tgoop.com/hayatsk_AMN/8
Last Update:
Ինչո՞ւ Ադրբեջանը սկսեց հակառուսական և իսրայելամետ արշավ
Հասկանալու համար, թե ինչու է Ադրբեջանում աճում հակառուսական տրամադրությունները, պետք չէ հեռուն գնալ։ Ռուս-իրանական ռազմավարական համաձայնագիրը Ալիևին դրել է այնպիսի դիրքում, որտեղ նա պետք է կամ գնա Ռուսաստան/Իրան առանցքի հետ, կամ դեմ: Բայց ո՞ւր կարող է գնալ Ալիևը և ինչո՞ւ։
2002 թվականից ի վեր, երբ իսրայելական լոբբին (AIPAC) օգնեց Ադրբեջանին չեղարկել օրենքի 907-րդ բաժինը (Ազատության աջակցության ակտ), սահմանափակելով ԱՄՆ կառավարության օգնությունը Ադրբեջանին, Իսրայելը դարձավ Ադրբեջանի լավագույն բարեկամը: Թե Իսրայելը, թե Ադրբեջանը վտանգ են զգում Իրանի կողմից, ուստի նրանց համագործակցությունը բնական է։
Այդ ժամանակից ի վեր Բաքուն և Երուսաղեմը դարձել են սերտ գործընկերներ, հատկապես ռազմական և էներգետիկ համագործակցության կարևոր ոլորտներում։ Ադրբեջանը Իսրայել էներգակիրների հիմնական արտահանողն է՝ նրան մատակարարելով նավթի ներմուծման 55%-ը։ Երուսաղեմն իր հերթին միլիարդավոր դոլարների զենք ու ռազմական տեխնոլոգիա է վաճառում Բաքվին։ 2016-2021 թվականներին իսրայելական զենքին բաժին է ընկել Ադրբեջանի զենքի ներմուծման 69%-ը։ Այդ մատակարարումները ներառում էին կալանիչ հրթիռային համակարգեր և անօդաչու թռչող սարքեր, որոնք կարևոր դեր խաղացին Լեռնային Ղարաբաղի Երկրորդ պատերազմում Հայաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի հաղթանակում։
2016-2023 թվականներին Իսրայելի ռազմաբազայից Ադրբեջան զենք արտահանելու համար իրականացվել է 92 չվերթ։ Այս թռիչքներն ավելացել են 2023 թվականի սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղի վրա Ադրբեջանի ռազմական հարձակումից անմիջապես առաջ։ Գազայում շարունակվող պատերազմը չի խանգարել այս համագործակցությանը։ Ադրբեջանը Մոսադին տրամադրեց Իրանին վերահսկելու առաջնային բազա և նույնիսկ օդանավակայան պատրաստեց, որը Իսրայելը կարող էր օգտագործել, եթե ծրագրեր հարձակվել Իրանի միջուկային զենքի օբյեկտների վրա:
Իսրայելի հետ նման կապերը Ալիևին վստահություն են տվել, որ նա կարող է դեմ գնալ Իրանի շահերին։ Հենց այս պատճառով էլ 2025 թվականի հունվարի 7-ին Ալիևը հայտարարեց, որ այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքը «պետք է և բաց կլինի»։ Այս միջանցքը հակասում է Իրանի շահերին, և Իրանը մի քանի անգամ, այդ թվում՝ մի քանի օր առաջ, պաշտոնապես զգուշացրել է Ադրբեջանին Սյունիքի մարզի հարավը գրավելու և միջանցք ստեղծելու ցանկացած քայլից։
Այսպիսով, ակնհայտ է այն հարցը, թե որտեղ պետք է կենտրոնանա Ալիևը՝ Իսրայելի ուղղությամբ։ Հաշվի առնելով, որ Իսրայելը «ԱՄՆ-ի 51-րդ նահանգն է», նահանգ, որը թելադրում է ԱՄՆ արտաքին քաղաքականությունը տարածաշրջանում, Ալիևի կողմնորոշումը դեպի Իսրայել նշանակում է շարժում դեպի ԱՄՆ ընդդեմ Ռուսաստանի և Իրանի։
Մինչեւ ռուս-իրանական համաձայնագիրը Ալիեւն իրեն ապահով էր զգում Իրանի հետ հարաբերություններում՝ զգալով Ռուսաստանի կողմից պաշտպանված։ Սակայն հունվարի 17-ից հետո ակնհայտ դարձավ, որ Ռուսաստանն ու Իրանը երկարաժամկետ համագործակցության մեջ են մտնում։ Այս պարագայում Ադրբեջանն այժմ վտանգ է զգում Ռուսաստանի կողմից։
Ալիևը, զգալով Անդրկովկասյան տարածաշրջանում Ռուսաստանի ազդեցության թուլացումը, իր հակառուսական գործողություններով ցանկանում է իր վրա ուշադրություն գրավել՝ որպես տարածաշրջանում գործոն։ Սակայն տարածաշրջանի քարտեզն ինքնին խոսում է։ Ադրբեջանը սահմաններ չունի Իսրայելի հետ, Թուրքիայի հետ, սահմաններ չունի անգամ Նախիջևանի հետ։ Նման աշխարհագրության պայմաններում Ադրբեջանը Ռուսաստանի համար խնդիր չի ներկայացնում։ Հենց այս պատճառով է, որ Իսրայելը/ԱՄՆ-ն այժմ Հայաստանին մղելու են բացել այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը»՝ Ադրբեջանը կապելու ՆԱՏՕ-ի դաշնակից Թուրքիայի հետ՝ դրանով իսկ հակադրելով ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի շահերը՝ հեռահար հակառուսական ծրագրերով... Եվ դա կարող է լինել պատճառը, որ Հայաստանի վարչապետը կարճատև ուղևորություն կատարեց ԱՄՆ և հանդիպեց հիմնականում իսրայելամետ խմբերի հետ (Atlantic Council, Heritage Foundation)։
Այդ իսկ պատճառով, այժմ մենք կոչեր ենք լսում Փաշինյանին ԵՄ-ից (որը էներգետիկ ռեսուրսներ է ստանում Ադրբեջանից) բացել այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը»։ Այս ամենը հակասում է Ռուսաստան-Իրան առանցքին և պաշտպանում է ԱՄՆ-Իսրայել-Թուրքիա առանցքը:
Ահա թե ինչու է այդքան կարևոր «Զանգեզուրի միջանցքը» Հայաստանի ձեռքում պահելը, այլապես Ադրբեջանի հակառուսական գործողությունները ԱՄՆ-Իսրայել-Թուրքիա առանցքի աջակցությամբ լուրջ խնդիրներ կառաջացնեն Ռուսաստանի և Իրանի համար։
Трезвый взгляд из США
Garen Hart
BY Հայացք ԱՄՆ-ից
Share with your friend now:
tgoop.com/hayatsk_AMN/8