Kurdish Book House

📘کتێبی «جوانیناسیی گێڕانەوە لە ئەدەبی کوردیدا» بڵاوکرایەوە

✍ #بوشرا_کەسنەزانی

▫️گێڕانەوەناسی وەك زانستێكی نوێ، ڕێگەیەكی ڕێكخراوە بۆ لێكۆڵینەوەی بونیادی گێڕانەوە. بە وردبوونەوە لە شێوەی بەرهەمی ئەدەبی، هەوڵ دەدات بگات بە پەیڕەوێكی واتایی سەروو دەق و گوتاری گێڕانەوەیی دەقەكە وا لێ بكات قابیلی تێگەیشتن بێت. بە واتایەكی تر: ئەم زانستە بە هۆی كۆمەڵێك دەستوور و یاسای هەڵهێنجراو لە خودی گێڕانەوەوە، حوكمی خۆی بەسەر دەقدا دەكات و هاوكات وا دەكات توانای تێگەیشتن و دركی زیاترمان لە گێڕانەوە، هەبێت. دەقەكە چ بە شێوەی پەخشان یان شیعر بێت، بە هۆی ئەو بنەمایانەوەی كە بوونەتە هۆی پێكهێنانی گێڕانەوە و جەوهەری گێڕانەوەن، دەبێتە جێی لێكۆڵینەوە. بە سەرنجدان لە بەش و یەكەكانی دەقەكە، كۆی دەقەكە دەخرێتە بەر باس و دواجار ڕەخنەگر وەك بەشێكی گشتگیر، حوكمی خۆی لە بارەی دەقەكەوە دەخاتە ڕوو. لێرەوە بە پشتبەستن بەم زانستە و تێڕامان لە دەقی گێڕانەوەیی ئەدەبی كوردی؛ بڕیاری لێكۆڵینەوەمان لە بارەی گۆشەیەكی گێڕانەوەناسییەوە دا، ئەویش گۆشەی جوانیناسییە. بۆیە ناونیشانی باسەكەمان كردووە بە: "جوانیناسی گێڕانەوە لە ئەدەبی كوردی"دا، كە هەوڵێکە بۆ کەشفکردن و ناسینی كاری گێڕانەوەی ناو ئەدەبی کوردی. شرۆڤە و شیکردنەوە و دواجار خستنەڕووی کۆی ئەو وردەکاری و هونەرسازییەیە کە لە ئەدەبیاتی گێڕانەوەی کوردیدا هەیە. ناونیشانی ڕوونكردنەوەیی "لێكڵۆلینەوەیەكی بونیادگەرییە" وەك بەشێكی چەسپیو لە پڕۆپۆزەڵی ئامادەكراو، مەبەست لە زانستی گێڕانەوەناسییە كە لە هەناوی بونیادگەرییەوە هەڵدەقوڵێت.

▫️پلانی كاركردنمان لەسەر ئەم بابەتە وەها داڕشتووە، كە باسەكە بۆ سێ بەشی سەرەكی دابەش ببێت، هەر بەشەیشی لەناو خۆیدا لە چەند پار و پارچەیەك پێك دێت. بەشی یەكەممان بە ناونیشانی ئێستاتیکا و گێڕانەوەناسی، سیما و خەسڵەتەكانی لە ئەدەبیاتی كوردیدا، بە ڕێژەیەكی زۆر تیۆرییە و بۆ وردبوونەوە لە چەمك و زاراوە و ناساندنی هەردوو چەمكی گێڕانەوەناسی و جوانیناسی تەرخانمان كردووە. لەوێدا وێڕای ئەوەی سەرەتایەكی مێژوویی هەردوو زانستەكەمان باس كردووە، لە بارەی چییەتی و چۆنێتیی كاركردنی ئەم چەمكانە لەناو دەقدا دواوین، لە كوێدا بە پێوستمان زانیبێت بۆ بەپێزیی بۆچوونەكانمان نموونەمان هێناوەتەوە. بەشی دووەم لە بارەی جوانیناسیی گێڕانەوەی پەخشانییەوە دواوین، كە هەریەك لە ژانرەكانی "هەقایەت، چیرۆك، ڕۆمان، ژیاننامە و سەفەرنامە" دەگرێتەوە، بە وردی لە بارەی جوانیناسی و ئەو هۆكارانەی وا دەكەن دەقەكە بە دەقێكی ئێستاتیكی دابنرێت، دواوین. هەرچی بەشی كۆتاییە، ئەوەی بووەتە بنەوانی لێكۆڵینەوەكە، گێڕانەوەیە بە ژانری شیعر كە لە ئەدەبی فۆلكلۆرەوە "بەیت و بالۆرە" تا "داستان" و ئەدەبی كلاسیكی "قەسیدە و غەزەل" دەگرێتەوە، دواجار لە بارەی لیریکەوە وەك شیعری نوێ كۆڵاوینەتەوە، چیرۆكەشیعر و دەقی واڵامان بە وردی لە ڕوانگەی جوانیناسییەوە خستووەتە بەر باس. لە كۆتاییدا ئەنجامی بەدەستهاتوومان خستووەتە ڕوو.

▫️بێگومان بۆ هەڵبژاردنی هەر بابەتێك چەندان هۆكار هەن كە بوونەتە پاڵنەری توێژەر، یەكێك لەو هۆكارانە گرنگیی گێڕانەوەناسییە، ئێمە دەتوانن وەك زانستێك لە ڕێگەیەوە كار لەسەر دەقی گێڕانەوەییمان بكەین، كە هێندەی ئێمە سەرنجمان دابێت، كەم كەم خەریكە لە گۆشەنیگا و ڕەهەندە جیاكانەوە كاری لەسەر دەكرێت، ئەگەر ئاماژە بە چەند كارێك بدەین یەكێك لەوانە نامەی ماستەری توێژەرە بە ناوی "پڵۆت لە چیرۆكی كوردیدا"، كە تێیدا لە چوارچیوەی زانستی گێڕانەوەناسیدا لە پڵۆتی چیرۆكی نوێمان لە چوارچێوەی قوتابخانەی بونیادگەریدا كۆڵیوەتەوە، لە پاش ئەوە سیمۆلۆژیای گێڕانەوە- #حەمەمەنتك و گێڕانەوەناسیی #هاشم_ئەحمەدزادە جێی باسن.

▫️بە شێوەیەكی گشتی لە باسەكەدا پابەند بووین بە ڕێبازی وەسفی و شیكارییەوە، بەڵام لە هەر شوێنێكدا دەقێك پێوستی بە شیكردنەوەی زیاتر بووبێت، پشتمان بە ڕێبازی تر بەستووە و بە بونیادگەری كراوە كارمان كردووە. 
ئەم كارە لە بنەڕەتدا پەسەندكردنی پڕۆپۆزەڵی پڕۆفیسۆر دكتۆر #محەمەد_كەساس بوو، بە ناونیشانی "ئێستاتیكای گێڕانەوە لە ئەدەبی كوردیدا"، نیوەی كارەكەم بە سەرپەرشتیی ئەو نووسی، بەڵام داخەكەم لە نیوەی كارەكەدا سەفەری ڕۆحیی خۆی كرد و جێی هێشتین، كارەكە قەرزاری هەوڵەكانی ئەوە و یادی هەمیشە لە دڵماندایە. پاشتر پڕۆفیسۆر دكتۆر #محەمەد_دلێر_ئەمین، ڕەزامەند بوو سەرپەرشتیی نامەكەم بگرێتە ئەستۆ، بە تێبینی و سەرنجەكانی نامەكە بەپێز بكات. زانایی و خاكەڕایی و میهرەبانییەكانی جێی ستایشن.


🔻درێژەی بابەت... (Zêdetir Bixwîne)

🌐‌ http://kurdishbookhouse.com/ku/100-1012/


#اختصاصی_خانه_کتاب_کردی

■ببنە ئەندامی "ماڵی کتێبی کوردی":

▪️ @kurdishbookhouse

🌎 پایگاه خبری خانهٔ کتاب كُردی

www.tgoop.com/kurdishbookhouse/1085

7.7K viewsedited  Feb 26, 2023 at 10:49

📘کتێبی «جوانیناسیی گێڕانەوە لە ئەدەبی کوردیدا» بڵاوکرایەوە

✍ #بوشرا_کەسنەزانی

▫️گێڕانەوەناسی وەك زانستێكی نوێ، ڕێگەیەكی ڕێكخراوە بۆ لێكۆڵینەوەی بونیادی گێڕانەوە. بە وردبوونەوە لە شێوەی بەرهەمی ئەدەبی، هەوڵ دەدات بگات بە پەیڕەوێكی واتایی سەروو دەق و گوتاری گێڕانەوەیی دەقەكە وا لێ بكات قابیلی تێگەیشتن بێت. بە واتایەكی تر: ئەم زانستە بە هۆی كۆمەڵێك دەستوور و یاسای هەڵهێنجراو لە خودی گێڕانەوەوە، حوكمی خۆی بەسەر دەقدا دەكات و هاوكات وا دەكات توانای تێگەیشتن و دركی زیاترمان لە گێڕانەوە، هەبێت. دەقەكە چ بە شێوەی پەخشان یان شیعر بێت، بە هۆی ئەو بنەمایانەوەی كە بوونەتە هۆی پێكهێنانی گێڕانەوە و جەوهەری گێڕانەوەن، دەبێتە جێی لێكۆڵینەوە. بە سەرنجدان لە بەش و یەكەكانی دەقەكە، كۆی دەقەكە دەخرێتە بەر باس و دواجار ڕەخنەگر وەك بەشێكی گشتگیر، حوكمی خۆی لە بارەی دەقەكەوە دەخاتە ڕوو. لێرەوە بە پشتبەستن بەم زانستە و تێڕامان لە دەقی گێڕانەوەیی ئەدەبی كوردی؛ بڕیاری لێكۆڵینەوەمان لە بارەی گۆشەیەكی گێڕانەوەناسییەوە دا، ئەویش گۆشەی جوانیناسییە. بۆیە ناونیشانی باسەكەمان كردووە بە: "جوانیناسی گێڕانەوە لە ئەدەبی كوردی"دا، كە هەوڵێکە بۆ کەشفکردن و ناسینی كاری گێڕانەوەی ناو ئەدەبی کوردی. شرۆڤە و شیکردنەوە و دواجار خستنەڕووی کۆی ئەو وردەکاری و هونەرسازییەیە کە لە ئەدەبیاتی گێڕانەوەی کوردیدا هەیە. ناونیشانی ڕوونكردنەوەیی "لێكڵۆلینەوەیەكی بونیادگەرییە" وەك بەشێكی چەسپیو لە پڕۆپۆزەڵی ئامادەكراو، مەبەست لە زانستی گێڕانەوەناسییە كە لە هەناوی بونیادگەرییەوە هەڵدەقوڵێت.

▫️پلانی كاركردنمان لەسەر ئەم بابەتە وەها داڕشتووە، كە باسەكە بۆ سێ بەشی سەرەكی دابەش ببێت، هەر بەشەیشی لەناو خۆیدا لە چەند پار و پارچەیەك پێك دێت. بەشی یەكەممان بە ناونیشانی ئێستاتیکا و گێڕانەوەناسی، سیما و خەسڵەتەكانی لە ئەدەبیاتی كوردیدا، بە ڕێژەیەكی زۆر تیۆرییە و بۆ وردبوونەوە لە چەمك و زاراوە و ناساندنی هەردوو چەمكی گێڕانەوەناسی و جوانیناسی تەرخانمان كردووە. لەوێدا وێڕای ئەوەی سەرەتایەكی مێژوویی هەردوو زانستەكەمان باس كردووە، لە بارەی چییەتی و چۆنێتیی كاركردنی ئەم چەمكانە لەناو دەقدا دواوین، لە كوێدا بە پێوستمان زانیبێت بۆ بەپێزیی بۆچوونەكانمان نموونەمان هێناوەتەوە. بەشی دووەم لە بارەی جوانیناسیی گێڕانەوەی پەخشانییەوە دواوین، كە هەریەك لە ژانرەكانی "هەقایەت، چیرۆك، ڕۆمان، ژیاننامە و سەفەرنامە" دەگرێتەوە، بە وردی لە بارەی جوانیناسی و ئەو هۆكارانەی وا دەكەن دەقەكە بە دەقێكی ئێستاتیكی دابنرێت، دواوین. هەرچی بەشی كۆتاییە، ئەوەی بووەتە بنەوانی لێكۆڵینەوەكە، گێڕانەوەیە بە ژانری شیعر كە لە ئەدەبی فۆلكلۆرەوە "بەیت و بالۆرە" تا "داستان" و ئەدەبی كلاسیكی "قەسیدە و غەزەل" دەگرێتەوە، دواجار لە بارەی لیریکەوە وەك شیعری نوێ كۆڵاوینەتەوە، چیرۆكەشیعر و دەقی واڵامان بە وردی لە ڕوانگەی جوانیناسییەوە خستووەتە بەر باس. لە كۆتاییدا ئەنجامی بەدەستهاتوومان خستووەتە ڕوو.

▫️بێگومان بۆ هەڵبژاردنی هەر بابەتێك چەندان هۆكار هەن كە بوونەتە پاڵنەری توێژەر، یەكێك لەو هۆكارانە گرنگیی گێڕانەوەناسییە، ئێمە دەتوانن وەك زانستێك لە ڕێگەیەوە كار لەسەر دەقی گێڕانەوەییمان بكەین، كە هێندەی ئێمە سەرنجمان دابێت، كەم كەم خەریكە لە گۆشەنیگا و ڕەهەندە جیاكانەوە كاری لەسەر دەكرێت، ئەگەر ئاماژە بە چەند كارێك بدەین یەكێك لەوانە نامەی ماستەری توێژەرە بە ناوی "پڵۆت لە چیرۆكی كوردیدا"، كە تێیدا لە چوارچیوەی زانستی گێڕانەوەناسیدا لە پڵۆتی چیرۆكی نوێمان لە چوارچێوەی قوتابخانەی بونیادگەریدا كۆڵیوەتەوە، لە پاش ئەوە سیمۆلۆژیای گێڕانەوە- #حەمەمەنتك و گێڕانەوەناسیی #هاشم_ئەحمەدزادە جێی باسن.

▫️بە شێوەیەكی گشتی لە باسەكەدا پابەند بووین بە ڕێبازی وەسفی و شیكارییەوە، بەڵام لە هەر شوێنێكدا دەقێك پێوستی بە شیكردنەوەی زیاتر بووبێت، پشتمان بە ڕێبازی تر بەستووە و بە بونیادگەری كراوە كارمان كردووە. 
ئەم كارە لە بنەڕەتدا پەسەندكردنی پڕۆپۆزەڵی پڕۆفیسۆر دكتۆر #محەمەد_كەساس بوو، بە ناونیشانی "ئێستاتیكای گێڕانەوە لە ئەدەبی كوردیدا"، نیوەی كارەكەم بە سەرپەرشتیی ئەو نووسی، بەڵام داخەكەم لە نیوەی كارەكەدا سەفەری ڕۆحیی خۆی كرد و جێی هێشتین، كارەكە قەرزاری هەوڵەكانی ئەوە و یادی هەمیشە لە دڵماندایە. پاشتر پڕۆفیسۆر دكتۆر #محەمەد_دلێر_ئەمین، ڕەزامەند بوو سەرپەرشتیی نامەكەم بگرێتە ئەستۆ، بە تێبینی و سەرنجەكانی نامەكە بەپێز بكات. زانایی و خاكەڕایی و میهرەبانییەكانی جێی ستایشن.


🔻درێژەی بابەت... (Zêdetir Bixwîne)

🌐‌ http://kurdishbookhouse.com/ku/100-1012/


#اختصاصی_خانه_کتاب_کردی

■ببنە ئەندامی "ماڵی کتێبی کوردی":

▪️ @kurdishbookhouse

🌎 پایگاه خبری خانهٔ کتاب كُردی

BY Kurdish Book House