tgoop.com/vahididgah/280
Last Update:
مری
در یکی از قصیده‌های قطران تبریزی بیتی به چشم می‌خورد که باید آن را از کهن‌ترین شاهدهای کاربرد لغت «مری» به شمار آورد. در اینجا بیت مورد نظر را به همراه بیت بعدی‌اش از چاپ قدیم دیوان قطران (با اصلاح املای «آذری» به «آزری») نقل می‌کنیم:
گر نگار ایزدی با طبع تو گردد نفور
ور نگار آزری با رای تو گردد مری
چون نگار آزری گردد نگار ایزدی
چون نگار ایزدی گردد نگار آزری
(ص ۳۶۵)
«مری» در این بافت به معنای «رام و آرام و ساکن» در برابر «نفور» (رمنده و گریزنده و چموش) به کار رفته است. لغت مورد نظر در بیتی از شاهنامه نیز به کار رفته است، امّا در برخی از چاپ‌های این متن دچار تحریف و دگرگشتگی شده است و به صورت نااصیل زیر درآمده:
همان گاو دوشا به فرمان‌بری
همان تازی اسپان همه گوهری
(ویراست نهایی دکتر خالقی، ۱۴۰۰، ج ۱، ص ۲۴)
صورت درست بیت فردوسی، چنان که برخی از پژوهشگران دریافته‌اند، چنین است و «مری» را در آن باید به معنای «رام و دست‌آموز» دانست:
همان گاو دوشا به فرمان‌بری
همان تازی اسپ و هیون مری
(بنگرید به مقاله‌ی دکتر صادقی محسن‌آباد، فرهنگ‌نویسی، ۱۳۹۳، ص ۱۲۷)
در بیت قطران نیز «مری» به همین معنی به کار رفته است. شاعر در خطاب به ممدوح خود می‌خواهد بگوید که اگر معشوقۀ زیبا (نگار ایزدی) در برابر طبع سرکش تو رمندگی کند، مانند بت (نگار آزری) رام و ساکن و مطیع خواهد شد و نیز اگر بت در برابر رای تو ساکن و بی‌حرکت گردد، امر نافذ تو آن را به جنبش وامی‌دارد و باعث می‌شود که مانند معشوقه‌ای سرکش رمنده و گریزان شود.
◽️ وحید عیدگاه طرقبه‌ای
@vahididgah
BY عیدگاه
Share with your friend now:
tgoop.com/vahididgah/280