tgoop.com/jahaneketabpub/5357
Last Update:
https://s6.uupload.ir/files/348_nbnd.jpg
◽️
«گویش» در بندِ تعریف‌های منشوری
مجدالدین کیوانی
زمانی که زبان‌شناسانِ معاصر ایران لفظ گویش را برای ترسیم وضعیّتی متمایز از زبان وضع کردند، لابُدّ پیش‌بینی نمی‌کردند که، از طرفی، باعث چه مقدار گیجی و سردرگمی برای آیندگان می‌شوند، و از طرف دیگر، بذر چه مقدار اختلاف نظر، کژفهمی و حتی معارضات فرهنگی و موضع‌گیری‌های قومی و سیاسی را ناخواسته می‌پاشند. اختلاف‌نظرها و پیشنهادِ تعاریفِ غالباً ناسازگار در باب «گویش» و نسبتش با زبان- در حدّی بس قوی‌تر- شباهت دارد با آراء ناهمسان دربارهٔ انواع موسیقی: سنّتی، اصیل، ملی، محلی، ردیفی و ...و نیز در خصوصِ گوشه‌های دستگاه‌های هفتگانهٔ موسیقی ایرانی.
زبان چیست و گویش کدام است؟
به‌راستی فرقِ این دو در چیست؟ من اگر به مشهدی با شما گفت‌وگو کنم، گفت‌وگوی ما از مقولهٔ گویش است یا زبان؟ شوشتری که قرن‌ها ابزار ارتباطی مردم شهر کهن شوشتر بوده، زبان به حساب می‌آید یا گویش؟ وقتی می‌گوییم «لهجهٔ اصفهانی»، مُرادمان زبان اصفهانی است یا گویش اصفهانی؟ اگر شمایِ تهرانی نتوانید با من به اصفهانی مکالمه کنید، بیان من زبان به حساب می‌آید یا گویش؟ چرا می‌گوییم لهجهٔ شیرازی قدیم و نه زبان قدیم شیراز؟ رشتی‌ها که حرف می‌زنند، من – به غیر از معدودی کلمات پراکنده- هیچ از گفت‌وگوی آنها سر در نمی‌آورم، آیا زبان رشتی را نمی‌فهمم یا گویش رشتی را؟ منِ اصفهانی که پنجاه شصت درصد از مکالمات سِدِهی (معمول در همایون‌شهرِ سابق و خمینی‌شهرِ امروز) را دنبال می‌کنم، گویش سِدِهی را فهمیده‌ام یا زبان سِدِهی را؟ و شمای شیرازی که از حرف‌های خمینی‌شهری‌ها هیچ مطلبی دستگیرتان نمی‌شود، باید بِرَوید زبان سِدِهی یاد بگیرید یا گویش سِدِهی را؟
محسن آقا وقتی در سمنان اقامت گزید، نمی‌فهمید سَنگسَری‌ها حرف که می‌زنند، چه می‌گویند؛ اما یکی دو سال که گذشت کمابیش می‌فهمید که در و همسایه چه اطلاعاتی را به سَنگسَری با هم ردّ و بدل می‌کنند. در هر یک از این دو حالت چه اتفاقی افتاده است؟ آیا می‌شود گفت محسن آقا در حالت اول با زبان سَنگسَری سر و کار داشته (چون هیچ چیز برایش مفهوم نبوده)؛ اما در حالت دوم، پای گویش سنگسری در میان بوده (زیرا محسن آقا اطلاعاتی از طریق سنگسری عایدش می‌شده است)؟ آیا قصیدهٔ معروف ملک الشعراء بهار با مطلع زیر:
اِمشو درِ بهشتِ خدا وایَه پِنـْدَری
ماهِر عَرُس مِنَنْ شُوِ آرایَه پِندَری
به زبان مشهدی است یا به گویش مشهدی؟ چرا هنوز بر سرِ اینکه مازَنی یا مازندرانی زبان است یا گویش، بسیاری- حتی زبان‌شناسان - متّفق‌القول نیستند؟ آیا فلان ایرانی که همه عمر جز به تاتی سخن نگفته، به زبان تاتی سخن گفته یا به گویش تاتی؟...
متن کامل از مجله جهان کتاب👇
#زبان
#زبان_رسمی
#زبان_میانجی
#زبان_قومی
#گویش
#لهجه
#مجدالدین_کیوانی
#مجله_جهان_کتاب
جهان کتاب را مشترک شوید و هر شماره را همزمان با انتشار با پست پیشتاز دریافت کنید.
⭕️www.jahaneketab.ir
@jahaneketabpub
BY جهان کتاب
Share with your friend now:
tgoop.com/jahaneketabpub/5357