tgoop.com/tamadone_islami/16401
Last Update:
بررسی جایگاه قبایل عرب مسیحی عراق در روند فتوحات مسلمانان با ساسانیان
📌 (بخش اول)
عرب ها از روزگاران کهن وارد سرزمین‌های حاصلخیز بین‌النهرین (عراق) شدند. مهاجرت آنان به حدی گسترده بود که بر ساکنان منطقه غلبه یافتند و به تدریج بافت جمعیتی عراق را دگرگون کردند. برخی از این قبایل به دلیل همجواری با مراکز مسیحی در بین‌النهرین به آیین مسیح گرویدند. اعراب توانستند تحت حمایت ساسانیان دولت لخمیان را در حیره تشکیل دهند. دولت ایران برای حفظ مرزهای خویش از آنان در برابر اعراب بدوی و امپراتوری بیزانس بهره می‌جست.
با آغاز فتوحات مسلمانان در ناحیة عراق، قبایل عرب مسیحی در برابر هم نژادان خویش قرار گرفتند.
از زمان اشکانیان آیین مسیحیت در ایران رسوخ یافت و در زمان ساسانیان گسترش بیشتری پیدا کرد. ساسانیان از همان سال‌های نخست بر جمعیت‌های مسیحی فراوانی در بین‌النهرین و مرزهای سوریه و ارمنستان فرمانروایی میکردند. علاوه بر این، سیاست‌های دولت مرکزی ایران در زمان جنگ با امپراطوری بیزانس نیز باعث ازدیاد بیشتر جمعیت مسیحیان در ایران گشت؛ ساسانیان در این جنگ‌ها گاه تمامی ساکنان یک ناحیه یا شهر را به نقاط داخلی قلمرو خویش کوچ می‌دادند. چون قسمت اعظم این مهاجران عیسوی مذهب بودند در هر گوشه‌ای از ایران مسیحیت به صورت محدود رواج یافت.
مبلغان مسیحی برای گسترش آیین خود تلاش زیادی انجام دادند، اما نتیجه‌ای به دست نیاوردند و مسیحیان در اغلب شهرها در اقلیت به سر می‌بردند. تنها مسیحیت در سواد (عراق) به عنوان مقر جاثلیق نسطوریان و پایگاه تبلیغی آنان رشد چشمگیری داشت. در این ناحیه بیشترین پیروان مسیحیت را اعراب و آرامیان تشکیل می‌دادند.
اعراب که جمعیت قابل ملاحظه‌ای در عراق داشتند، به عنوان متحدان دولت مرکزی ایران از مرزهای غربی ایران محافظت میکردند. هنگامی که مسلمانان حملات خود را متوجه عراق کردند، پیوستن قبایل عرب مسیحی به مسلمانان سبب تسریع فتوحات گردید.
حضور اعراب در سواد و تشکیل دولت عربی لخمیان ،مسلمانان بخش جنوبی سرزمین بین‌النهرین را سواد یا عراق نام نهادند. اعراب به جهت کثرت زراعت و پوشش گیاهی بر سطح زمین، آن گونه که گویی زمین سیاه شده است این ولایت را سواد خواندند.این سرزمین در شمال جزیرة العرب و شرق سرزمین شامات قرار داشت
در اواخر دوره ساسانی عراق نیز مانند سوریه موطن عرب‌هایی بود که از روزگاران کهن وارد این سرزمین شده بودند. حمزه اصفهانی آغاز این مهاجرت را پس از سیل عرم می‌داند.این مهاجرت‌ها به حدی گسترده بود که بر ساکنان بومی مناطق غلبه یافتند و به تدریج بافت جمعیتی این مناطق را دگرگون کردند
در میان برخی قبایل عرب که به سرزمین بین‌النهرین آمدند و در عراق ساکن شدند نام تَنوخ بیشتر نمایان است. تنوخ شاخه‌ای از قوام ازد یمنی بود. امیر آنان، مالک بن فهم، با گروهی از ازدیان به عراق آمدند و در حدود حیره و انبار ساکن شدند. مالک، انبار را به عنوان اقامتگاه خویش برگزید.
همچنین بیشتر ساکنان انبار در دوره ساسانی نیز از قبایل عرب به ویژه تنوخ بود. نخستین امیر تنوخیان مالک بن فهم ازدی بود. پس از وی فرزندش جَذیمة بن الاَبرش حاکم شد
پس از جزیمه حکومت به خواهر زاده‌اش عمرو بن عدی بن نصر رسید. او بنیان‌گذار دولت لخمیان در حیره عراق بود. هسته اصلی آنان از تنوخیان تشکیل گردید. لخمیان در منابع عربی معمولاً با نام‌های مناذره، نعمانیه و آل نصر معروفند. منذر و نعمان دو نام معروفی بودند که اعضای این دودمان داشتند. عمروبن عدی برای نخستین بار مرکز حکومت خویش را حیره قرار داد
نفوذ آیین مسیحیت در میان لخمیان
مردمان حیره، مهم‌ترین شهر عرب‌نشین مرز غربی ایران، در آغاز بت‌پرست بودند. اعراب در کنار ساکنان بومی آن ناحیه که زرتشتی، صابئی و یهودی بودند، زندگی میکردند. نام برخی از بت‌های ایشان در تاریخ ثبت شده است، از جمله دو بت معروف ضیزنان که بر دروازه‌های شهر نصب شده بود و در جنگ‌ها از آن یاری می‌خواستند. بت‌های اللات، العزی، و سبد از دیگر بت‌های حیره بودند
انتشار مسیحیت در عراق همانند پذیرش مسیحیت در سرزمین سوریه در درجه نخست از سوی سریانیان صورت گرفت. تنوخیان به تدریج تحت تأثیر مبلغان مسیحی (یعقوبیان) به آیین مسیحیت در آمدند. در قرن چهارم میلادی تبلیغ این آیین در میان اعراب بین‌النهرین مانند دیگر نقاط ایران با دشواری مواجه گردید. اما در سده پنجم میلادی دو عامل باعث انتشار گسترده مسیحیت در میان اعراب گردید:
1- در این زمان کلیسای ایران از کلیسای قسطنطنیه جدا و آیین نسطوری در ایران به رسمیت شناخته شد. پادشاهان ساسانی به حمایت از این آیین در مقابل یعقوبیان و ارتدکس‌ها پرداختند. مبلغان نسطوری همچون مارابا در حیره و در میان لخمیان دست به تلاش‌های گسترده‌ای زدند و در سایه چنین تلاش‌هایی اعراب ایران به آیین نسطوری گرایش یافتند؛
@tamadone_islami
BY تاریخ و تمدن طلایی اسلام
Share with your friend now:
tgoop.com/tamadone_islami/16401