Անպայման կարդացե՛ք այս պատմությունը։

Այն իր գրքում ներկայացնում է նախկին պատգամավոր Սամվել Ֆարմանյանը, սակայն ինձ ավելի մանրամասն պատմել են նաև Սիրիայում նախագահ Ասադի մարդիկ։
Կարծում եմ՝ շատ ուսանելի է։

«... Անմոռանալի է այն ոգևորությունը, որով 2009 թ. հունիսի կեսին ... Երևան ժամանած Սիրիայի նախագահ Բաշար ալ-Ասադը պատմում էր Թուրքիայի հետ բացվող բարեկամության նոր հեռանկարի մասին ու վկայակոչելով Դավութօղլուի «զրո պրոբլեմ հարևանների հետ» տեսությունը՝ Սերժ Սարգսյանին փաստարկում, թե ինչու Սիրիան չի կարող գնալ Հայոց ցե ղասպանության ճանաչմանը։

Նույնքան անմոռանալի էր այդ առանձ նազրույցի ժամանակ Սարգսյանի կանխատեսումը.
- Դուք թուրքերին լավ չեք ճանաչում։ Կգա ժամանակը, և արդյունքով կդատենք։

Ու ստացվեց այնպես, որ տարիներ անց՝ 2014 թ. մարտի վերջին, նախա գահ Սարգսյանի հանձնարարությամբ արդեն պատգամավորի կարգա վիճակում խորհրդարանական պատվիրակություն գլխավորեցի Սիրիա... ուղևորվեցինք պատերազմի, խառնաշ փոթի ու քաոսի երախը ներքաշված ու փլուզման եզրին հայտնված եր բեմնի ծաղկուն պետության՝ Սիրիայի մայրաքաղաք Դամասկոս ու կոնս պիրատիվ պայմաններում հանդիպեցինք Բաշար ալ-Ասադին՝ ճմռթ ված վերնաշապիկով ու գերհոգնած։

Բարձրահասակ, նրբամարմին Բա շարը, որ զրուցակիցների վրա ավելի շուտ վիրաբույժի, քան կործանարար պատերազմի ճիրաններում հայտնված պետության զինված ուժերի գե րագույն գլխավոր հրամանատարի տպավորություն էր թողնում... հանդիպման ավարտին խնդ րեց Սերժ Սարգսյանին փոխանցել.

- Ես շատ լավ եմ հիշում երևանյան մեր առանձնազրույցը։ Խնդրում եմ պարոն նախագահին փոխանցել, որ նա ճիշտ էր. մենք թուրքերին լավ չէինք ճանաչում»։

✊ԱՋԱԿՑԵԼ ԱԼԻՔԻՆ

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Բոլորն էլ տարածաշրջանում հասկանում են, որ Սիրիան գրաված ահաբեկիչների ետևում կանգնած է Թուրքիան, առանց որի համակարգման, օժանդակության ու հովանավորման, Ասադը չէր ընկնի (այն էլ այսքան արագ)։

Թուրքիայի դերակատարումն է պատճառը, որ անցնող ողջ շաբաթվա ընթացքում Արաբական Միացյալ Էմիրությունների գլխավորությամբ մի շարք երկրներ փորձում էին դիվանագիտական ճանապարհով լուծել խնդիրը՝ համոզելով Թուրքիան կայունացնել վիճակը։ Այդ մասին հայտնում են Wall Street Journal-ի աղբյուրները։

✊ԱՋԱԿՑԵԼ ԱԼԻՔԻՆ

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Սիրիական պետության անկումից օգտվում է նաև Իսրայելը, որը ոչ միայն սրանով ստացավ ավելի թույլ հակառակորդ Լիբանանում (ի դեմս Հեզբոլլահի, որի մատակարարումն իրականացվում էր Իրաք-Սիրիա ճանապարհով), այլ նաև անցնող ժամերին Սիրիայի հարավում նվաճել է նոր տարածքներ՝ Գոլանի բարձրունքների ստորոտները։

✊ԱՋԱԿՑԵԼ ԱԼԻՔԻՆ

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Թյուրքագետ, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Ռուբեն Մելքոնյանի անդրադարձը սիրիական ճգնաժամին.

Սիրիայում Ասադի իշխանության տապալումից և թուրքամետ զինված խմբավորումների սրընթաց հաղթանակից հետո կարելի է փաստել և կանխատեսել հետևյալը.

1. Սա Մեծ Մերձավոր Արևելքի վերաձևման և վերափոխման փուլերից մեկն է, սակայն ոչ վերջինը։

2. Սա համաշխարհային ու տարածաշրջանային իրողությունների և ուժերի հարաբերակցության փոփոխության ամրագրումն է գործնական հարթությունում և ռեալ քաղաքական գետնի վրա։

3. Սա Թուրքիա-Ռուսաստան-Իրան եռյակում կրկին Թուրքիայի ռեալ հաղթանակն ու ձեռքբերումն է` նաև ի հաշիվ մյուս երկուսի։

4. Սա Թուրքիայի դերի, հեղինակության աճն է և դրան հակառակ Ռուսաստանի, Իրանի իմիջի անկումն է, ազդեցության թուլացումը, որն ունի մոտ ապագայում էլ ավելի նվազելու ու զրոյանալու միտում։

5. Թուրքիայի հայտարարություններում ակնհայտ են հղումները պատմության տարբեր փուլերին և իրավիճակներին, որոնք հստակ քաղաքականության շնորհիվ ներկայումս դառնում են իրողություններ։

6. Ռուսաստանի և Իրանի հայտարարությունները, սպառնալիքները և իրական գործողություններն ու քայլերը հետզհետե էլ ավելի են հեռանում իրարից` վերածվելով ոչ ազդեցիկ ու հնաոճ հռետորաբանության, իսկ սպասվող «հիմնավորումները», թե Ասադի բանակը չկռվեց, ուստի իրենք չէի կարող ոչինչ անել, շատ նման են 44-օրյա պատերազմից հետո հնչող «Հայաստանը չէր ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը և մենք ոչինչ չէինք կարող անել» ձևակերպմանը։

7. Իրադարձությունները ցույց կտան, թե նոր Սիրիան կլինի Թուրքիայի ուղղակի և ուժեղ ազդեցության տակ երկիր, թե՞ նրա որոշ տարածքներ «ժողովրդի կամարտահայտման միջոցով և ժողովրդի կամքով» դե յուրե կմիանան Թուրքիային որպես նահանգներ։

8. Էրդողանը կերտեց իր ևս մեկ լրջագույն հաղթանակը և դա նրան կապահովի նախագահի պաշտոնում կրկին ընտրվելու ռեալ շանս, եթե առողջական վիճակը և մարդու վերահսկողության տակ չգտնվող այլ հանգամանքներ չխոչընդոտեն դրան։

9. Էրդողանը նաև սրանով գործնական քայլ արեց դեպի 1920 թ. Քեմալ Աթաթյուրքի առաջարկած «Ազգային ուխտի» քարտեզ, որի համաձայն Հալեպը և այլ սիրիական տարածքներ պետք է լինեն Թուրքիայի կազմում։

Փորձեմ ներկայացնել այս ամենի ազդեցությունը Հայաստանի և հայերի վրա.

1. Ասադի Սիրիայի անկումը վստահաբար ոգևորություն կառաջացնի Ադրբեջանում` թուրքական ձեռագրի կրկնօրինակմամբ և կիրառմամբ իր խնդիրների լուծման մտայնության մեջ մանավանդ մյուս երկու խաղացողների` Իրանի ու Ռուսաստանի քաղաքական հեղինակության անկման ֆոնին։

2. Հայաստանի համար բարեկամ երկիր Սիրիայի փոխարեն այլ, հստակ թուրքամետ պետություն է ձևավորվելու։

3. Հայ համայնքի համար Սիրիայում սկսվում է անորոշության փուլ, որը կարող է հանգեցնել արտագաղթի ևս մեկ ալիքի: Իշխանության տիրացած թուրքամետ ահաբեկչական խմբավորումները որոշակի փոխել են մարտավարությունը և հռետորաբանությունը, ուստի քրիստոնյաների շրջանում խմբակային մահապատիժներ դեռ չեն արձանագրվել, սակայն հետագայում տարաբնույթ սցենարներ բացառված չեն։

4. Հստակ է, որ նախկին Սիրիան այլևս չի լինելու, ուստի հայերի ու Հայաստանի նկատմամբ վերաբերմունքի փոփոխություն ևս կարելի է կանխատեսել, ինչպես նաև Թուրքիայի համար զգայուն թեմաների բացառում. օրինակ` Հայոց ցեղասպանության հետ կապված հուշարձանների, հիշատակի վայրերի քանդում։

5. Չի կարելի բացառել նաև, որ հայերի մի խումբ կշարունակի ապրել Սիրիայում և կրկին թուրքական սցենարով նրանց վրա կկառուցվի նոր իշխանությունների «հանդուրժողականության» մասին պատրանքը:

✊ԱՋԱԿՑԵԼ ԱԼԻՔԻՆ

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman