارد.  از یک طرف ارسطو به جهانی مستقل از ادراک حسی و فهم انسان باور دارد و از طرف دیگر این جهان دارای نظم و غایتی است که فقط تفکر انسانی می‌تواند در آن برقرار کند. می‌توان خیلی راحت آن را یک رئالیسم متافیزیکی نامید و از پرسش خلاص شد. اما آنچه ذهن من را مشغول کرده است اعتمادی است که ارسطو به وجود منظم جهان خارج از انسان دارد. اعتمادی که اگر مقابل کانت با آن دم و دستگاه پروسرصدای استعلایی، می‌ایستاد چیزی جز تعجب و بیان این‌که غیرممکن است، نشان نمی‌داد. این اعتماد کانت را به یک دیوانه تبدیل می‌کند. دیوانه‌ای که فکر می‌کند چیزی هست که شناخت ما نمی‌تواند به آن دست یابد و اگر بتواند دست یابد، شناخت کامل است. اما برای ارسطو هیچ نظمی بهتر از نظمی که انسان در این جهان می‌نهد، نمی‌تواند کامل باشد. این‌گونه به نظر می‌رسد کسی که می‌خواهد کمال و نظم را فراتر از انسان قرار دهد، کانت است نه ارسطو. برای ارسطو نیازی نیست انسان و جهان از هم جدا شوند تا کمال و نظم ساخته ذهن انسان، فراتر رفتن از خود نمایان شود. اما کانت به طرز پیچیده‌ای ابتدا انسان و جهان را از هم جدا می‌کند و بعد کمال و نظم  را فراتر از انسان می‌برد. آن‌هم طوری که مخاطب فکر کند کانت انسان را محدود کرده است چون کانت کمال  را که مفهوم ساخته و پرداخته انسان است تبدیل به موضوعی فراانسانی می‌کند. شاید بپرسید خود مفهوم فراانسانی هم که انسانی است. چه فرقی با کمال دارد؟ ما با چه ابزاری می‌توانیم کانت را بابت کمال طلبیدن سرزنش کنیم؟
کانت دقیقا مسئله‌اش این است که ما نباید فراتر از مرزهای شناخت انسان برویم (درحالی که خودش می‌رود) اما ما چنین‌ مسئله‌ای نداریم. ما با تناقض خود کانت مواجه هستیم. وگرنه فیلسوفی که مرزی بین انسان و جهان نمی‌کشد برایش مهم نیست که فراانسانی  ساخته و پرداخته انسان باشد یا نه.
در واقع مشکل، نخست مسئله کانت است  و بعد پاسخی که به آن می‌دهد. به این مسئله و پیش‌فرض‌های آن در جستارهای بعدی می‌پردازم.

✍ سروش شعبانی
@essporos

www.tgoop.com/essporos/264

580 viewsedited  Dec 17, 2023 at 17:43

#جستار
رئالیسم ارسطو را باید چگونه شناخت؟

این پرسشی است که بعد از هگل شکل گرفته. خوبی فلسفه این است که به جای پاسخ‌ها، نخست پرسش‌ها تغییر می‌کنند و پاسخ‌های جدید به دنبال این تغییر خودبه‌خود نمایان می‌شوند. رئالیسم ارسطو موضوع پرسشی جدید است. زیرا این رئالیسم چیزی از ایدئالیسم کم  ندارد.  از یک طرف ارسطو به جهانی مستقل از ادراک حسی و فهم انسان باور دارد و از طرف دیگر این جهان دارای نظم و غایتی است که فقط تفکر انسانی می‌تواند در آن برقرار کند. می‌توان خیلی راحت آن را یک رئالیسم متافیزیکی نامید و از پرسش خلاص شد. اما آنچه ذهن من را مشغول کرده است اعتمادی است که ارسطو به وجود منظم جهان خارج از انسان دارد. اعتمادی که اگر مقابل کانت با آن دم و دستگاه پروسرصدای استعلایی، می‌ایستاد چیزی جز تعجب و بیان این‌که غیرممکن است، نشان نمی‌داد. این اعتماد کانت را به یک دیوانه تبدیل می‌کند. دیوانه‌ای که فکر می‌کند چیزی هست که شناخت ما نمی‌تواند به آن دست یابد و اگر بتواند دست یابد، شناخت کامل است. اما برای ارسطو هیچ نظمی بهتر از نظمی که انسان در این جهان می‌نهد، نمی‌تواند کامل باشد. این‌گونه به نظر می‌رسد کسی که می‌خواهد کمال و نظم را فراتر از انسان قرار دهد، کانت است نه ارسطو. برای ارسطو نیازی نیست انسان و جهان از هم جدا شوند تا کمال و نظم ساخته ذهن انسان، فراتر رفتن از خود نمایان شود. اما کانت به طرز پیچیده‌ای ابتدا انسان و جهان را از هم جدا می‌کند و بعد کمال و نظم  را فراتر از انسان می‌برد. آن‌هم طوری که مخاطب فکر کند کانت انسان را محدود کرده است چون کانت کمال  را که مفهوم ساخته و پرداخته انسان است تبدیل به موضوعی فراانسانی می‌کند. شاید بپرسید خود مفهوم فراانسانی هم که انسانی است. چه فرقی با کمال دارد؟ ما با چه ابزاری می‌توانیم کانت را بابت کمال طلبیدن سرزنش کنیم؟
کانت دقیقا مسئله‌اش این است که ما نباید فراتر از مرزهای شناخت انسان برویم (درحالی که خودش می‌رود) اما ما چنین‌ مسئله‌ای نداریم. ما با تناقض خود کانت مواجه هستیم. وگرنه فیلسوفی که مرزی بین انسان و جهان نمی‌کشد برایش مهم نیست که فراانسانی  ساخته و پرداخته انسان باشد یا نه.
در واقع مشکل، نخست مسئله کانت است  و بعد پاسخی که به آن می‌دهد. به این مسئله و پیش‌فرض‌های آن در جستارهای بعدی می‌پردازم.

✍ سروش شعبانی
@essporos

BY اسپروس | بذرهای فلسفه