tgoop.com/oykumuz/2826
Last Update:
▪️در روز ۲۶ آزر ۱۳۲۵، ماموران حکومتی دستور جمع‌آوری تمامی کتابهای درسی مدارس را که به زبان تورکی آذربایجانی نگاشته شده بود صادر کرد و آنها را در تلهای بزرگ آتش سوزاند. این ژنوساید فرهنگی همزمان با تبریز، در چند شهر دیگر آذربایجان نیز به وقوع پیوست. در خود شهر تبریز، این کتابسوزی عمدتا در چندین نقطه از جمله میدان ساعت و میدان شهرداری تبریز، دانشسرای این شهر و نیز در بسیاری از مدارس آن انجام شد. به گفته شاهدان عینی که برخی از آنها هم اکنون نیز در قید حیاتند، کودکان و دانش آموزان دبستانی را به صف کرده و مجبورشان می کردند با تشکیل صفهای متعدد منتهی به تلهای آتش، کتابهای درسی دریافتی خود را که به زبان تورکی بودند و مخصوصا کتاب درسی «آنادیلی» را با گفتن جمله «زنده باد شاه» با دستان خود در آتش بیاندازند. جشن کتاب‌سوزان پس از ٢۶ آذر نیز به مدت چندین روز ادامه یافت و کم کم علاوه بر کتابهای درسی مدارس، شامل کتب غیردرسی نیز شد. دولت شاهنشاهی تنها به سوزاندن کتابهای درسی تورکی اکتفا نکرد و به انهدام کلیه آثار مکتوب آذربایجانی و تورکی و هر آنچه نشانی از زبان و فرهنگ و تاریخ تورکی داشت نیز پرداخت. نیروهای دولتی ایران و ارتش شاهنشاهی صدها هزار جلد کتاب چاپی و خطی و نشریات، اعلامیه ها، رساله‌ها و اسناد، اسکناسها و سایر مکتوبات نگاشته و طبع شده به زبان تورکی و سپس کتابهائی که به گفته مقامات کمونیستی بوده اند را از دفاتر ادارات، کتابخانه ها، دانشگاه‌ها، مدارس، و حتی کیف دانش اموزان و طاقچه خانه ها جمع اوری نموده و سوزاندند. بیشتر این کتابها در موضوعات ادبیات شفاهی آذربایجان و اشعار کودکانه بودند. در پی اشغال تبریز، رژیم منحوس پهلوی به منظور ریشه‌کن کردن آثار مکتوب تورکی، چاپخانه های تورکی را نیز مهر و موم کرد؛ آموزش و تحصیل به زبان تورکی در مدارس را ممنوع اعلام کرد؛ با دستورالعملهائی که برای ادارات و مدارس آزربایجان صادر کرد، تحصیل به زبان فارسی در آذربایجان را اجباری دانسته و بلافاصله کتابهای درسی جدید که به فارسی تدوین شده بود را جایگزین کتب تورکی گردانید.
دکتر جواد هیئت مورخ و نویسنده نامی آذربایجان در مورد این روز می‌نویسد:
▪️ سوزاندن کتابهای تورکی بعد از سرکوب فرقه دمکرات آذربایجان در سال ١٩۴۶ توسط رژیم پهلوی صورت گرفت. این جنایت، سوزاندن تاریخ و هویت یک ملت از اعمال وحشیانه ساسانیان در آذربایجان هم بدتر بود. نمایندگان دولت مرکزی به دستور تهران کتابهای درسی مدارس را جمع کردند و آتش زدند. در آن زمان هیچ دولت و سازمانی به این کشتار و کتابسوزی اعتراضی نکرد حتی سازمانهای فرهنگی جهان هم ساکت ماندند. مردم آذربایجان که از همه طرف (چپ و راست) ضربه خورده بودند میسوختند و جز ساختن چاره ای نداشتند. (تاریخ زبان و لهجه های تورکی، دکتر جواد هئیت)
و در مصاحبه‌ای دیگر می‌گوید:
▪️من خود بیشتر کتاب هائی را که در آن دوره چاپ شده بود مطالعه کرده ام، حتی سرود ملی فرقه را که در مدارس خوانده می شد، ولی اثری از ادعاهای رژیم پهلوی مبنی بر کمونیستی بودن آنها پیدا نکردم. در آن دوران کسی نه از چپ و نه از راست به این کتاب سوزی ها اعتراضی نکرد! من به هنگام برگزاری کنفرانس صلح پاریس در پاریس دانشجو بودم و در آنجا بود که شاعر پرآوازه آذربایجان شمالی صمد وورغون در کنفرانس صلح پاریس شعر معروف خود یاندیریلان کیتابلار ( کتاب های سوزانده شده) را در اعتراض به آن کتاب سوزی ها در کنفرانس خواند و صدای اعتراض مردم آذربایجان را به این بی حرمتی نسبت به زبان و فرهنگ و هویت آنان به گوش جهانیان رسانید. (گفتگو با دکتر جواد هیئت)
▪️ رضا براهنی نیز که به تایید دوست و دشمن از ستارگان ادب کشور محسوب می گردد، متولد ۱۳۱۴ در تبریز بوده و در جریان کتابسوزی مذکور خود یک دانش آموز بوده است. وی نیز از خاطرات خود در آنروز می گوید که چگونه به صف ایستاده و مجبور شدند تا کتاب های تورکی را در آتش بسوزانند:
«ما را کتاب به دست از مدرسه بردند، به گمانم به میدان ساعت. و همانجا کتابهایی را که به زبان مادری مردم شهر بود آتش زدند. آن موقع ما بچه بودیم نمی‌فهمیدیم. فقط یادم هست معلمی به نام امیرخیزی آهسته گریه می‌کرد. حادثه آن روز هرگز از یادم نمی‌رود»
▪️در آن زمان و در شرایطی که هیچ دولت و سازمان و شخصیتی، به این کشتار و کتابسوزی اعتراضی نکردند و حتی سازمانهای فرهنگی نیز در مقابل آن ساکت ماندند؛ صمد وورغون (١٩۵۶-١٩٠۶) از شعرای جمهوری آزربایجان در سال ١٣٢۶ سکوت را شکسته و منظومه ای با عنوان “یاندیریلان کیتابلار” درباره این جنایت ضدبشری سرود. او در شعر خود که آن را در کنگره صلح جهانی پاریس – ١٩۵٢ ضمن نطقی خواند، دولت شاهنشاهی ایران را افشاء کرده و اعتراض خود را چنین بیان میکند:
جلاد! سنین قالاق قالاق یاندیردیغین کیتابلار
مین کمالین شؤهرتی‌دیر، مین اوره یین آرزیسى،
BY اؤیکوموز
Share with your friend now:
tgoop.com/oykumuz/2826