تاریخ مشروطه ایران 2706

📘 سرشناسان مشروطه

🔹 1 و 2ـ شادروانان طباطبایی و بهبهانی

💐

👍4

1.18K views07:52

🔶 «تاریخ مشروطه‌ی ایران»

🔹 جلد 1 ، بخش 3 ، گفتار یازدهم : چگونه مجلس بتوپ بسته شد؟

🖌 احمد کسروی

🔸 12ـ آمادگیهای نارسایی که در بیرون می‌رفت

لیکن با این بی‌پروایی و بی‌یکسویی مجلس در این روزهای بازپسین ، در بیرون یک رشته آمادگیهایی می‌رفت ـ آمادگیهای نارسایی که خواهیم دید نتیجه‌ای از آن بدست نیامد. چگونگی آنکه در روزهای بازپسین اندیشه‌ی محمدعلی‌میرزا درباره‌ی برانداختن مجلس بیکبار بی‌پرده گردیده نزد هر کس بیگمان شده بود ، و دیگر جایی برای سستنهادی و بی‌پروایی باز نمی‌ماند. از اینرو یک دسته از دلبستگان مشروطه یا از نمایندگان و سران آزادی ـ ، و همچنین کسانی که گمان آسیب و گزند درباره‌ی خود می‌بردند ، بتکان آمده بچاره می‌کوشیدند. همانا از روزی که لایحه را بنزد شاه بردند و آن رفتار را دیدند ، اینان پی بخشم درون محمدعلی‌میرزا برده دانستند که چاره جز ایستادگی نیست و اینبود باندیشه افتادند.

راستی آنست که در این هنگام در تهران ، آزادیخواهان یک توده‌ی نیرومندی می‌بودند. اگرچه سامانی در کارشان نمی‌بود ، با آنحال خود نیرویی بشمار می‌رفتند ، و درمیانشان کسان جنگجو و زبردست بسیار یافت می‌شدند. بویژه درمیان آذربایجانیان که مردان دلیر بنام می‌بودند. اینان نه آن می‌بودند که در برابر بریگاد قزاق و فوج سیلاخور زبون گردند. چیزی که هست سرانی برای راهبردنشان نمی‌داشتند.

چنانکه دیدیم روز آدینه بیست‌و‌دوم خرداد (12 جمادی‌الاولی) با یک نوشته‌ای از شاه بترس افتادند و انجمنها را از مدرسه‌ی سپهسالار پراکندند ، و این کار که جز زبونی از خود نمودن و مردم را دل‌شکسته گردانیدن نمی‌بود ، تقیزاده برایش فلسفه می‌سرود : «ملت مظلومیت خود را بدنیا نشان داد» ، و بدینسان یک هفته از روزهای گرانبها را با سستنهادی بسر بردند ، که می‌باید آن را «هفته‌ی زبونی» بنامیم (در برابر «هفته‌ی جوش و خروش» تبریز که خواهیم یاد کرد) ، و سپس که پی بنادانی خود بردند دوباره بتلاش افتاده از روز آدینه بیست‌و‌نهم خرداد (19 جمادی‌الاولی) دوباره انجمنها را بگرد آمدن در مدرسه خواندند. اینبود انجمنها رو بمدرسه آوردند و بار دیگر انبوهی در آنجا رخ داد. لیکن در اینجا نیز یک نافهمی از سران دیده شد ، و آن اینکه بمردم سپردند که هیچ کس افزار‌ جنگ همراه نیاورد ، که تو گفتیی مردم را بعروسی خوانده بودند.

بدتر آنکه در این هنگام نیز یکسخنی درمیانشان نمی‌بود. گذشته از اینکه گروهی از نمایندگان‌ پستی نموده می‌گفتند : «آن هشت ‌تن بیرون روند و خشم شاه فرونشیند» دیگران که در اندیشه‌ی ایستادگی می‌بودند سخن یکی نمی‌داشتند. شادروانان بهبهانی و طباطبایی بشیوه‌ی همیشگی خود «ایستادگی ستمکشانه» می‌خواستند و بجنگ خرسندی نمی‌نمودند. حاجی‌میرزا ‌ابراهیم‌آقا و تقیزاده و کسان دیگری جنگ را می‌خواستند. بویژه تقیزاده که چون رئیس «انجمن آذربایجان» می‌بود و پشتگرمی بدلیری آذربایجانیان می‌‌داشت پافشاری آشکار درباره‌ی جنگ می‌کرد.

پیداست که چاره جز جنگ نمی‌بود. چیزی که هست دیر کرده بودند ، وآنگاه چنانکه خواهیم دید بسیج ‌کار نمی‌کردند. اینان امیدشان بیاوری شهرها می‌بود و تلگراف فرستاده یاوری می‌تلبیدند و دشواری آن را بدیده نمی‌گرفتند. از اینسو در تهران دو کمیسیون یکی بنام «نظام» و دیگری بنام «جنگ» از سردار‌معظم ‌خراسانی و از دیگر اروپادیدگان پدید آورده بودند که در حیاط شمالی بهارستان در بالاخانه‌ها برپا می‌شد ، و اینان بکارهایی پرداخته امیدهایی بمردم می‌دادند.

مستشارالدوله می‌گوید : شاه می‌گفت بآن هشت ‌تن من پول دهم که از ایران بیرون روند ، و خود آنان نیز خرسندی می‌دادند ، ولی تقیزاده نگزاشت. می‌گویم : این گناهی از تقیزاده نبوده. اگر آن هشت ‌تن از ایران بیرون رفتندی باز محمدعلی‌میرزا دست نکشیدی. گناه تقیزاده آن دودلیش بوده که مردم را نیز سرگردان می‌گردانید. از یکسو دلش می‌خواست به یک کاری برخیزد و نامی درآورد ، از سوی دیگر بجان خود سخت می‌ترسید و تا می‌توانست از زیان و آسیب می‌گریخت.

یک چیز شگفتتری در این هنگام آنست که بسیاری از آزادیخواهان از خامی اندیشه ، باور نمی‌کردند که سربازان و قزاقان فرمانبرداری از لیاخوف کرده ، راستی را با مجلس بجنگ خواهند پرداخت ، و در این هنگام چنین می‌خواستند که دلهای آنان جویند و رام خود گردانند. گواه این سخن جمله‌هاییست که در روزنامه‌های آن روز می‌بینیم.

👇

👍1

719 views05:33