دین، فرهنگ، جامعه | محسن‌حسام مظاهری

🔸امامی متفاوت با امام‌ها🔸
به‌بهانه‌ی درگذشت کریم آقاخان رهبر اسماعیلیان نزاری


✍️ محسن‌حسام مظاهری


[قسمت ۱]


۱
شاه کریم الحسینی (۱۹۳۶ –۲۰۲۵م) مشهور به «کریم آقاخان» یا «آقاخان چهارم» چهل‌ونهمین امام شیعیان اسماعیلی‌ نزاری امروز در ۸۸ سالگی درگذشت.
او در تاریخ ۲۰ تیر ۱۳۳۶ ـ وقتی بیست‌ساله بود ـ‌ با درگذشت پدربزرگش آقاخان محلاتی (آقاخان سوم) به امامت رسید و رهبری فرقه‌ی نزاریه را برعهده گرفت.

۲
«نزاریه» یکی از فرق مهم شیعه و از حیث جمیعت پیروان، دومین فرقه پس از امامیه است. تخمین زده می‌شود که پیروان این فرقه حدود ۱۵ میلیون نفر باشند که با این حساب حدود ۱۰ درصد شیعیان جهان را تشکیل می‌دهند.
چنان‌که می‌دانیم اسماعیلیان، به جای موسی بن جعفر که امام هفتمِ شیعیان اثناعشری است، به امامت اسماعیل فرزند بزرگترِ امام جعفر صادق باور داشتند. این را می‌توان مهمترین انشعاب در تشیع نخستین به شمار آورد.
بسیاری از اسماعیلیان، ۹ خلیفه‌ی نخست فاطمیان را به امامت پذیرفتند. اما بر سر انتخاب امام دهم میان ایشان اختلاف افتاد و یک شاخه به امامت احمد بن مستنصر (مستعلی) و یک شاخه به امامت نزار بن مستنصر ایمان آوردند. (روایتی البته قصه‌گونه و نه‌لزوماً تاریخی اما جذاب از این جدایی در سریال «حشاشین» تصویر شده است.) به‌همین‌مناسبت، شاخه‌ی نخست، «اسماعیلیان مستعلی» و شاخه‌ی دوم «اسماعیلیان نزاری» نام گرفتند. حمایت حسن صباح و حشاشین از نزاریه، آنها را قوت و برتری بخشید و زمینه‌ساز توسعه‌ی آنان در ایران و هند و مناطق دیگر شد.

۳
اما حکایت اسماعیلیه در تاریخ میانی با دوره‌ی معاصر اساساً متفاوت است. بررسی این تفاوت و سیر تغییر نیازمند بحث مفصل و مستقلی است. اجمالاً آن‌که در یکی دو قرن اخیر، اسماعیلیه از تصویر شیعیان شورشی و سیاسی در قرون میانی فرسنگ‌ها فاصله گرفته و به فرقه‌ای فرهنگی، صلح‌گرا و تکثرپذیر مبدل شده است. این تغییر محصول امامت «آقاخان‌»ها بود و مشخصاً از دوره‌ی آقاخان سوم آغاز شد و توسط نوه‌اش آقاخان چهارم ادامه و توسعه یافت.

۴
«آقاخان» لقبی است که فتحعلی‌شاه قاجار به داماد خود حسنعلی شاه محلاتی که از امامان اسماعیلیان بود، اعطا کرد. آقاخان یکم مدتی والی کرمان بود، اما پس از چند سال عزل شد و سر به شورش و تقابل با حکومت گذاشت. همین امر سبب خروج او از ایران و سکونتش در افغانستان و نهایتاً در هند شد. پس از وی، فرزندش جانشین او شد. آقاخان دوم کمتر از پدر و اجدادش سودای قدرت داشت. توجه ویژه به آموزش عمومی و سرمایه‌گذاری در این حوزه میراثی است که او برای امامان بعد از خود برجا نهاد. اما فرزندش آقاخان سوم، که از هشت‌سالگی به امامت رسید و به‌مدت ۷۲ سال امام بود، تعریفی تازه از اسماعیلیه را بنیان نهاد. شخصیتی مدرن داشت با ارتباطات گسترده و فعال در عرصه‌ی بین‌الملل. از بنیانگذاران حزب مسلم‌لیگ هند بود و از فعالان جنبش استقلال‌طلبی هند. نخستین مسلمانی بود که بر کرسی ریاست «جامعه‌ی ملل» (که بعدتر «سازمان ملل متحد» شد) نشست و یکی دو سالی آن را اداره کرد. خلاصه آن‌که در زمان خود یکی از رهبران بانفوذ جهان اسلام به‌شمار می‌رفت و نهادهای متعددی برای تقویت اقتصادی ـ اجتماعی اسماعیلیان بنا نهاد.

۵
مسیر آقاخان سوم را نوه‌اش آقاخان چهارم با قوت ادامه داد؛ گرچه او شخصیت و شمایلی متفاوت از پدربزرگ خود داشت. این شاهزاده‌ی ایرانی، دانش‌آموخته‌ی دانشگاه هاروارد بود و در رشته‌های تاریخ اسلام و هنر تحصیل کرده بود. مردی بسیار ثروتمند بود و املاک و مؤسسات فراوانی در سراسر جهان داشت. ارتباطات گسترده و نزدیکی با رهبران سیاسی جهان برقرار کرده بود و در مجامع و محافل بین‌المللی حاضر می‌شد. به کشورهای مختلف سفر می‌کرد و با پیروان خود ارتباطات مستمری داشت. در ادامه‌ی سیاست پدربزرگ خود، با تأسیس نهادهای مختلف عام‌المنفعه، فرهنگی و خدماتی و توسعه‌ی «شبکه‌ی آقاخان» و سرمایه‌گذاری در کشورهای مختلف ازجمله آفریقا توانست چهره‌ای اعتدالی و فرهنگ‌دوست از خود و فرقه‌ی خود ارایه دهد. «مؤسسهٔ مطالعات اسماعیلی» (که مجموعه‌ای پرآوازه و فعال در مطالعات اسلامی است)، «مرکز جهانی کثرت‌گرایی»، «دانشگاه آسیای میانه» و «دانشگاه آقاخان» بخشی از نهادهایی است که توسط آقاخان تأسیس شدند. «جایزه‌ی معماری آقاخان»، «جایزه‌ی موسیقی آقاخان» و «جایزه‌ی محیط زیست آقاخان» نیز مهمترین جوایزی است که وی پایه‌گذاری کرد. به‌ویژه جایزه نخست (معماری) اعتبار بالایی دارد.

ادامه👇

https://www.tgoop.com/mohsenhesammazaheri/5264
@mohsenhesammazaheri

Telegram

دین، فرهنگ، جامعه | محسن‌حسام مظاهری

🔸امامی متفاوت با امام‌ها🔸
به‌بهانه‌ی درگذشت کریم آقاخان رهبر اسماعیلیان نزاری

پیوست 2:
نمونه‌ای از تبلیغات اسماعیلیان معاصر

@mohsenhesammazaheri

www.tgoop.com/mohsenhesammazaheri/5261

15.6K viewsمحسن‌حسام مظاهری, edited  Feb 5 at 12:19

🔸امامی متفاوت با امام‌ها🔸
به‌بهانه‌ی درگذشت کریم آقاخان رهبر اسماعیلیان نزاری


✍️ محسن‌حسام مظاهری


[قسمت ۱]


۱
شاه کریم الحسینی (۱۹۳۶ –۲۰۲۵م) مشهور به «کریم آقاخان» یا «آقاخان چهارم» چهل‌ونهمین امام شیعیان اسماعیلی‌ نزاری امروز در ۸۸ سالگی درگذشت.
او در تاریخ ۲۰ تیر ۱۳۳۶ ـ وقتی بیست‌ساله بود ـ‌ با درگذشت پدربزرگش آقاخان محلاتی (آقاخان سوم) به امامت رسید و رهبری فرقه‌ی نزاریه را برعهده گرفت.

۲
«نزاریه» یکی از فرق مهم شیعه و از حیث جمیعت پیروان، دومین فرقه پس از امامیه است. تخمین زده می‌شود که پیروان این فرقه حدود ۱۵ میلیون نفر باشند که با این حساب حدود ۱۰ درصد شیعیان جهان را تشکیل می‌دهند.
چنان‌که می‌دانیم اسماعیلیان، به جای موسی بن جعفر که امام هفتمِ شیعیان اثناعشری است، به امامت اسماعیل فرزند بزرگترِ امام جعفر صادق باور داشتند. این را می‌توان مهمترین انشعاب در تشیع نخستین به شمار آورد.
بسیاری از اسماعیلیان، ۹ خلیفه‌ی نخست فاطمیان را به امامت پذیرفتند. اما بر سر انتخاب امام دهم میان ایشان اختلاف افتاد و یک شاخه به امامت احمد بن مستنصر (مستعلی) و یک شاخه به امامت نزار بن مستنصر ایمان آوردند. (روایتی البته قصه‌گونه و نه‌لزوماً تاریخی اما جذاب از این جدایی در سریال «حشاشین» تصویر شده است.) به‌همین‌مناسبت، شاخه‌ی نخست، «اسماعیلیان مستعلی» و شاخه‌ی دوم «اسماعیلیان نزاری» نام گرفتند. حمایت حسن صباح و حشاشین از نزاریه، آنها را قوت و برتری بخشید و زمینه‌ساز توسعه‌ی آنان در ایران و هند و مناطق دیگر شد.

۳
اما حکایت اسماعیلیه در تاریخ میانی با دوره‌ی معاصر اساساً متفاوت است. بررسی این تفاوت و سیر تغییر نیازمند بحث مفصل و مستقلی است. اجمالاً آن‌که در یکی دو قرن اخیر، اسماعیلیه از تصویر شیعیان شورشی و سیاسی در قرون میانی فرسنگ‌ها فاصله گرفته و به فرقه‌ای فرهنگی، صلح‌گرا و تکثرپذیر مبدل شده است. این تغییر محصول امامت «آقاخان‌»ها بود و مشخصاً از دوره‌ی آقاخان سوم آغاز شد و توسط نوه‌اش آقاخان چهارم ادامه و توسعه یافت.

۴
«آقاخان» لقبی است که فتحعلی‌شاه قاجار به داماد خود حسنعلی شاه محلاتی که از امامان اسماعیلیان بود، اعطا کرد. آقاخان یکم مدتی والی کرمان بود، اما پس از چند سال عزل شد و سر به شورش و تقابل با حکومت گذاشت. همین امر سبب خروج او از ایران و سکونتش در افغانستان و نهایتاً در هند شد. پس از وی، فرزندش جانشین او شد. آقاخان دوم کمتر از پدر و اجدادش سودای قدرت داشت. توجه ویژه به آموزش عمومی و سرمایه‌گذاری در این حوزه میراثی است که او برای امامان بعد از خود برجا نهاد. اما فرزندش آقاخان سوم، که از هشت‌سالگی به امامت رسید و به‌مدت ۷۲ سال امام بود، تعریفی تازه از اسماعیلیه را بنیان نهاد. شخصیتی مدرن داشت با ارتباطات گسترده و فعال در عرصه‌ی بین‌الملل. از بنیانگذاران حزب مسلم‌لیگ هند بود و از فعالان جنبش استقلال‌طلبی هند. نخستین مسلمانی بود که بر کرسی ریاست «جامعه‌ی ملل» (که بعدتر «سازمان ملل متحد» شد) نشست و یکی دو سالی آن را اداره کرد. خلاصه آن‌که در زمان خود یکی از رهبران بانفوذ جهان اسلام به‌شمار می‌رفت و نهادهای متعددی برای تقویت اقتصادی ـ اجتماعی اسماعیلیان بنا نهاد.

۵
مسیر آقاخان سوم را نوه‌اش آقاخان چهارم با قوت ادامه داد؛ گرچه او شخصیت و شمایلی متفاوت از پدربزرگ خود داشت. این شاهزاده‌ی ایرانی، دانش‌آموخته‌ی دانشگاه هاروارد بود و در رشته‌های تاریخ اسلام و هنر تحصیل کرده بود. مردی بسیار ثروتمند بود و املاک و مؤسسات فراوانی در سراسر جهان داشت. ارتباطات گسترده و نزدیکی با رهبران سیاسی جهان برقرار کرده بود و در مجامع و محافل بین‌المللی حاضر می‌شد. به کشورهای مختلف سفر می‌کرد و با پیروان خود ارتباطات مستمری داشت. در ادامه‌ی سیاست پدربزرگ خود، با تأسیس نهادهای مختلف عام‌المنفعه، فرهنگی و خدماتی و توسعه‌ی «شبکه‌ی آقاخان» و سرمایه‌گذاری در کشورهای مختلف ازجمله آفریقا توانست چهره‌ای اعتدالی و فرهنگ‌دوست از خود و فرقه‌ی خود ارایه دهد. «مؤسسهٔ مطالعات اسماعیلی» (که مجموعه‌ای پرآوازه و فعال در مطالعات اسلامی است)، «مرکز جهانی کثرت‌گرایی»، «دانشگاه آسیای میانه» و «دانشگاه آقاخان» بخشی از نهادهایی است که توسط آقاخان تأسیس شدند. «جایزه‌ی معماری آقاخان»، «جایزه‌ی موسیقی آقاخان» و «جایزه‌ی محیط زیست آقاخان» نیز مهمترین جوایزی است که وی پایه‌گذاری کرد. به‌ویژه جایزه نخست (معماری) اعتبار بالایی دارد.

ادامه👇

https://www.tgoop.com/mohsenhesammazaheri/5264
@mohsenhesammazaheri

BY دین، فرهنگ، جامعه | محسن‌حسام مظاهری