Peace

فلسفه آموزش، استقلال نهادی، مبارزه مدنی؛
تامّل بر مبانی مواجهه با مساله سلب تصرّف مکان "مرکز آموزش انجمن جامعه‌شناسی ایران"
✍ اسمعیل خلیلی

بعد دوم) *نهادمندی و استقلال نهادی*

در وهله دوم، "استقلال نهادی انجمن" به‌عنوان امری بنیادی مطرح است.
مادام که انجمن مستقل نباشد، سایر دعاوی احتمالی آن، بیش از دعاوی یک جمع که هنوز نتوانسته‌اند یک "نهاد" شوند، معتبر نخواهد بود.
البته "نهادمندی و بالتبع استقلال نهادی" محدود به استقلال مالی و "مکان مستقل" نیست؛ پیش از آن، باید دیگر ارکان استقلال نهادی را مطمح نظر قرار داد؛ همچون:
- استقلال فکری،
- استقلال ساختاری (پرهیز از بازتولید مناسبات نهادهای دیگر در انجمن)،
- استقلال از بازار (حتا از گفتمان‌های موجود به‌مثابه بازار ایدئولوژیک)،
- استقلال از سیاست به‌لحاظ کنشی و روشی و پرهیز از بازتولید منازعات سیاسی که شامل نوع رسانه و زبان سیاسی نیز می‌شود،
و دیگر وجوه استقلال معرفتی که همه از ارکان استقلال انجمن هستند.
با این حال، این ارکان نیز مستقل از هم نیستند و چه بسا گاهی امری مانند استقلال مالی مقدم باشد و نبود آن مانعی برای ارکان معرفتی استقلال.

بنا به مبانی دورکیمی:
"امر اجتماعی از آن رو اجتماعی نیست که جمعی است؛ بالعکس، از آن رو جمعی است که اجتماعی است".
پس اگر انجمن "نهادمند" شده باشد، کنش جمعی هم رخ می‌دهد؛ اما بالعکس آن حاکی از نهادمندی انجمن نخواهد بود.
حال شایسته است به پروسه تکوین استقلال مالی به‌منظور برخورداری از "مکان مستقل" توجه شود: اگر این انجمن، یا هر انجمنی نتواند از میزان کافی سرمایه اجتماعی برخوردار باشد، نشان از یک نقصان بنیادی و حاکی از آن است که هنوز از اعتبار اجتماعی کافی برخوردار نیست.
در مرتبه بعد اگر از سرمایه اجتماعی برخوردار باشد ولی نتواند آن را به سرمایه مادی تبدیل کند، نشان از نقصان‌هایی دیگر است که از اهم آنها می‌توان به خودآگاهی جمعی اشاره کرد.
"شاید" انجمن جامعه‌شناسی هنوز آن‌قدر بلوغ نیافته باشد که سرمایه نمادین اعضا و اصحاب خود را به سرمایه اجتماعی تبدیل کند؛ اگر هم [با هر میزان احتمال] چنین کرده باشد، شاید هنوز آن‌قدر رشید نباشد که بتواند آن را به سرمایه مادی تبدیل کند.
شاید و فقط شاید؛ اما اگر هم چنین باشد، بالاخره روزی خواهد توانست و از اراده و آگاهی کافی برای پیمودن چنین مسیری برخوردار خواهد شد.

در شرایط کنونی مشکل بتوان انجمن ج.ش.ا. را واجد ارکان معرفتی استقلال کامل دانست. اما می‌توان انتظار داشت که طی این مسیر سی‌وسه ساله از حدودی از نهادمندی برخوردار شده و بخشی از آن را محقق کرده باشد.
اگر "استقلال مالی و استقلال مکان" به موضوع گفت‌وگوی درون گروه‌ها، دفاتر، شعب و هیات مدیره تبدیل شده باشد؛ اگر این گفت‌وگو متوجه نقش بدنه انجمن و تک تک اعضاء در تامین مالی انجمن شده باشد؛ اگر این اعضاء در جلوت و نیز در خلوت خود به "راه‌های تامین مالی انجمن و منابع قابل رجوع" بیندیشند؛ اگر در مرحله فراتر از "راه‌های تامین مالی" خود را "سوژه‌های مسوول و همان منبع رفع نیازهای انجمن" قلمداد کنند؛ اگر روزی انجمن را دیگر "نه امری بیرونی"، بل‌که "امری درونی و خود را بخشی کنشگر، موثر و مسوول در بود و نبود انجمن" (نه فقط در وقت و زمانی که "برای تمشیت امور انجمن" صرف می‌کنند) بدانند و .... می‌توان مراحل نهادمندی پویا و تکامل‌یابنده انجمن را شاهد بود.
قدر مسلم، نهادمندی یک انجمن نیز نه یک پروژه، بل‌که یک پروسه است که بسته به شرایط و کسانی که بر حسب علائق متفاوت یا بر حسب برخی وقایع تصادفی با انگیزه‌های گوناگون بدان پیوسته‌اند، با فراز و نشیب‌های گوناگون جریان می‌یابد. البته این "جریان دائم" نیز هیچگاه نمی‌تواند سلباً یا ایجاباً به یک "پایان" برسد‌؛ همیشه در نوسان و جاری است، مادام که هست.
بدین ترتیب، موفقیت انجمن جامعه‌شناسی در نیل به استقلال مالی و مکانی، آزمونی است که می‌تواند بخشی از نهادمندی آن را بسنجد.

در این دوره شاهد بوده‌ام که شخص سعید معیدفر اهتمامی بلیغ بر این امر مصروف داشته است.
همین‌قدر را که امروز کسانی در انجمن هستند که به صرافت "مکان مستقل" و استقلال مالی انجمن افتاده‌اند، باید به فال نیک گرفت؛ گرچه پیشترها هم کسانی این را گفته و بر آن اصرار کرده بودند ولی در آن زمان هنوز نمی‌شد این امر را در خودآگاه جمعی انجمن یافت.
زنده‌یاد منوچهر آشتیانی می‌گفت:
"وقتی از نردبان علم بالا می‌روید، پله‌های پایینی را لگد نکنید و بر آن نیاشوبید که در چنان مراتب پایینی بوده‌اند؛ آنها را گرامی بدارید؛ زیرا هرچه امروز هستید، مدیون تلاشی عظیم است که صرف ایجاد پله‌های زیرین شده است".

سپاس و قدردانی ما پیشکش پیشگامانی که پله‌های زیرین را بنا نهادند و دیگرانی که سپس پله به پله بر آن افزودند تا بدین پله رسیدیم که ما اینک بر آن ایستاده‌ایم.
یادشان مانا!

www.tgoop.com/onpeaceandiran/223

230 viewsJul 25 at 00:09

فلسفه آموزش، استقلال نهادی، مبارزه مدنی؛
تامّل بر مبانی مواجهه با مساله سلب تصرّف مکان "مرکز آموزش انجمن جامعه‌شناسی ایران"
✍ اسمعیل خلیلی

بعد دوم) *نهادمندی و استقلال نهادی*

در وهله دوم، "استقلال نهادی انجمن" به‌عنوان امری بنیادی مطرح است.
مادام که انجمن مستقل نباشد، سایر دعاوی احتمالی آن، بیش از دعاوی یک جمع که هنوز نتوانسته‌اند یک "نهاد" شوند، معتبر نخواهد بود.
البته "نهادمندی و بالتبع استقلال نهادی" محدود به استقلال مالی و "مکان مستقل" نیست؛ پیش از آن، باید دیگر ارکان استقلال نهادی را مطمح نظر قرار داد؛ همچون:
- استقلال فکری،
- استقلال ساختاری (پرهیز از بازتولید مناسبات نهادهای دیگر در انجمن)،
- استقلال از بازار (حتا از گفتمان‌های موجود به‌مثابه بازار ایدئولوژیک)،
- استقلال از سیاست به‌لحاظ کنشی و روشی و پرهیز از بازتولید منازعات سیاسی که شامل نوع رسانه و زبان سیاسی نیز می‌شود،
و دیگر وجوه استقلال معرفتی که همه از ارکان استقلال انجمن هستند.
با این حال، این ارکان نیز مستقل از هم نیستند و چه بسا گاهی امری مانند استقلال مالی مقدم باشد و نبود آن مانعی برای ارکان معرفتی استقلال.

بنا به مبانی دورکیمی:
"امر اجتماعی از آن رو اجتماعی نیست که جمعی است؛ بالعکس، از آن رو جمعی است که اجتماعی است".
پس اگر انجمن "نهادمند" شده باشد، کنش جمعی هم رخ می‌دهد؛ اما بالعکس آن حاکی از نهادمندی انجمن نخواهد بود.
حال شایسته است به پروسه تکوین استقلال مالی به‌منظور برخورداری از "مکان مستقل" توجه شود: اگر این انجمن، یا هر انجمنی نتواند از میزان کافی سرمایه اجتماعی برخوردار باشد، نشان از یک نقصان بنیادی و حاکی از آن است که هنوز از اعتبار اجتماعی کافی برخوردار نیست.
در مرتبه بعد اگر از سرمایه اجتماعی برخوردار باشد ولی نتواند آن را به سرمایه مادی تبدیل کند، نشان از نقصان‌هایی دیگر است که از اهم آنها می‌توان به خودآگاهی جمعی اشاره کرد.
"شاید" انجمن جامعه‌شناسی هنوز آن‌قدر بلوغ نیافته باشد که سرمایه نمادین اعضا و اصحاب خود را به سرمایه اجتماعی تبدیل کند؛ اگر هم [با هر میزان احتمال] چنین کرده باشد، شاید هنوز آن‌قدر رشید نباشد که بتواند آن را به سرمایه مادی تبدیل کند.
شاید و فقط شاید؛ اما اگر هم چنین باشد، بالاخره روزی خواهد توانست و از اراده و آگاهی کافی برای پیمودن چنین مسیری برخوردار خواهد شد.

در شرایط کنونی مشکل بتوان انجمن ج.ش.ا. را واجد ارکان معرفتی استقلال کامل دانست. اما می‌توان انتظار داشت که طی این مسیر سی‌وسه ساله از حدودی از نهادمندی برخوردار شده و بخشی از آن را محقق کرده باشد.
اگر "استقلال مالی و استقلال مکان" به موضوع گفت‌وگوی درون گروه‌ها، دفاتر، شعب و هیات مدیره تبدیل شده باشد؛ اگر این گفت‌وگو متوجه نقش بدنه انجمن و تک تک اعضاء در تامین مالی انجمن شده باشد؛ اگر این اعضاء در جلوت و نیز در خلوت خود به "راه‌های تامین مالی انجمن و منابع قابل رجوع" بیندیشند؛ اگر در مرحله فراتر از "راه‌های تامین مالی" خود را "سوژه‌های مسوول و همان منبع رفع نیازهای انجمن" قلمداد کنند؛ اگر روزی انجمن را دیگر "نه امری بیرونی"، بل‌که "امری درونی و خود را بخشی کنشگر، موثر و مسوول در بود و نبود انجمن" (نه فقط در وقت و زمانی که "برای تمشیت امور انجمن" صرف می‌کنند) بدانند و .... می‌توان مراحل نهادمندی پویا و تکامل‌یابنده انجمن را شاهد بود.
قدر مسلم، نهادمندی یک انجمن نیز نه یک پروژه، بل‌که یک پروسه است که بسته به شرایط و کسانی که بر حسب علائق متفاوت یا بر حسب برخی وقایع تصادفی با انگیزه‌های گوناگون بدان پیوسته‌اند، با فراز و نشیب‌های گوناگون جریان می‌یابد. البته این "جریان دائم" نیز هیچگاه نمی‌تواند سلباً یا ایجاباً به یک "پایان" برسد‌؛ همیشه در نوسان و جاری است، مادام که هست.
بدین ترتیب، موفقیت انجمن جامعه‌شناسی در نیل به استقلال مالی و مکانی، آزمونی است که می‌تواند بخشی از نهادمندی آن را بسنجد.

در این دوره شاهد بوده‌ام که شخص سعید معیدفر اهتمامی بلیغ بر این امر مصروف داشته است.
همین‌قدر را که امروز کسانی در انجمن هستند که به صرافت "مکان مستقل" و استقلال مالی انجمن افتاده‌اند، باید به فال نیک گرفت؛ گرچه پیشترها هم کسانی این را گفته و بر آن اصرار کرده بودند ولی در آن زمان هنوز نمی‌شد این امر را در خودآگاه جمعی انجمن یافت.
زنده‌یاد منوچهر آشتیانی می‌گفت:
"وقتی از نردبان علم بالا می‌روید، پله‌های پایینی را لگد نکنید و بر آن نیاشوبید که در چنان مراتب پایینی بوده‌اند؛ آنها را گرامی بدارید؛ زیرا هرچه امروز هستید، مدیون تلاشی عظیم است که صرف ایجاد پله‌های زیرین شده است".

سپاس و قدردانی ما پیشکش پیشگامانی که پله‌های زیرین را بنا نهادند و دیگرانی که سپس پله به پله بر آن افزودند تا بدین پله رسیدیم که ما اینک بر آن ایستاده‌ایم.
یادشان مانا!

BY Peace