tgoop.com/mghlte/1285
Last Update:
💠علم چیست؟فلسفه چیست؟💠
دکتر سروش✍
دکتر نبوی
بخش چهارم
⭕️ویژگی های معرفت تجربی
3⃣-تفسیر های علمی همواره در سایه تئوری ها و قانون های علمی صورت می‌گیرد و بدون داشتن یک تئوری نمی‌توان از پدیده‌ای تفسیر علمی داد. تئوری‌ها چنانکه دیدیم تصویری از جهان و یا تصویری از قطعه ای از آن ، به دست می دهند. تفسیر یک پدیده خاص به معنای گنجاندن آن پدیده در آن تصویر گسترده است و به عبارت دیگر هر گاه واقعه ای خاص را مصداقی از نظمی عام قرار دهیم ، از آن واقعه تفسیری ارائه داده ایم .
اگر بگویم:
همیشه گرما از جسم به جسم سرد ریزش خواهد کرد
یک نظم عام طبیعت را بیان کرده ایم
که در اینجا جسمی سرد با گرفتن گرما از جسم گرم ، گرم تر شد ، این پدیده را در پرتو آن قانون کلی تفسیر می‌کنیم: یعنی می گوییم چون همیشه تماس دو جسم گرم و سرد منتهی به گرم تر شدن جسم سرد میشود ،در اینجا هم این جسم سرد با گرفتن گرما از جسم مجاور گرم‌تر شده است .
تفسیر های علمی مرهون تئوری‌ها و قانون های علمی اند و قانون ها و تئوری های علمی نیز برای آنکه علمی باشند ، باید تجربه پذیر باشند و برای تجربه پذیر بودن هم باید تکرار پذیر باشند و از این روست که میگویم هر قانون علمی قضیه ای کلی است که یک نظم مکرر را در طبیعت توصیف می‌کند.
این سخن نتیجه می دهد که حوادث منحصر به فرد ، مشمول تفسیرهای علمی قرار نمی گیرد ، چرا که حادثه‌ای که تنها یکبار اتفاق افتاده تجربه پذیر نیست و هم بدین سبب برای آن قانون نمی توان ارائه داد .از این رو در علم بدون تفسیر می ماند.
همچنین موجودات و حوادثی که ماهیت آن بی نظیرند بی تفسیرند بالاترین شعر جهان اگر موجود باشد ، از آن جهت که مانند ندارد ، تفسیر علمی هم ندارد.
در بررسی مکاتب روش شناسی قرن بیستم در میابیم که عمده تفکیک و تمایز بین دو مکتب پوزیتیویسم منطقی(حلقه وین) و راسیونالیسم انتقادی به نحوه پاسخگویی به این سوال برمیگردد که:
درحوزه علوم استقرایی و تجربی رابطه نظریه و مشاهده چگونه تبیین و تصویر می شود؟
شواهد تجربی مولد فرضیات و نظریه ها هستند و این رابطه تولیدیست؟ یا شواهد صرفاً منبه و زمینه‌ساز نظریات محسوب می‌شوند و رابطه تنبیهی (نه تولیدی) بین آنها وجود دارد ؟
آیا در آغاز باید به جمع آوری شواهد پرداخت و سپس دست به نظریه پردازی و فرضیه سازی زد یا بلعکس؟
ازلحاظ #توصیفی باید به این نکته پاسخ داد که
آیا اساسا مشاهده محض و عاری از هرگونه نظریه برای ذهن بشر ممکن است؟
اگر از ما خواسته شود که آنچه را مشاهده کنیم ،یادداشت کنیم به احتمال زیاد خواهیم پرسید:مشاهده در چه حوزه‌ای؟ در چه زمینه‌ای مورد نظر است؟ یعنی بر این باوریم که بدون نوع انتخاب و گزینش اساسا مشاهده میسر نیست. به تعبیر هایزنبرگ فیزیکدان و فیلسوف آلمانی:
"هزاران و میلیون‌ها تجربه وجود دارند که هیچگاه مورد توجه و بررسی و مطالعه قرار نگرفته اند."
با مختصری تامل درمیابیم که مشاهدات عمدتاً در پرتو این نظریات انجام می‌شوند و همراه با هر مشاهده ،نوعی تفسیر از مشاهده نیز حضور پیدا می‌کند.
طبیعت و واقعیت خارجی هیچگونه تعهد و التزامی به ما نسپرده است که تمام اسرار دل خویش را برای ما بازگو کند .اگر فردی در جنگل تاریک و ساکت وارد شود تلاش او برای دیدن و کوشش او برای شنیدن ثمری ندارد و تا چراغ روشن کند جایی و چیزی را نمی بیند. فعالیت فرد است که منجر به شناسایی میشود و همچنین اگر ماهیگیر در اقیانوس توری پهن نکند صیدی نخواهد داشت. نظریه‌ها و فرضیه ها همانند چراغ ها و تورها هستند که چشم عالم را برای دیدن حقایق بینا و دست وی را در صید واقعیات و رسوخ و نفوذ در آنها توانا می‌سازند.
اما این مطلب به معنای انکار هر نوع رابطه نیست. قطعا رابطه تنبیهی و زمینه ای بین مشاهده و نظریه وجود دارد. مشاهدات تجربی می‌توانند منبه و زمینه‌ساز ارائه فرضیه ها و ابداع نظریه ها باشند.
این نکته نیز واضح و روشن است که
✅ فردی که دانش کافی از حوزه و زمینه‌ای مفروض ندارد نمی‌تواند فرضیه ای نیز در این حوزه طراحی کند.
#فلسفه_علم
#روش_شناسی
#تاریخ_فلسفه
#منطق_مادی
#منطق_صوری
#ابطال_گرایی
#آزمون_پذیری
#راسیونالیسم
#عصرروشنگری
#استقراگرایی
#فیرابند
#کوون
https://www.tgoop.com/mghlte
بخش قبلی این نوشتار
ساختار علوم استقرایی
BY مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری
Share with your friend now:
tgoop.com/mghlte/1285