Divya Bhaskar

અંદાઝે બયાં:હેલો-હાય! હાઉ આર યુ?સવાલ ના પૂછિયો કોઇ
https://www.divyabhaskar.co.in/magazine/kalash/news/hello-hi-how-are-you-no-one-asked-the-question-133298599.html

ટાઈટલ્સ: અમુક સવાલના જવાબ સવાલ ના ચાલે. (છેલવાણી)
ઘણાં લોકો તો હાલતાં ચાલતાં પરીક્ષાપત્રો જેવાં હોય છે. જેવા સામે મળે કે તરત પૂછે, ‘કેમ છે? શું ચાલે છે? ઘરમાં બધાં મજામાંને? ધંધા-પાણી બરોબર ચાલે છે ને? કેમ સૂકાઇ ગયા છો? કોઇ ટેન્શન છે?’
આપણને થાય કે આ 6 સવાલમાંથી કોઈપણ 4ના જ જવાબ આપવાના કે બધા જ કમ્પલસરી છે? આ આઈ.આઈ.ટી. કે નીટની એન્ટ્રેન્સ એક્ઝામ જેટલી જ અઘરી પરીક્ષા છે. (જોકે નીટ પરીક્ષાની જેમ આમાંય પ્રશ્નપત્રો પહેલેથી ફૂટેલાં જ હોય છે!)
તુલસીદાસજી સદીઓ પહેલાં કહી ગયા છે: ‘તુલસી ઈસ સંસાર મેં ભાંતિ ભાંતિ કે લોગ, સબસે હંસ મિલ બોલીયે, નદી નાંવ સંજોગ’ પણ સહજ સવાલોના સંજોગોને કઇ રીતે હેન્ડલ કરવા એના કોઇ કોચિંગ ક્લાસ નથી હોતા. એમાંયે મિત્રો કે પરિચિતો જ્યારે અચાનક ભટકાઈ જાય, ત્યારે ફોર્મલ વાતો કઈ રીતે કરવી એ મહા-કસોટી છે.
ગુજરાતીમાં સરસ શબ્દ છે:‘ખબર-અંતર’ એમાં 'ખબર' પણ છે ને 'અંતર' પણ. 'ખબર' પૂછવાની વાત તો છે પણ જરા 'અંતર' રાખીને કે પછી બે જણ વચ્ચેનું અંતર દૂર કરીને?
ઘણીવાર ‘મજામાં છો?’ સવાલ સાંભળીને આપણે વિચારમાં પડી જઇએ કે ‘હાયલા! શું હું ખરેખર મજામાં છું? ખરેખર જીવનમાં બધું બરોબર છે?’
જોકે, પૂછનારને આપણા જવાબની જરાયે પડી નથી હોતી. એ માત્ર
એટલું જ કન્ફર્મ કરવા માગે છે કે ‘તું જીવે છે?’ અર્થાત્ આપણે ઉકલી તો નથી ગયા ને?
કદાચ આવનારા સમયમાં એવોય સમય આવશે કે કોઇ ખબર-અંતર પૂછે ત્યારે મોબાઇલ-ફોન પર રેકોર્ડ કરેલ જવાબ સંભળાવી દેવાશે: ‘હું મજામાં, ઘરે સૌ મજામાં, પાડોશીઓ મજામાં, આખી ગલી મજામાં, બીજું કાંઇ?’
પછી બની શકે કે સામેવાળો પણ એના ફોન પર સંભળાવશે: ‘સરસ! તો આવજો!’
ઇન્ટરવલ:
સવાલ યહ હૈ હવા આઇ કિસ ઇશારે પર?
ચિરાગ કિસકે બુઝે યે સવાલ થોડી હૈ? (નાદિમ નદીમ)
આપણને ફોર્મલ સવાલોના ફોર્મલ જવાબોનો કંટાળો આવે પણ ધારો કે આપણે કોઈકને અમસ્તું પૂછીએ: ‘મજામાં છો?’ ને ધારો કે એ દુ:ખભરી કથા વિસ્તારથી સંભળાવે કે-‘એકચ્યુઅલી, હું મજામાં નથી.
એકચ્યુઅલી એવું છે ને મને પેટમાં બળતરા થવાથી આંખે અંધારાં આવે છે તો..’ તો ત્યારે આપણને કહેવાનું મન થઇ શકે: ‘મજામાં તો હુંય નથી પણ મોડું થાય છે, નહીં તો હુંય કહેત કે- મને ફ્લૂ થયેલો ત્યારે ત્રણ દિવસ તાવને કારણે આંચકી આવતી ને હાથમાં દહીં હોય તો ધ્રૂજી-ધ્રૂજીને લસ્સી બની જતી!’
એવું નથી કે આપણને ‘હાઉ આર યુ?’ કહેનારની પડી નથી પણ સૂઝ નથી પડતી કે એને સાચું કહેવું કે ખોટું? અણધાર્યા સવાલોના એટેક, એકે-47 મશીનગન જેવા હોય છે. વળી તમે જો કોઇને પૂછો તો ઉલ્ટા પણ ફસાઇ શકો છો. જેમ કે- ‘શું ચાલે છે?’
‘કાલે જ નોકરી છૂટી ગઈ છે.’
‘ઓહ!' કહીને તમે ચૂપ. એની સદ્્ગત નોકરી પર બે મિનિટનું મૌન પરાણે પાળવું પડે, કારણ કે આપણી પાસે જવાબ નથી. પછી હિંમત કરીને નવેસરથી શરૂ કરો કે-‘બાકી બધું ઠીક? ફેમિલી મજામાં? '
‘ના રે, ઘરનાં બધાં હોસ્પિટલમાં છે. હવે તો અમારી ફેમિલી માટે ત્યાં એક સ્પે. વોર્ડ જ ખોલી આપવાનું નક્કી કર્યું છે! અમને તો હોસ્પિટલમાં 'ફેમિલી-મેમ્બરશિપ' પણ ઓફર થઇ છે!’
‘અરેરે..તમારી તબિયત તો સારી છે ને?'
‘મારેય હવે 4 અઠવાડિયાં જ બચ્યાં છે?’
‘ઓહ! અચાનક શું થયું? કોઇ ગંભીર બીમારી?’ તમે ચોંકી ઊઠો.
‘ના-ના, 4 અઠવાડિયાં કમ્પ્લીટ હેલ્થ ટેસ્ટ કરાવવાના બચ્યાં છે, એમ! જોઇએ હવે શું રિપોર્ટ આવે છે કારણ કે આજકાલ વાળ ખરવા માંડ્યાં છે ને નખ વધવા માંડ્યા છે!’ એમ એ કહે ત્યારે તમે સમજી જાવ છો કે આ માણસ કમસેકમ અડધો કલાક પોતાના અંગે-અંગના એક્સ-રે નહીં દેખાડે ત્યાં સુધી નહીં છોડે. કારણ? કારણ એટલું જ કે તમે એને 'કેમ છો?' પૂછ્યું.
ઘણા લોકો આવતાં-જતાં, હાલચાલ એમ પૂછે કે જેમ ટ્રેનમાં ફેરિયાઓ ‘સીંગ-ચણા… સીંગ-ચણા’ બોલીને પસાર થઇ જાય. એમના ‘હાઉ આર યુ?’માં માત્ર સાઉન્ડ હોય, સંવેદના નહીં. બીજી બાજુ, કોઇક આંખોમાં આંખો પરોવીને પૂછે, ‘એય..,'તું'-કેમ છે? મજામાં છોને?’
ફરક એ કે દિલથી પૂછનાર ‘તું કેમ છે?’માં ‘તું’ પર વિશેષ ભાર આપે છે. એને મન આ અખિલ બ્રહ્માંડમાં બીજા બધાં તેલ લેવા જાય પણ એને માત્ર ‘તું’માં, ‘તમારા’માં રસ છે.. અને એ ‘મજામાં છે-ને?’માં એ જે રીતે ‘ને’ ઉમેરે છે, એ ‘ને’માં એને ખરેખર ચિંતા છે.
એમના સવાલમાં વહાલ હોય છે. એમાં રેસ્ટોરન્ટના વોશ-બેસિનમાં લટકાવેલ નેપકીનને લૂછી નાખવા જેમ પૂછી નાખવાની રુટિન વાત નથી. જ્યારે ફોર્મલ લોકો- ‘તું કેમ છે?’માં ‘કેમ’ પર ભાર આપતા હોય છે.
એમને નવાઇ એની કે હજી તું મજામાં 'કેમ?’ એટલે ‘કઇ રીતે?’ રહી શકે છે! જાણે હજી ‘કેમ જીવી રહ્યા છે?’ એવું પૂછતા ના હોય. આવા લોકોના

www.tgoop.com/DivyaBhaskar/35706

1.8K viewsJul 10, 2024 at 01:19

અંદાઝે બયાં:હેલો-હાય! હાઉ આર યુ?સવાલ ના પૂછિયો કોઇ
https://www.divyabhaskar.co.in/magazine/kalash/news/hello-hi-how-are-you-no-one-asked-the-question-133298599.html

ટાઈટલ્સ: અમુક સવાલના જવાબ સવાલ ના ચાલે. (છેલવાણી)
ઘણાં લોકો તો હાલતાં ચાલતાં પરીક્ષાપત્રો જેવાં હોય છે. જેવા સામે મળે કે તરત પૂછે, ‘કેમ છે? શું ચાલે છે? ઘરમાં બધાં મજામાંને? ધંધા-પાણી બરોબર ચાલે છે ને? કેમ સૂકાઇ ગયા છો? કોઇ ટેન્શન છે?’
આપણને થાય કે આ 6 સવાલમાંથી કોઈપણ 4ના જ જવાબ આપવાના કે બધા જ કમ્પલસરી છે? આ આઈ.આઈ.ટી. કે નીટની એન્ટ્રેન્સ એક્ઝામ જેટલી જ અઘરી પરીક્ષા છે. (જોકે નીટ પરીક્ષાની જેમ આમાંય પ્રશ્નપત્રો પહેલેથી ફૂટેલાં જ હોય છે!)
તુલસીદાસજી સદીઓ પહેલાં કહી ગયા છે: ‘તુલસી ઈસ સંસાર મેં ભાંતિ ભાંતિ કે લોગ, સબસે હંસ મિલ બોલીયે, નદી નાંવ સંજોગ’ પણ સહજ સવાલોના સંજોગોને કઇ રીતે હેન્ડલ કરવા એના કોઇ કોચિંગ ક્લાસ નથી હોતા. એમાંયે મિત્રો કે પરિચિતો જ્યારે અચાનક ભટકાઈ જાય, ત્યારે ફોર્મલ વાતો કઈ રીતે કરવી એ મહા-કસોટી છે.
ગુજરાતીમાં સરસ શબ્દ છે:‘ખબર-અંતર’ એમાં 'ખબર' પણ છે ને 'અંતર' પણ. 'ખબર' પૂછવાની વાત તો છે પણ જરા 'અંતર' રાખીને કે પછી બે જણ વચ્ચેનું અંતર દૂર કરીને?
ઘણીવાર ‘મજામાં છો?’ સવાલ સાંભળીને આપણે વિચારમાં પડી જઇએ કે ‘હાયલા! શું હું ખરેખર મજામાં છું? ખરેખર જીવનમાં બધું બરોબર છે?’
જોકે, પૂછનારને આપણા જવાબની જરાયે પડી નથી હોતી. એ માત્ર
એટલું જ કન્ફર્મ કરવા માગે છે કે ‘તું જીવે છે?’ અર્થાત્ આપણે ઉકલી તો નથી ગયા ને?
કદાચ આવનારા સમયમાં એવોય સમય આવશે કે કોઇ ખબર-અંતર પૂછે ત્યારે મોબાઇલ-ફોન પર રેકોર્ડ કરેલ જવાબ સંભળાવી દેવાશે: ‘હું મજામાં, ઘરે સૌ મજામાં, પાડોશીઓ મજામાં, આખી ગલી મજામાં, બીજું કાંઇ?’
પછી બની શકે કે સામેવાળો પણ એના ફોન પર સંભળાવશે: ‘સરસ! તો આવજો!’
ઇન્ટરવલ:
સવાલ યહ હૈ હવા આઇ કિસ ઇશારે પર?
ચિરાગ કિસકે બુઝે યે સવાલ થોડી હૈ? (નાદિમ નદીમ)
આપણને ફોર્મલ સવાલોના ફોર્મલ જવાબોનો કંટાળો આવે પણ ધારો કે આપણે કોઈકને અમસ્તું પૂછીએ: ‘મજામાં છો?’ ને ધારો કે એ દુ:ખભરી કથા વિસ્તારથી સંભળાવે કે-‘એકચ્યુઅલી, હું મજામાં નથી.
એકચ્યુઅલી એવું છે ને મને પેટમાં બળતરા થવાથી આંખે અંધારાં આવે છે તો..’ તો ત્યારે આપણને કહેવાનું મન થઇ શકે: ‘મજામાં તો હુંય નથી પણ મોડું થાય છે, નહીં તો હુંય કહેત કે- મને ફ્લૂ થયેલો ત્યારે ત્રણ દિવસ તાવને કારણે આંચકી આવતી ને હાથમાં દહીં હોય તો ધ્રૂજી-ધ્રૂજીને લસ્સી બની જતી!’
એવું નથી કે આપણને ‘હાઉ આર યુ?’ કહેનારની પડી નથી પણ સૂઝ નથી પડતી કે એને સાચું કહેવું કે ખોટું? અણધાર્યા સવાલોના એટેક, એકે-47 મશીનગન જેવા હોય છે. વળી તમે જો કોઇને પૂછો તો ઉલ્ટા પણ ફસાઇ શકો છો. જેમ કે- ‘શું ચાલે છે?’
‘કાલે જ નોકરી છૂટી ગઈ છે.’
‘ઓહ!' કહીને તમે ચૂપ. એની સદ્્ગત નોકરી પર બે મિનિટનું મૌન પરાણે પાળવું પડે, કારણ કે આપણી પાસે જવાબ નથી. પછી હિંમત કરીને નવેસરથી શરૂ કરો કે-‘બાકી બધું ઠીક? ફેમિલી મજામાં? '
‘ના રે, ઘરનાં બધાં હોસ્પિટલમાં છે. હવે તો અમારી ફેમિલી માટે ત્યાં એક સ્પે. વોર્ડ જ ખોલી આપવાનું નક્કી કર્યું છે! અમને તો હોસ્પિટલમાં 'ફેમિલી-મેમ્બરશિપ' પણ ઓફર થઇ છે!’
‘અરેરે..તમારી તબિયત તો સારી છે ને?'
‘મારેય હવે 4 અઠવાડિયાં જ બચ્યાં છે?’
‘ઓહ! અચાનક શું થયું? કોઇ ગંભીર બીમારી?’ તમે ચોંકી ઊઠો.
‘ના-ના, 4 અઠવાડિયાં કમ્પ્લીટ હેલ્થ ટેસ્ટ કરાવવાના બચ્યાં છે, એમ! જોઇએ હવે શું રિપોર્ટ આવે છે કારણ કે આજકાલ વાળ ખરવા માંડ્યાં છે ને નખ વધવા માંડ્યા છે!’ એમ એ કહે ત્યારે તમે સમજી જાવ છો કે આ માણસ કમસેકમ અડધો કલાક પોતાના અંગે-અંગના એક્સ-રે નહીં દેખાડે ત્યાં સુધી નહીં છોડે. કારણ? કારણ એટલું જ કે તમે એને 'કેમ છો?' પૂછ્યું.
ઘણા લોકો આવતાં-જતાં, હાલચાલ એમ પૂછે કે જેમ ટ્રેનમાં ફેરિયાઓ ‘સીંગ-ચણા… સીંગ-ચણા’ બોલીને પસાર થઇ જાય. એમના ‘હાઉ આર યુ?’માં માત્ર સાઉન્ડ હોય, સંવેદના નહીં. બીજી બાજુ, કોઇક આંખોમાં આંખો પરોવીને પૂછે, ‘એય..,'તું'-કેમ છે? મજામાં છોને?’
ફરક એ કે દિલથી પૂછનાર ‘તું કેમ છે?’માં ‘તું’ પર વિશેષ ભાર આપે છે. એને મન આ અખિલ બ્રહ્માંડમાં બીજા બધાં તેલ લેવા જાય પણ એને માત્ર ‘તું’માં, ‘તમારા’માં રસ છે.. અને એ ‘મજામાં છે-ને?’માં એ જે રીતે ‘ને’ ઉમેરે છે, એ ‘ને’માં એને ખરેખર ચિંતા છે.
એમના સવાલમાં વહાલ હોય છે. એમાં રેસ્ટોરન્ટના વોશ-બેસિનમાં લટકાવેલ નેપકીનને લૂછી નાખવા જેમ પૂછી નાખવાની રુટિન વાત નથી. જ્યારે ફોર્મલ લોકો- ‘તું કેમ છે?’માં ‘કેમ’ પર ભાર આપતા હોય છે.
એમને નવાઇ એની કે હજી તું મજામાં 'કેમ?’ એટલે ‘કઇ રીતે?’ રહી શકે છે! જાણે હજી ‘કેમ જીવી રહ્યા છે?’ એવું પૂછતા ના હોય. આવા લોકોના

BY Divya Bhaskar