خطای شناختی اشباع توجه: پیامدها و راه‌حل‌ها

attention saturation bias: consequences and solutions

📝 محمدرضا سلیمی

زمانی که یک محلول به نقطه‌ای برسد که در آن نقطه نتوانیم هیچ حل‌شونده‌‌ی دیگری را در آن حل کنیم، محلول اشباع(سیر)شده به دست می‌آید. در این حالت، اگر مقدار بیش‌تری از حل‌شونده را به محلول اشباع‌شده اضافه کنیم، به‌صورت جامد ته‌نشین می‌شود. درواقع، محلول اشباع‌شده به محلولی گفته می‌شود که نمی‌توان مقدار بیش‌تری حل‌شونده را در آن حل کرد.

این وضعیت برای ذهن هم در مواجهه با حجم وسیعی از اطلاعات و محرک‌ها پیش می‌آید. زمانی که ذهن ما بیش‌ازحد در معرض حجم وسیعی از اطلاعات قرار می‌گیرد، تمایل دارد آنها را نادیده بگیرد یا کم‌اهمیت جلوه دهد. در این وضعیت، ذهن در دام «خطای شناختی اشباع توجه» افتاده است. به‌‌عبارت‌‌دیگر، ذهن «خطای شناختی اشباع توجه» را تجربه می‌کند.

خطای شناختی اشباع توجه زمانی اتفاق می‌افتد که حجم وسیعی از اطلاعات یا محرک‌های محیطی ذهن ما را برای پردازش موثر و دقیق اطلاعات و محرک‌ها مختل می‌کند. برای مثال، زمانی که والدین بیش‌ازحد فرزندان خود را نصیحت می‌کنند یا مدیران به کارمندان خود بیش‌ازحد تذکر یا دستور می‌دهند، خطای شناختی اشباع توجه اتفاق می‌افتد.

✅ پیامدهای خطای شناختی اشباع توجه

۱. غفلت از اطلاعات مهم: ذهن به دلیل تمرکز بر حجم زیاد اطلاعات جزئیات مهم را نادیده می‌گیرد.

۲. استفاده از میان‌برهای ذهنی: زمانی که ذهن ما در معرض حجم وسیعی از اطلاعات قرار می‌گیرد، تمایل دارد از میان‌برهای ذهنی یا «رهیافت‌های آنی» استفاده کند. درواقع، یکی از عوامل شکل‌گیری میان‌برهای ذهنی حجم زیاد اطلاعات است. بنابراین، میان‌برهای ذهنی زمانی استفاده می‌شود که بخواهیم «سریع» و «ساده» قضاوت کنیم و تصمیم بگیریم که در این صورت اغلب به خطا منجر می‌شود.

۳. خستگی تصمیم‌گیری: مواجهه‌ی مداوم با اطلاعات بیش‌ازحد سبب فرسایش ذهن و تخلیه‌ی انرژی آن می‌شود و توانایی‌مان را برای قضاوت‌ و تصمیم‌گیری منطقی فرسوده می‌کند.

۴. بی‌احساسی نسبت به محرک‌ها: زمانی که مدام در معرض اطلاعات مشابه یا تبلیغات و توصیه‌های تکراری قرار می‌گیریم، حساسیت ذهن نسبت‌به آن اطلاعات، تبلیغات و توصیه‌ها کاهش می‌یابد و به‌تدریج از بین می‌رود.

۵. تضاد انتخاب: اطلاعات بیش‌ازحد عامل تضاد انتخاب‌اند و ذهن ما را برای تصمیم‌گیری درست و منطقی فلج می‌کند. درواقع، تضاد انتخاب سبب می‌شود تصمیم‌هایمان، حتی تصمیم‌های مهم، را به تعویق بیندازیم، چون توجه به اطلاعات زیاد سیستم شناختی‌مان را مختل می‌کند‌‌‌.

✅ راه‌های مقابله با خطای شناختی اشباع توجه

۱. خطای شناختی اشباع توجه را خوب بشناسید. اولین گام برای مقابله با خطای شناختی اشباع توجه آگاهی از این خطای شناختی است. آگاهی از این خطا به ما کمک می‌کند توجه‌مان را هوشمندانه مدیریت کنیم.

۲. اطلاعات‌ را اولویت بندی کنید. لازم نیست تمام اطلاعات و داده‌ها را پردازش کنید و نسبت به آنها واکنش نشان دهید. صرفاً به اطلاعات مهم، معتبر، مفید و ضروری توجه کنید.

۳. به ذهنتان استراحت بدهید. برای پیش‌گیری از خستگی ذهنی زمان جست‌وجو در فضای مجازی را کاهش دهید.

۴. توجه‌تان را با «چرا؟» فیلتر کنید. با فیلتر کردن توجه‌تان با «چرا؟» حجم اطلاعات را کاهش دهید. از خودتان بپرسید: «چرا باید به این اطلاعات توجه کنم/نکنم؟» «چرا؟» به ما کمک می‌کند اطلاعات بی‌ربط، کم‌اهمیت، مضر و غیرضروری را فیلتر کنیم.‌ «چرا؟» به ما کمک می‌کند تشخیص دهیم کدام اطلاعات مهم‌اند و به ما ربط دارند و کدام کم‌اهمیت‌اند و به ما ربط ندارند. «چرا؟» ارزش اطلاعاتی را که برای ما مناسب‌‌اند مشخص می‌کند. درواقع، «چرا؟» فیلتر واقعی را برای توجه به اطلاعات ایجاد می‌کند و اجازه نمی‌دهد تمام داده‌ها برای پردازش وارد ذهن شود.

خلاصه، مغز ما برای پردازش نامحدود اطلاعات در دنیای مدرن طراحی نشده است. ازاین‌رو، لازم است ازطریق یادگیری تفکر نقادانه اطلاعات مهم، معتبر، مرتبط، مفید و ضروری را از اطلاعات ‌بی‌اهمیت، نامعتبر، بی‌ربط، مضر و غیرضروری تمیز دهیم و اجازه ندهیم که ذهنمان به تمام اطلاعات توجه کند و نسبت به آنها واکنش نشان دهد.

آموزش تفکر نقادانه
@mahfelekhodshenasi

چه جوری حکمت به دست میاد؟
یکی از چیزهایی که فرمودند این است که سکوت حکمت میاره.
انقدر مهمه که تا حقیقتش رو درک کنیم فعلاً تعبدی بپذیریم و تا اونجایی که میشه کمتر حرف بزنیم ، کمتر بنویسیم.
اینها دستورالعمل های کلیدی ست، خیلی کلیدی.

استاد حسین نوروزی
http://khodshenasi.me
@mahfelekhodshenasi

کمتر حرف بزنیم و کمتر بنویسیم ، یعنی تا می توانیم بیشتر اندیشه کنیم

ای برادر تو همان اندیشه ای
ما بقی تو استخوان و ریشه ای

اون نوشته های ما هم چکیده اندیشه های ما باشه ، نه صرفا نوشته

یعنی بگذاریم حقیقت ما بگه و بنویسه ، نه خود ما
او که بگه همه چیز به قدر و میزان و اندازه است ، ما که بگیم خیلی کج و معوج و بی قدر و اندازه است .

سکوت که کنیم تمام تلاطمهای درون می خوابه ،
سکوت که کنیم ذهنم آروم آروم ساکت میشه
وقتی گردو غبار طوفانهای ذهنی خوابید ،
همه چیز دیده میشه ، همه چیز شفاف میشه ، همه چیزهایی که باید خود به خود گویا میشه ،
کلمات خدا شنیده میشه
وقتی سکوت همه جا رو فرا گرفت صدای خدا و شعور عالم شنیده میشه

اگر میخواهی خودت رو ملاقات کنی سکوت کن ،
تا سکوت نکنی نمی توانی در آینه دل خودت را مشاهده کنی ،
سر و صداهای ذهنی به مانند طوفانی از غبار است که بر روی آینه دل را می پوشاند.

حمید حسینی
@mahfelekhodshenasi

- انسانی که اهل زندگی است و واقعا هدف دارد و با هدف پیش می‌رود و حرکت می‌کند و در حقیقت زندگی می‌کند و فقط زنده نیست ؛ حتما انسان فداکاری است.

یکی از بارزترین نشانه های خودشناسی که انسان بخواهد بداند خودشناسی به جانش نشسته یا نه ؛ ببیند چقدر اهل گذشت و فداکاری شده است و چقدر راحت گذشت می‌کند.

انسان هر چه فداکارتر ؛ زندگی کننده تر ، هدفدارتر ، آگاه تر ، داناتر ، فهمیده تر ، خودشناس تر.

استاد حسین نوروزی
@mahfelekhodshenasi

🔶 از نشانه‌های خودشناس
اگر خواستیم ببینیم که اهل خودشناسی شده‌ایم ؛ ببینیم وارونه نگر شده‌ایم یا نه!؟
همه ی جور می‌بینند شما ی جور دیگه‌ می‌بینید این از نشانه هاست

🔶حقیقت برای عموم مردم تلخ است

🔶 بی‌ رغبتی به دنیا شادی و نشاط می‌آورد نه افسردگی!

🔶 ریشه یابی حکیم هرچه بیشتر باشد؛ نسخه‌اش وارونه‌تر می‌شود!

استاد حسین نوروزی
@mahfelekhodshenasi

میگم اصلا خودتم چشمت بازه، خوبه؟؟
اما توجه نداری که باید چشم طرف مقابلت رو باز کنی، که اونم ببینه.
یک الفاظی به کار ببری که چشم او را باز کنه، نه اینکه خودت را تخلیه کنی.
تو میخوای اونی که خودت دیدی، با الفاظ و‌نوشتار هول بدی در وجود طرف مقابل، این غلطه، معلومه انسان نشناختی.
گاهی چشمش بازه روش یک‌طرف دیگه ست، با اشاره ی دقیق و صحیح روش رو برگردون این طرف، میبینه، حل میشه.

استاد حسین نوروزی
http://khodshenasi.me

- از بارزترین نشانه های خودشناسی
گذشت و فداکاری است ؛

و از بارزترین نشانه های گذشت و فداکاری این است که ، آدمی هوای همه را بیشتر از خودش دارد .

- چنین انسانی حواسش به دیگران است که منفعت و خیری به آنها برساند ، خواسته ای نداشته باشند که بتواند اجابت کند و نکرده باشد ، شرّی از او به کسی نرسد ..............
هر چه این بیشتر ؛ نشان می‌دهد خودش را بیشتر پیدا کرده ، خودشناسیِ بیشتری دارد و فداکارتر است.

انسانی که ناخودآگاه دائم حواسش به منافعِ جسم ، دنیا ، موقعیت ، شغل و ........ خودش است ، هوای اطرافش را ندارد.
- این آدم فداکاری ندارد و اهل گذشت نیست ؛
یعنی بویی از خودشناسی به مشامش نرسیده است.

استاد حسین نوروزی
http://khodshenasi.me
@mahfelekhodshenasi

راضی بودن به معنای تحمل کردن و دَم برنیاوردن نیست، همچنانکه به معنای نداشتن مصیبت و محرومیت هم نیست انسان میتواند همزمان که در سختی و شدتی قرار دارد، شاد و خشنود باشد و از شدائد و سختیها لذت ببرد.

دنیا با تمام مصائب و گرفتاریهایش در نظر اهل رضایت، شهربازی است که برای تفریح و لذت بردن ساخته شده، چطور به شهربازی میروی تا با هیجانات ناشی از مخاطرات بازیهای آن تفریح کنی، و حاضری برای آن پول هم بپردازی، و از برپا کننده آن کمال رضایت و تقدیر را داری، دنیا هم تفریح گاه اهل رضایت است و از خدا بخاطر ایجاد و اداره آن تشکر میکنند.

خدایا از تو متشکرم که زندگی را برای من پر از هیجان قرار دادی و با ایجاد بیماری و بی پولی و محرومیتها اجازه ندادی زندگی برای من یکنواخت و ملال آور شود.

خدایا ممنونتم که شیطان را آفریدی تا من با او مبارزه کنم زندگی با مبارزه معنا پیدا میکند.

خدایا از تو تشکر میکنم که به من همسری دادی که خیلی خوش اخلاق نیست و من میتوانم با درک او و مدارا و مهربانی با او خودم را پیدا و به خودم اثبات کنم.

نگاه ما به دنیا اگر نگاه به شهربازی باشد از تمام حوادث دنیا لذت میبریم و از خالق آن هم کمال رضایت را خواهیم داشت زیرا دنیا واقعاً شهربازی است همچنانکه اگر به شهربازی نگاه شهربازی نداشته باشیم شهربازی برای ما تبدیل به شکنجه گاه خواهد شد.

استاد حسین نوروزی
http://khodshenasi.me
@mahfelekhodshenasi

پرسش: آیا تنبلی می‌تواند صفت اصلی باشد؟
پاسخ: زندگی بعضی افراد یا بیشتر افراد در حالت تنبلی سپری می‌شود.
گاه ویژگی اصلی شخصیت کاذب به شکل تنبلی متجلی شده و بقیه امور هم در جهت خدمت به آن قرار می‌گیرند. اما باید دانست که تنبلی اشکال گوناگونی دارد و لازم است به وسیله‌ی نظاره کردن خود و دیگران انواع آن را پیدا کنیم.
برای نمونه، بسیاری از افراد به شدت فعالند و همیشه مشغول انجام دادن کاری می‌باشند، اما با این حال ممکن است ذهنشان تنبل باشد و این بیش از هر چیز دیگری اتفاق می‌افتد.
تنبلی تنها این نیست که بخواهید در جایی بیکار بنشینید.

#پیتر_دیمانویچ_آسپنسکی

#تنبلی_ذهنی
@mahfelekhodshenasi

فریب ذهن را نخور ! تو ذهنت نیستی!

دکتر پیمان آزاد

#خودشناسی #ذهن_آگاهی
@mahfelekhodshenasi

هر مصیبتی مصیبت بار نیست مصیبت هست اما می‌گوید خدایا شکرت که این نعمت را از من گرفتی.
غافلیم که نبودش خیرش بیشتر است تا بودنش و الا نمی‌گرفت ، در زندگی هدفدار زندگی کنیم کارهامون هدفدار باشد کار بی‌هدفمون هی کم و کم شود.

استاد حسین نوروزی
http://khodshenasi.me

یک نشانه که بفهمی کارت هدف دار است این است که اونی که بهش می رسی باعث فرحت نشود ، اونی که بهش نمی رسی باعث ناراحتیت نشود ، فرح و شادیت بخاطر نعمتهای دنیایی نباشد ، از اینها دست بردار تا به فرح دائمی برسی.

استاد حسین نوروزی
http://khodshenasi.me

حمله عصبی(پنیک) ترس شدید یا اضطراب ناگهانی است که در عرض چند دقیقه به اوج می‌رسد.
علائمی مانند تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه، عرق کردن، لرزش و احساس از دست دادن کنترل یا وحشت شدید ایجاد کند.

اگر خودتان یا کسی در اطراف شما دچار حمله شد، تلاش کنید که در نهایت آرامش از این روش بهره ببرید، تا دوباره تعادل برگرده.

▪️روانشناسی نقاد

محمد عینی‌زاده... روانشناس
@mahfelekhodshenasi

سوال:
ارادت اقای عینی زاده
جالب بود 🌹

من شخصا در چنین مواقعی اصلا آرامش ندارم ؛ در واقع ی جورایی دست وپای خودمو گم میکنم .....

اما وقتی که کسی حمله عصبی بهش دست داده ( پنیک ) وبه اوج خودش رسیده میتونه اینقدر خونسردانه تمرکز کنه که بتونه متوجه دور و اطرافش باشه؟!

پاسخ👇👇
@mahfelekhodshenasi

سه‌تا پیش‌فرض کمک کننده هستند.

▪️ حمله عصبی کشنده نیست
▪️ذهن داره فاجعه‌سازی می‌کنه، تلاش کنم تمرکز رو معطوف به بیرون کنم.
▪️حملات عصبی طولانی نیستند، بلکه زودگذرند.

سوال:
از ۹۷ دارو میخورم.ولی اضطراب فراگیر بیچاره کرده منو و پنیک

پاسخ👇👇
@mahfelekhodshenasi

باید به مثلث درمانی توجه کرد.
دارودرمانی
شناخت درمانی
رفتار درمانی

سوال:
بسیار عالی✨💚
بعد اگه تو محیط بسته این حمله رخ داد باید چیکار کنیم؟ همین دستورالعمل هارو اجرا کنیم یا بهتره خودمون رو به فضای باز برسونیم؟

پاسخ👇👇
@mahfelekhodshenasi

آنچه در شرایط بحرانی و سخت یک جامعه بیشتر به آن احساس نیاز می شود، همین سخن و جملات کوتاه دکتر شفیعی کدکنی است: «روحیه... روحیه... روحیه»

یک جامعه افسرده و بی روحیه و غمزده و نالان، کم کم به جامعه ای بیزار از خود تبدیل شده و هر کس به چون جزیره ای دور افتاده به کنجی خزیده و توان برقراری ارتباط سالم با دیگری و شکل دهی حیات جمعی را از دست می دهد. این چنین جامعه ای بی شک جامعه ای در حال زوال است.

فرهاد قنبری
@mahfelekhodshenasi