tgoop.com/ir_academy_evolution/553
Last Update:
آیا کروموزوم Y در حال ناپدید شدن است؟
جنسیت نوزادان انسان و سایر پستانداران توسط یک ژن تعیین‌کننده‌ی جنسیت نر در کروموزوم Y تعیین می‌شود. اما کروموزوم Y انسان در حال انحطاط است و ممکن است در چند میلیون سال آینده ناپدید شده و منجر به انقراض گونه‌ی ما شود؛ مگر اینکه در حین دگرگشت، ژن جنسی جدیدی پدید آید.
کروموزوم Y حاوی یک ژن بسیار مهم است که رشد مردانه را در جنین آغاز می‌کند. این ژن اصلی جنسی با عنوان SRY (ناحیه جنسی در Y) با راه‌اندازی یک مسیر ژنتیکی کار می‌کند. این مسیر با ژنی به نام SOX9 شروع می‌شود که اگرچه روی کروموزوم‌های جنسی قرار ندارد، برای تعیین جنسیت نر در همه‌ی مهره‌داران کلیدی است.
یافته‌های جدید نشان می‌دهد که در پلاتیپوسِ استرالیایی جفت XY، فقط یک کروموزوم معمولی با دو عضو مساوی است. این مسئله ثابت می‌کند که در پستانداران X و Y چندی پیش یک جفت کروموزوم معمولی بوده‌اند. این به نوبه‌ی خود به این معنی است که کروموزوم Y، حدود ۵۵ تا ۹۰۰ ژن فعال را طی ۱۶۶ میلیون سال-یعنی از زمانی که انسان و پلاتیپوس در مسیرهای جداگانه‌ی دگرگشتی بوده‌اند- از دست داده است.
این از دست‌دادنِ حدود ۵ ژن در هر میلیون سال است. با این سرعت، در حدود ۱۱ میلیون سالِ آینده، کروموزوم Y وجود نخواهد داشت که این مسئله، انقراض نسل بشر را در پی دارد.
خبر خوب این است که، طبق یافته‌هایی تازه، انسان می‌تواند یک ژن جدید تعیین‌کننده‌ی جنسیت را حین دگرگشت ایجاد کند. گونه‌هایی از دو دودمان جوندگان یعنی موش‌های mole اروپای شرقی و موش‌های خاردار ژاپنی، شناخته شده‌اند که در آن‌ها کروموزوم Y و SRY کاملا از بین رفته و کروموزوم X در دوز منفرد یا دو برابر در هر دو جنس باقی مانده است.
محققان پیشتر هیچ‌نشانه‌ای از SRY یا ژنی که در این موجودات جایگزین SRY می‌شود را پیدا نکردند اما در سال ۲۰۲۲ نتایج جدیدی را در این راستا منتشر شد. طبق این نتایج، توالی‌هایی یافت شدند که فقط در ژنوم موش‌های نر وجود داشتند. آن‌ها یک تفاوت کوچک در نزدیکی ژن جنسی کلیدی SOX9 در کروموزوم ۳ موش خاردار یافتند.
پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که این قطعه‌ی کوچک حاوی سویچی است که معمولا SOX را در پاسخ به SRY روشن می‌کند. همانطور که پیشتر هم گفته شد، ژن SOX برای تعیین جنسیت در نر نقشی کلیدی دارد. هنگامی که دانشمندان توالی مذکور را در موش‌ها بررسی کردند، متوجه شدند که فعالیت SOX9 تحت اثر این توالی «افزایش» می‌‌یابد؛ بنابراین این تغییر می‌تواند به SOX9 اجازه دهد که بدون SRY کار کند.
نویسنده: ملیکا شیاسی
🦍 @ir_academy_evolution
BY آکادمی دگرگشت ایران (تکامل)
Share with your friend now:
tgoop.com/ir_academy_evolution/553