...Навоий театрида Мутаваккил Бурҳоновнинг саксон йиллиги тантаналари бўлди.
Одатдагидай, оғзаки ва жилдланган ёзма мақтовлар, ёрлиқлар, қўшиқлар, мусиқа... Чала расмий доиралар шоша-пиша, номигагина ташкил этгани учунми, бу йиғин ҳаяжону самимиятдан йироқроқ эди.
Шу сабабдан бўлса керак, ундан ҳеч нарса эсимда қолгани йўқ.
Эсимда қолгани – Мутаваккил Бурҳонов!
Йиғиннинг охирида ниҳоятда ориқ ва ниҳоятда жиддий мўйсафид саҳнага чиқди. У ҳеч кимга парво қилгани йўқ. Мажлисни эътибор билан кузатиб ўтирган замонга ҳам, давронга ҳам бурилиб қарамади.
– Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм, – деди у, ярашиқли кескин бир тарзда қўлларини қовуштирганча, залга қараб “Ихлос” сурасини ўзига хос оҳангда – бўлиб-бўлиб, кесиб-кесиб ўқий бошлади:
– Қул ҳуваллоҳу аҳад!.. – деди у ўнгга қараб.
– Аллоҳус сомад!... – деди чапга қараб...
Мутавваккил Бурҳонов сурани охиригача ўша зарбда – ўнгу сўлга илкис-илкис қараб-қараб ўқиди.
Бастакор сурани ўқиб бўлгач, юзига енгил фотиҳа тортди-да, дафъатан:
– Абдурауф Фитрат! – деди... ва шоирнинг гўзал бир шеърини ўқишга тутинди.
Шеърни тушунган ўқисин! Айниқса, бу тушунган истеъдодли бўлса, шеър янада теранроқ ва гўзалроқ туюлади.
Мутаваккил Бурҳоновнинг шеър ўқиши ҳамон ўша тарзда – оҳанг қилич билан кесилгандай, бўлиниб-бўлиниб жаранглади. Бу одамнинг саҳнада қўл қовуштиб туришидан, ҳаракатидан; сура ва шеърнинг ўқишидан залга эркин инсоннинг самимияти таралди...
Сўнг бастакор залга енгил бош эгиб, миннатдорлик билдирган бўлди-да, бошқа бир оғиз ҳам сўз айтмай, саҳнадан тушиб кетди.
Ажибфеъл бу одамнинг ўзини бундай тутишидан мен негадир завқландим. Кўнглига нима келса, шуни қилди-да! Баъзи бировлардай қилпилламади, ялтоқланмади...

Ташкилотчилар ресторанда бастакор шарафига камтарона базм уюштирган экан. Бордик.
Яна ўйин-кулги, ашулаю рақс... Ва, албатта, зиёлиликка даъвогар давраларда чайналган мақтовлар. Биров Мутаваккил Бурҳоновни мақтаб бундай дейди, биров ундай дейди...
Қарасам, давра ўзининг шавқи билан ўзи овора бўлиб кетиб, бастакорни унутаёзган: тўрга чиқмаган мўътабар мўйсафид якка-ёлғизгина ўтирибди. Мен шартта турдим-да, Мутаваккил аканинг ёнига бориб чўкдим. Бастакор навбатдаги нотиқнинг гапига ўша кескин оҳангда муносабат билдира бошлади:
– Қаранг, қаранг, – деди у киши менга. – Ёлғон айтаяпти! Ёлғон гапиряпти! Мени заррача билмайди! Мусиқамни эшитмаган! Қулоқ солманг! Қулоқ солманг! Қулоғингизни бекитинг!
Мен роса завқланиб куламан.
“Қирол яланғоч-ку!” деб юборган бола ҳақида эшитгансиз. Домла худди шу бола каби ростгўй ва самимий эди. У бирданигина мусиқасевар бўлиб қолган бу базмхўрларнинг асил қиёфасини аниқ кўриб турар ва уларнинг роль ўйнаши ғашига тегаётган эди.
Истеъдоднинг энг катта қисми самимиятдир.
Самимият – ростгўйликнинг,
адолатпарварликнинг,
озодликка интилишнинг,
ҳақ Сўзга ошиқликнинг,
ҳалолликнинг,
ёлғонни ёмон кўришнинг,
ватанпарварликнинг,
инсонпарварликнинг
ва яна қанчадан-қанча гўзал сифатларнинг ибтидоси – асосидир.
Самимият – хушомадгўйликдан,
маддоҳликдан,
ялтоқиликдан,
ёлғондан,
зулмдан,
зулмга бош эгишдан
ва яна сони минг иллатлардан нафратланади.
Бу иллатлар ўзларини қанча ниқобламасин, самимият бу ниқоб тагида нима борлигини дарҳол кўради.

©Усмон Азим, "Сўнгсўзлар"

Каналга уланиш