دین، فرهنگ، جامعه | محسن‌حسام مظاهری

🔸عبور از اراده‌گراییِ دولت به خودتنظیمیِ جامعه🔸
(در جستجوی راهکاری واقع‌بینانه برای معضل حجاب)


✍محسن حسام مظاهری


[قسمت 1 از 5]

🔺1
چه طرفدار حجاب اجباری باشیم چه مخالف آن، احتمالاً بسیاری‌مان در این گزاره که «حجاب در جامعه‌ی امروز به یک معضل پیچیده تبدیل شده و حالت بحرانی پیدا کرده»، هم‌نظریم. وضعیت فعلی حجاب خوشایند هیچکس نیست. نه موافقان حجاب، نه مخالفان. در آغاز چهارمین دهه‌ی استقرار جمهوری اسلامی، حجاب به یکی از مسایل و دغدغه‌های مهم حاکمیت و جامعه تبدیل شده است. پافشاری حاکمیت بر ادامه‌ی سیاست‌های گذشته (با وجود آشکارشدن ناکارآمدی آن‌ها) دلالت‌های سیاسی حجاب را تقویت کرده و بر دلالت‌های فرهنگی ـ مذهبی برتری داده است. با این اوصاف پرسش مهم اینست که با معضل حجاب در ایران امروز چه باید کرد؟ با عبور از چه مسیری می‌توان حجاب را وضعیت بحرانی خارج کرد؟ آنچه نیاز داریم راهکاری منطقی، عملیاتی و مطابق با واقعیات است، نه نسخه‌های تکراری ایده‌آلی.


🔺2
فارغ از مناقشات نظری و درباب حجاب و جایگاه شرعی آن و نیز مباحثی چون نسبت حکومت دینی با اجرای احکام، که درباره‌شان بسیار گفته و نوشته‌اند، به گمان من مهم‌ترین اشکال سیاست حجاب اجباری این است که با واقعیتِ جامعه مغایرت دارد. این سیاست، و اساساً هر سیاست دیگری که سودای یکسان‌سازی و ایجاد تشابه حداکثری در حوزه‌ی فرهنگ را داشته باشد، به‌دلیل نادیده‌انگاشتن تکثر فرهنگی شهروندان و وجود سلایق و باورها و منابع هنجاری و رفتاری، لاجرم محکوم به شکست است. تکثر، ذاتیِ جامعه است. علی‌الخصوص جامعه‌ای مثل جامعه‌ی ما که منابع متنوع و خاستگاه‌های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، قومی، زبانی، اقتصادی، سیاسی و دینی در ساخت آن مشارکت داشته‌ و نقش‌آفرین‌اند. تجربه‌ی بشری نشان داده که «متاع کفر و دین بی‌مشتری نیست» و جامعه عرصه‌ی کشاکش نیروها و جریان‌های هنجاری و ارزشی مختلف است. این تکثر البته اگر درست فهم و مدیریت شود، نه نقطه‌ی ضعف، بلکه نقطه‌ی قوت و مولد انرژی و مقوم پویایی یک جامعه می‌تواند باشد.
مشکل حجاب اجباری نادیده‌انگاشتن و انکار تلویحی این واقعیت است که در فرض ضروریِ مذهب بودنِ حجاب، میزان پایبندی افراد به احکام دینی طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود و هیچ حکم دینی را نمی‌توان با ابزار «دولت» الزامی کرد. باید پذیرفت که محجبه‌بودن همه‌ی شهروندان در حکومت دینی، شاید برای دینداران امری خوشایند و آرمانی دلپذیر باشد، اما با واقعیت جامعه تطابقی ندارد.


🔺3
در طرف مقابل، منتقدان و مخالفان حجاب اجباری هم به نوعی دیگر دچار ایده‌آل‌گرایی هستند. زیرا صرفاً‌ به مباحث نظری درباب حجاب اختیاری و آزادی و انتخاب در دینداری بسنده کرده و از ارایه‌ی الگویی عملی و مطابق با واقع طفره رفته‌اند. تنها نسخه‌ی بدیل منتقدان حجاب اجباری، رفع موانع قانونی و اعلام آزادی حجاب بوده است. این نیز نوع دیگری از ایده‌آل‌گرایی و ندیدن واقعیت است. زیرا درحالی‌که قریب به چهار دهه از قانونی‌شدن حجاب در کشور می‌گذرد و با وجود هزینه‌های گزافی که حاکمیت برای اجرای این قانون پرداخته و تنش‌های فراوانی که در این راه (ازجمله با طرح «گشت ارشاد») به جان خریده است، توقع الغای قانون حجاب و اعلام رسمی آزادی آن نه ممکن است و نه معقول. اصرار بر این الگوی ایده‌آلی، مشابه اصرار حاکمیت بر الگوی حجاب اجباری کمکی به حل بحران نمی‌کند و تنها شرایط را دشوارتر می‌سازد.

[ادامه 👇]

@mohsenhesammazaheri

www.tgoop.com/mohsenhesammazaheri/1381

5.9K viewsمحسن حسام مظاهری, May 15, 2019 at 10:00

🔸عبور از اراده‌گراییِ دولت به خودتنظیمیِ جامعه🔸
(در جستجوی راهکاری واقع‌بینانه برای معضل حجاب)


✍محسن حسام مظاهری


[قسمت 1 از 5]

🔺1
چه طرفدار حجاب اجباری باشیم چه مخالف آن، احتمالاً بسیاری‌مان در این گزاره که «حجاب در جامعه‌ی امروز به یک معضل پیچیده تبدیل شده و حالت بحرانی پیدا کرده»، هم‌نظریم. وضعیت فعلی حجاب خوشایند هیچکس نیست. نه موافقان حجاب، نه مخالفان. در آغاز چهارمین دهه‌ی استقرار جمهوری اسلامی، حجاب به یکی از مسایل و دغدغه‌های مهم حاکمیت و جامعه تبدیل شده است. پافشاری حاکمیت بر ادامه‌ی سیاست‌های گذشته (با وجود آشکارشدن ناکارآمدی آن‌ها) دلالت‌های سیاسی حجاب را تقویت کرده و بر دلالت‌های فرهنگی ـ مذهبی برتری داده است. با این اوصاف پرسش مهم اینست که با معضل حجاب در ایران امروز چه باید کرد؟ با عبور از چه مسیری می‌توان حجاب را وضعیت بحرانی خارج کرد؟ آنچه نیاز داریم راهکاری منطقی، عملیاتی و مطابق با واقعیات است، نه نسخه‌های تکراری ایده‌آلی.


🔺2
فارغ از مناقشات نظری و درباب حجاب و جایگاه شرعی آن و نیز مباحثی چون نسبت حکومت دینی با اجرای احکام، که درباره‌شان بسیار گفته و نوشته‌اند، به گمان من مهم‌ترین اشکال سیاست حجاب اجباری این است که با واقعیتِ جامعه مغایرت دارد. این سیاست، و اساساً هر سیاست دیگری که سودای یکسان‌سازی و ایجاد تشابه حداکثری در حوزه‌ی فرهنگ را داشته باشد، به‌دلیل نادیده‌انگاشتن تکثر فرهنگی شهروندان و وجود سلایق و باورها و منابع هنجاری و رفتاری، لاجرم محکوم به شکست است. تکثر، ذاتیِ جامعه است. علی‌الخصوص جامعه‌ای مثل جامعه‌ی ما که منابع متنوع و خاستگاه‌های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، قومی، زبانی، اقتصادی، سیاسی و دینی در ساخت آن مشارکت داشته‌ و نقش‌آفرین‌اند. تجربه‌ی بشری نشان داده که «متاع کفر و دین بی‌مشتری نیست» و جامعه عرصه‌ی کشاکش نیروها و جریان‌های هنجاری و ارزشی مختلف است. این تکثر البته اگر درست فهم و مدیریت شود، نه نقطه‌ی ضعف، بلکه نقطه‌ی قوت و مولد انرژی و مقوم پویایی یک جامعه می‌تواند باشد.
مشکل حجاب اجباری نادیده‌انگاشتن و انکار تلویحی این واقعیت است که در فرض ضروریِ مذهب بودنِ حجاب، میزان پایبندی افراد به احکام دینی طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود و هیچ حکم دینی را نمی‌توان با ابزار «دولت» الزامی کرد. باید پذیرفت که محجبه‌بودن همه‌ی شهروندان در حکومت دینی، شاید برای دینداران امری خوشایند و آرمانی دلپذیر باشد، اما با واقعیت جامعه تطابقی ندارد.


🔺3
در طرف مقابل، منتقدان و مخالفان حجاب اجباری هم به نوعی دیگر دچار ایده‌آل‌گرایی هستند. زیرا صرفاً‌ به مباحث نظری درباب حجاب اختیاری و آزادی و انتخاب در دینداری بسنده کرده و از ارایه‌ی الگویی عملی و مطابق با واقع طفره رفته‌اند. تنها نسخه‌ی بدیل منتقدان حجاب اجباری، رفع موانع قانونی و اعلام آزادی حجاب بوده است. این نیز نوع دیگری از ایده‌آل‌گرایی و ندیدن واقعیت است. زیرا درحالی‌که قریب به چهار دهه از قانونی‌شدن حجاب در کشور می‌گذرد و با وجود هزینه‌های گزافی که حاکمیت برای اجرای این قانون پرداخته و تنش‌های فراوانی که در این راه (ازجمله با طرح «گشت ارشاد») به جان خریده است، توقع الغای قانون حجاب و اعلام رسمی آزادی آن نه ممکن است و نه معقول. اصرار بر این الگوی ایده‌آلی، مشابه اصرار حاکمیت بر الگوی حجاب اجباری کمکی به حل بحران نمی‌کند و تنها شرایط را دشوارتر می‌سازد.

[ادامه 👇]

@mohsenhesammazaheri

BY دین، فرهنگ، جامعه | محسن‌حسام مظاهری