سی مرغ

.

💢خبر واحد و حساب احتمالات 💢


1⃣ مستند شرعی تقریبا تمام احکام فقهی، خبر واحد است. خبر واحد، روایتی است که از یک یا چند طریق به ما رسیده باشد که آن تعدد طرق به حد تواتر نرسیده باشند. حال ببینیم در بهترین حالت که راویان همه ی طبقات سند روایت موثق باشند، با استفاده از حساب احتمالات، احتمال صحت یک خبر واحد چند درصد است؟

2⃣ در علوم حدیث شرایطی که برای وثاقت یک راوی گفته اند به ۶ تا ۱۰ شرط می رسد که باید به آنها شرط شجاعت را هم افزود که راوی از ترس اربابان زور، نقل نامعتبر نداشته باشد.
می توان تمام این شرایط را در ۵ شرط امامی بودن، درایت، عدالت، شجاعت و ضابطیت خلاصه کرد. بدیهی است احتمال صحت امام معصوم در هر یک از این ۵ شرط ۱۰۰٪ است و برای همین است که هر سخن امام معصوم برای ما حجت است. حال فرض کنیم راوی که از امام روایت می کند بسیار موثق، و احتمال صحت راوی در هر یک از ۵ شرط فوق ۹۵٪ باشد. یعنی احتمال این که پیرو فرق دیگر نباشد ۹۵٪، و احتمال این که حدیث را هم خوب بفهمد ۹۵٪، و احتمال این که بخاطر شهوات دنیوی دروغ نگوید هم ۹۵٪، و احتمال این که ترس مانع از گفتن حقیقتش نشود هم ۹۵٪، و احتمال این که دچار فراموشی نشود هم ۹۵٪ باشد. البته این احتمال برای حالت ایده آلی است که راوی تالی تلو معصوم باشد که در عمل هرگز رخ نداده است.

3⃣ در حساب احتمالات، احتمال وقوع مشترک چند رویداد مستقل، از اصل ضرب پیروی می کند. یعنی باید احتمال وقوع رویدادها را در هم ضرب کرد. در اینجا هم چون برای بدون لغزش بودن راوی در انتقال حدیث، راوی باید همه ی ۵ شرط فوق را همزمان داشته باشد، پس طبق اصل ضرب، احتمال این که یک راوی حدیث را به درستی منتقل کرده باشد، از ضرب احتمال صحت ۵ شرط فوق در راوی بدست می آید. پس در بهترین حالت ۹۵٪ را باید پنج بار در خودش ضرب کنیم که می شود ۷۷٪. یعنی معتبرترین راوی که تالی تلو عصمت باشد، احتمال صحت روایتش فقط ۷۷٪ است.

4⃣ فرض کنیم روایتی از امام صادق (ع) در کافی با سند صحیح اعلایی باشد. یعنی تمام سلسله روات، موثق در حد تالی تلو معصوم باشند. با توجه به این که فاصله رحلت امام (ع) تا وفات شیخ کلینی ۱۸۱ سال بوده است و در علم رجال فاصله طبقات را بطور متوسط ۲۵ سال فرض می کنند، با تقسیم ۱۸۱ بر ۲۵ تعداد طبقات راویان می شود ۷ راوی. جهت اطمینان در محاسبات حتی یک راوی هم کم می کنیم و به عدد ۶ می رسیم تا با واسطه ی کمتری روایت به شیخ رسیده باشد. حال اگر بخواهیم همه ی راویان، حدیث را درست منتقل کرده باشند، باز باید با استفاده از اصل ضرب، ۷۷٪ را ۶ بار در خودش ضرب کنیم که به عدد ۲۱٪ می رسیم. یعنی در بهترین حالت که یک خبر واحد مصون از جعل و دروغپردازی و نیرنگ بوده باشد، و روایت با سندی متصل با سلسله روات کاملا موثق به شیخ کلینی رسیده باشد، احتمال این که روایت عینا همانی باشد که امام صادق (ع) فرموده است، تنها ۲۱٪ است.

5⃣ فقهاء احتمال بالای ۵۰٪ را ظن می گویند و احتمالات زیر ۵۰٪ را وهم می خوانند. ما در بهترین حالت نشان دادیم که یک خبر واحد نه حتی ظن بلکه یک وهم نزدیک به جهل مطلق است.
ضمنا قدیمیترین نسخه خطی که از کافی در دسترس است، مربوط به قرن ۶ ق است، یعنی لااقل ۲۰۰ سال بعد. ما نمی دانیم در خلال این ۲۰۰ سال چه بر سر نسخه های کافی آمده است و چه مطالبی به آن اضافه یا کاسته یا تصحیف شده است.
لذا احتمالات خطا در نسخه برداری از روی کافی اصلی را هم باید در نظر گیریم.
غالب روایاتی که مستند احکام فقهی قرار می گیرند از ظن به مراتب پایینتری برخوردارند. یعنی هم احتمال وثوق راویانشان به مراتب کمتر از ۷۷٪ است. و هم در کتب متاخرتری از کافی آمده اند و لذا تعداد واسطه های راویان در آنها بیشتر است.

6⃣ حال بیاییم علوم دانشگاهی را بررسی کنیم. این علوم چون متکی بر آزمایش و تجربه و استقراء اند، و آزمایش ها، رویدادهایی موازی و نه متوالی هستند، لذا از اصل جمع پیروی می کنند. یعنی اگر آزمایشی احتمال درستی یک نظریه را ۲٪ اعلام کند، با تکرار آزمایش ها این احتمالات با هم جمع می شوند و در نهایت به عددی نزدیک به ۱۰۰٪ می رسند. یعنی تمام تئوری های دانشگاهی که از تمام آزمایش های طراحی شده سربلند بیرون آیند، با اطمینان قریب به یقین می توانیم آنها را درست بدانیم. در اینجا ما با تراکم ظنون روبروییم و نه با تضارب ظنون که در فقه بودیم.

✳️ حال خود قضاوت کنید که در هنگام تعارض یک تئوری دانشگاهی با یک حکم فقهی چه باید کرد؟ مثلا حکم به عدم صلاحیت بانوان در رهبری سیاسی و قضاوت، نه حتی مبتنی بر یک روایت صحیح، بلکه متکی بر یک خبر بسیار ضعیف است. از آن طرف با تجربه های فراوان عملا صلاحیت بانوان در این امور با اطمینان نزدیک به ۱۰۰٪ ثابت شده است.
به همین شکل در بقیه احکام غیر عبادی فقهی چون احکام اقتصادی و جزایی و ... نیز این وضعیت برقرار است.

@Cmorghgrom30
.

www.tgoop.com/Cmorghgrom30/198

5.6K viewsALI TABIATPOOR, Mar 24, 2022 at 07:35

.

💢خبر واحد و حساب احتمالات 💢


1⃣ مستند شرعی تقریبا تمام احکام فقهی، خبر واحد است. خبر واحد، روایتی است که از یک یا چند طریق به ما رسیده باشد که آن تعدد طرق به حد تواتر نرسیده باشند. حال ببینیم در بهترین حالت که راویان همه ی طبقات سند روایت موثق باشند، با استفاده از حساب احتمالات، احتمال صحت یک خبر واحد چند درصد است؟

2⃣ در علوم حدیث شرایطی که برای وثاقت یک راوی گفته اند به ۶ تا ۱۰ شرط می رسد که باید به آنها شرط شجاعت را هم افزود که راوی از ترس اربابان زور، نقل نامعتبر نداشته باشد.
می توان تمام این شرایط را در ۵ شرط امامی بودن، درایت، عدالت، شجاعت و ضابطیت خلاصه کرد. بدیهی است احتمال صحت امام معصوم در هر یک از این ۵ شرط ۱۰۰٪ است و برای همین است که هر سخن امام معصوم برای ما حجت است. حال فرض کنیم راوی که از امام روایت می کند بسیار موثق، و احتمال صحت راوی در هر یک از ۵ شرط فوق ۹۵٪ باشد. یعنی احتمال این که پیرو فرق دیگر نباشد ۹۵٪، و احتمال این که حدیث را هم خوب بفهمد ۹۵٪، و احتمال این که بخاطر شهوات دنیوی دروغ نگوید هم ۹۵٪، و احتمال این که ترس مانع از گفتن حقیقتش نشود هم ۹۵٪، و احتمال این که دچار فراموشی نشود هم ۹۵٪ باشد. البته این احتمال برای حالت ایده آلی است که راوی تالی تلو معصوم باشد که در عمل هرگز رخ نداده است.

3⃣ در حساب احتمالات، احتمال وقوع مشترک چند رویداد مستقل، از اصل ضرب پیروی می کند. یعنی باید احتمال وقوع رویدادها را در هم ضرب کرد. در اینجا هم چون برای بدون لغزش بودن راوی در انتقال حدیث، راوی باید همه ی ۵ شرط فوق را همزمان داشته باشد، پس طبق اصل ضرب، احتمال این که یک راوی حدیث را به درستی منتقل کرده باشد، از ضرب احتمال صحت ۵ شرط فوق در راوی بدست می آید. پس در بهترین حالت ۹۵٪ را باید پنج بار در خودش ضرب کنیم که می شود ۷۷٪. یعنی معتبرترین راوی که تالی تلو عصمت باشد، احتمال صحت روایتش فقط ۷۷٪ است.

4⃣ فرض کنیم روایتی از امام صادق (ع) در کافی با سند صحیح اعلایی باشد. یعنی تمام سلسله روات، موثق در حد تالی تلو معصوم باشند. با توجه به این که فاصله رحلت امام (ع) تا وفات شیخ کلینی ۱۸۱ سال بوده است و در علم رجال فاصله طبقات را بطور متوسط ۲۵ سال فرض می کنند، با تقسیم ۱۸۱ بر ۲۵ تعداد طبقات راویان می شود ۷ راوی. جهت اطمینان در محاسبات حتی یک راوی هم کم می کنیم و به عدد ۶ می رسیم تا با واسطه ی کمتری روایت به شیخ رسیده باشد. حال اگر بخواهیم همه ی راویان، حدیث را درست منتقل کرده باشند، باز باید با استفاده از اصل ضرب، ۷۷٪ را ۶ بار در خودش ضرب کنیم که به عدد ۲۱٪ می رسیم. یعنی در بهترین حالت که یک خبر واحد مصون از جعل و دروغپردازی و نیرنگ بوده باشد، و روایت با سندی متصل با سلسله روات کاملا موثق به شیخ کلینی رسیده باشد، احتمال این که روایت عینا همانی باشد که امام صادق (ع) فرموده است، تنها ۲۱٪ است.

5⃣ فقهاء احتمال بالای ۵۰٪ را ظن می گویند و احتمالات زیر ۵۰٪ را وهم می خوانند. ما در بهترین حالت نشان دادیم که یک خبر واحد نه حتی ظن بلکه یک وهم نزدیک به جهل مطلق است.
ضمنا قدیمیترین نسخه خطی که از کافی در دسترس است، مربوط به قرن ۶ ق است، یعنی لااقل ۲۰۰ سال بعد. ما نمی دانیم در خلال این ۲۰۰ سال چه بر سر نسخه های کافی آمده است و چه مطالبی به آن اضافه یا کاسته یا تصحیف شده است.
لذا احتمالات خطا در نسخه برداری از روی کافی اصلی را هم باید در نظر گیریم.
غالب روایاتی که مستند احکام فقهی قرار می گیرند از ظن به مراتب پایینتری برخوردارند. یعنی هم احتمال وثوق راویانشان به مراتب کمتر از ۷۷٪ است. و هم در کتب متاخرتری از کافی آمده اند و لذا تعداد واسطه های راویان در آنها بیشتر است.

6⃣ حال بیاییم علوم دانشگاهی را بررسی کنیم. این علوم چون متکی بر آزمایش و تجربه و استقراء اند، و آزمایش ها، رویدادهایی موازی و نه متوالی هستند، لذا از اصل جمع پیروی می کنند. یعنی اگر آزمایشی احتمال درستی یک نظریه را ۲٪ اعلام کند، با تکرار آزمایش ها این احتمالات با هم جمع می شوند و در نهایت به عددی نزدیک به ۱۰۰٪ می رسند. یعنی تمام تئوری های دانشگاهی که از تمام آزمایش های طراحی شده سربلند بیرون آیند، با اطمینان قریب به یقین می توانیم آنها را درست بدانیم. در اینجا ما با تراکم ظنون روبروییم و نه با تضارب ظنون که در فقه بودیم.

✳️ حال خود قضاوت کنید که در هنگام تعارض یک تئوری دانشگاهی با یک حکم فقهی چه باید کرد؟ مثلا حکم به عدم صلاحیت بانوان در رهبری سیاسی و قضاوت، نه حتی مبتنی بر یک روایت صحیح، بلکه متکی بر یک خبر بسیار ضعیف است. از آن طرف با تجربه های فراوان عملا صلاحیت بانوان در این امور با اطمینان نزدیک به ۱۰۰٪ ثابت شده است.
به همین شکل در بقیه احکام غیر عبادی فقهی چون احکام اقتصادی و جزایی و ... نیز این وضعیت برقرار است.

@Cmorghgrom30
.

BY سی مرغ