tgoop.com/mghlte/2951
Last Update:
⭕️پرسشگری و موانع آن در جامعه ما
بخش ششم
📛تصوف و عرفان
( نقل و منقل )
عرفان معرفت طلبی‌ست. اما در فقدان پرسشگری و از طریق تسلیم شدن به عشق الهی.
در تصوف ، دانایی امری‌ست که بی میانجیِ عقل و از طریق زهد و ریاضت حاصل می آید و در این در عرفان ، از طریق عشق کسب کردنی دانسته می‌شود. زهد و ریاضت هم چنان که ذکر و سماع ، تلاش منفعلانه برای طرد حیرت و شک ست و جای باز کردن برای شیفتگی و جذبه
و خود را - از طریق قطع ارتباط با جهان - در این شیفتگی و جذبه غرق کردن .
قطع آن ارتباطی که منکر هرگونه طرح حیرت و تردید و پرسشگری‌ست.
انگار که هر رویارویی ایرانی با جهان ، به جای حیرت ، موجب وحشت او می شده ست.
پس از جهان گریخته و به دامن مکاشفه آویخته ست.
و غایت مکاشفه نیز بقول #غزالی «دیدن» است.
یعنی خبر یافتن از اسرار و خبر یافتن ، یکسره در تضاد با موقعیت پرسشگری است.
زیرا خبر یافتن در تصوف و عرفان به تمامی بسته به فیض الهی است. در تصوف و عرفان انسان به دنبال رویت باطنی و به شیفتگی و جذبه‌درآمدن از آن‌ست.
اصلاً شیفتگی و جذبه عرفانی از امر ناشناخته در ناشناختگی‌اش و یا امر نادیده درنادیدگی‌ش و یا منتظر در نامنتظر بوده‌گی‌اش برمی خیزد.
خبر یافتن همان رویت باطنی‌ست و همه تلاش مرید این‌ست که خود را شایسته رویت کند و این شایستگی از جمله متکی به رهیدن از خود ، به عنوان موجود پرسشگر و خود را همچون لوح سفیدی در آوردن‌ست. پس آنچه براین لوح سفید نوشته می‌آید #کرامت نام گیرد و کرامت بروز رسیدن به حقیقت تلقی می‌گردد.
حکمت اشراق را که نیز که نوعی رویکرد حسی-عاطفی به جهان‌ست ، می‌توان از دیگر موانع فکری پرسشگری در ایران دانست.
بنیان حکمت اشراق بر بینش شهودی- که در قلمروی بینش عرفانی قرار می‌گیرد- متکی بر آن ذوق و شیفتگی‌ست برای رسیدن به حقیقت با واسطه زهد و نفی غیریت و رویا.
حکمت اشراق و به جای آشنایی زدایی از جهان به منظور شناخت آن - که معرف رویکرد پرسشگرانه است- به رمز پردازی جهان پرداخته و با این کار جهان را از قلمرو پرسش خارج می‌کند.
شفافیت و بداهت جهان ، امر درونی می‌شود و حقیقت جهان ، مکاشفه‌ی همین شفافیت و امر درونی‌شده می‌گردد.
شهود ، اساسا انسان را از شک کردن نسبت به آنچه به عنوان حقیقت پذیرفته ، دور می‌کند.
از همین‌ست که به نظر #سهروردی ، از آنجا که حکمت اشراقِ او ، با واسطه مباحث عقلی حاصل نشده - بلکه حاصل بینش و تعامل درونیست- بنابراین شک به آن راه نمی یابد و آن را نقض نخواهد کرد.
فقدان شک ، همان اقدام پرسشگری‌ست.
در کنار این ها ، ما که برای هزاران سال ، در فضای مطلق زیسته و نفس کشیده ایم ، تردید را به معنای بی اعتقادی درک می کنیم.
برای ما چنین بوده است که
به آنچه اعتقاد مطلق نداشته ایم ، بی اعتقاد بوده ایم.
علم و فلسفه ، شگفتی و تردید را به پرسش در می‌آورد ، حال آن‌که ما انباشته‌ی شیفتگی و نفرت هستیم.
اگر شکست خورده‌ایم -که در طول هزاران سال با شکست زیسته ایم ، شکست را به عنوان شکست ، به موضوع پرسش در نیاورده‌ایم ، بلکه آن را همچون تقدیر دریافته‌ایم تا این را بخود بپذیرانیم ،
برای نمونه حتی در دهان چنگیزخانِ بی‌دین گذاشتیم که خود را پیش روی ما ، دست تقدیر الهی بخواند که برای مکافات ما ایرانیان از آستین غیب درآمده‌ست.
چنین از اضطراب ، از حیرت شکست و تردید به خود ، به خاطر شکست های مان رهیدیم و سر بزیر ماندیم.
اگر انسان سنتی در جهانی بدیهی میزی‌اد و ذهنیت او انباشته از باورهایی‌ست که مطلق می‌پندارد ، نخستین ویژگی انسان متجدد ، پرسشگر بودن‌ست .
اگر #تجدد (مدرنیته) را ضرورت تاریخی جامعه خویش بدانیم ، باید بپذیریم که یکی از دلایل تحقق نیافتن گذار از سنت به تجدد در جامعه ما در این بوده است که در این دوران گذار ، مواجهه‌ای نو با خود و جهان خود نداشتیم.
اگر به گفته #آنتونی_گیدنز «مدرنیته ، عصر خطر کردن است» ، از جمله از این روست که هر چند مدرنیته ، پاسخ هایی برای انسان فراهم آورد ، اما اعتبار مدرنیته به پرسش‌هایی‌ست که طرح کرده است.
پرسش هایی که هر گام رسیدن به پاسخ ، به مرحله فراتری راه میگشاید.
برای آزاد شدن ، چنین خطر کردن‌هایی سرنوشت ماست.
مقدمه‌ی کتاب « استبداد در ایران»
#قاضی_مرادی
#عرفان #تصوف #نقل_و_منقل
#تفکرنقاد
#معرفت_شناسی
#فلسفه_اسلامی
ریشه های تجددستیزی در ایران :
https://www.tgoop.com/mghlte/3336
#فلسفه_اشراق :
https://www.tgoop.com/mghlte/2717
#حافظ و عرفان:
https://www.tgoop.com/mghlte/2941
بخش اول این نوشتار:
https://www.tgoop.com/mghlte/2926
فایل صوتی متن کامل این بخش:
https://www.tgoop.com/mghlte/2914
عرفان جدید :
https://www.tgoop.com/mghlte/3335
BY مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری
Share with your friend now:
tgoop.com/mghlte/2951