BONUJON

279 views12:31

Usmon Nosir sahnasi: Haqiqat va jasoratni ulug‘lash

Kechagina Javlon Jovliyevning "Usmon Nosir" dramasi asosida sahnalashtirilgan spektaklga bordim. Rosti, spektakl meni juda chuqur o‘ylashga, o‘sha davrning og‘ir shamollarini, qarama qarshiliklarini his qilishga majbur qildi. U davom etarkan, nafaqat buyuk shoirning o‘zi, balki u yashagan davrning ziddiyatlari, jasorat va xiyonatning qarama-qarshiligi yorqin tasvirlanadi.

Usmon Nosir – chin shoir, chin inson. U she’riyatni faqat so‘z emas, balki haqiqatning quroli sifatida ko‘radi. Ammo haqiqatni aytgan odamga har doim ham osongina tinchlik nasib etmaydida. Shoirning 32 yoshida Sibirda o‘lim topgani, o‘pka sili bilan hayotdan ko‘z yumgani nafaqat o‘sha davrning adolatsizliklari, balki o‘z qadrdonlari tomonidan sotilgan shaxsning ayanchli taqdiri edi. Ayniqsa, "Naxshon" dostoni sabab uning millatchilikda ayblanishi va surgunga yuborilishi shoirning o‘z vatanida begona bo‘lish qismatini yaqqol ko‘rsatadi. Dostonda "Rim jinni teatr" deb yozilgan bo‘lsa-da, bu so‘zlar aslida Rimni emas, balki shoir o‘zi yashagan (balki hozir biz yashayotgan) davrning zulmatga botgan yashash tarzini anglatardi. Haqiqiy dardning shunchalar tasviriy va ramziy usulda ifodalanishi Usmon Nosirning buyukligidan darak.

Usmon qamoqda ekanligida ham she’rlar yozdi, adabiyotda yashadi, baqirib sheʼrlar aytdi. Sahnada bu voqealar juda ta’sirchan ifodalandi. U nafaqat qamoqda qiynoqqa solingan, balki oila, yurt diydoridan ham uzilgan. Lekin o‘sha muhitda ham qalbining erkinligini saqlab qola olgan. Uning yonida bo‘lgan bir do‘stining vataniga shoirning she’rlarini qaytarishga va’da bergan voqeasi esa, insoniy sadoqat va jasoratning o‘ziga xos timsolidir. Ha, bu ishni Usmon ishongan doʻstlari emas, Sibir avaxtasidagi bir askar qildi. Shoirning shaxsiyati va qismati orqali odamlarning xulq-atvori, o‘sha davrning murakkabligini his qilish mumkin. Shoirni bir vaqtlar maqtagan, uni ulug‘lagan "do‘stlar" hukumat oldida o‘z jonini saqlab qolish uchun xiyonat qilishga-da tayyor edi. Ularning kechagi maqtovi va bugungi sotqinligi shunchalar tabiiy va og‘riqli ko‘rsatiladiki, bu lahzalarda ko‘z oldimda hayotiy tanish voqealar ham namoyon bo‘ladi.

Shoirning onasi obrazi esa spektaklning eng ta’sirchan jihatlaridan biri boʻldi. U o‘g‘lini yo‘qotishdan cho‘chib, she’riyatdan qaytarmoqchi bo‘ldi, lekin Usmon Nosirning javobi qat’iy edi: u hech qachon haqiqatdan qaytmaydi, u chin shoir, millat oʻgʻli, uni ona tugʻmagan, uni Vatan, eʼtiqod va haqiqat tuqqan. Onaning iztirobi esa inson qadrini, o‘g‘ilni yo‘qotish dahshatini aks ettiradi. "Ay Alloh, nega boshqalarning emas, aynan mening o‘g‘limni shoir qilib yaratding..." degan so‘zlari bir onaning yuragini tilka-pora qilayotganini ko‘rsatadi. (Shu yerida tamom boʻldim men)

Spektakldagi aktyorlar ijrosi esa bu voqealarning ta’sirini yanada oshirishga xizmat qildi, barcha odam tashqi koʻrinish, mahorat, feʼl-atvor jihatidan birga bir tushgan, toʻgʻri tanlangan. Usmon Nosirni jonlantirgan aktyorning o‘yinida shoirning kuchli irodasi, chin inson sifatidagi jasorati va og‘riqli qismati to‘liq aks eta oldi. Ona rolidagi aktrisaning yurakdan chiqqan so‘zlari va har bir harakati, Qo‘chqor Samad obrazining sotqin, laganbardorlik talqini sahnada chindan jonlandi.

"Usmon Nosir" dramasi nafaqat tarixiy bir shaxsning hayoti, balki butun bir davrning ifodasi, inson jasorati va haqiqatni sevgan qalblar uchun mardlik darsidir. Bu sahna asari boshqa tomoshabinlarning ham yuragida iz qoldirgan boʻlishi kerak. Spektaklni tomosha qilgandan so‘ng, haqiqat yo‘lida kurashayotgan har bir qalbni qadrlashni, jasoratni hurmat qilishni o‘zimga yana bir bor uqtirdim.

©️ Bonujon
https://www.tgoop.com/nanash_qiz