Divya Bhaskar

ક્યાંથી આવશે, ક્યાં પૈસા ખર્ચશે સરકાર:750 પાનાંના બજેટનો ભાવાર્થ ભાસ્કરમાં સરળ ગ્રાફિક્સમાં જાણો
https://www.divyabhaskar.co.in/business/budget-2024/news/where-will-it-come-from-where-will-the-government-spend-the-money-133366648.html

23 જુલાઈએ રજૂ કરાયેલા કેન્દ્રીય બજેટ 2024-25 મુજબ, જાણો ભારત સરકાર પાસે પૈસા ક્યાંથી આવશે અને ક્યાં ખર્ચ થશે... હવે કેન્દ્રીય બજેટની બે મહત્વપૂર્ણ વાત...
1. સરકાર પૈસા કમાતી નથી, એકત્રિત કરે છે
સરકાર કોઈ કંપનીની જેમ નફો કમાતી નથી, તેનું કામ યોજનાઓ અને પ્રોજેક્ટ દ્વારા લોકોનું ભલું કરવાનું હોય છે. આ માટે સરકાર પહેલા પોતાના ખર્ચનો અંદાજ કાઢે છે. આ પછી, તે ખર્ચના હિસાબે પૈસા એકત્રિત કરે છે. તેથી, સરકાર દ્વારા એકત્ર કરાયેલા નાણાંને કમાણી નહીં પણ જમા કહી શકાય. 2. કુલ ખર્ચમાં રાજ્યોનો હિસ્સો સામેલ
બજેટના સંપૂર્ણ હિસાબ-કિતાબને સમજવા માટે વધુ એક મહત્વપૂર્ણ વાત જાણી લેવી જોઈએ. સરકારે ચાલુ નાણાકીય વર્ષ માટે વચગાળાના બજેટનું કદ 47.7 લાખ કરોડ રૂપિયાનું અનુમાન લગાવ્યું હતું. પરંતુ થાપણો અને ખર્ચની ગણતરીમાં કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા રાજ્યોને મળતો હિસ્સો પણ સામેલ કરવામાં આવે છે. આ કારણે મોદી સરકાર પાસે કુલ 59.9 લાખ કરોડ રૂપિયા જમા હોવાનું અનુમાન હતું. સરકારના હિસાબમાં વ્યાપકપણે બે ભાગ હોય છે. જમા અને ખર્ચ. જમા અને ખર્ચ પણ બે પ્રકારના હોય છે. નીચે આપેલા ચાર્ટ પરથી આખી વાત સરળતાથી સમજી શકાશે... જમા અને ખર્ચના હિસાબો જોઈએ તો સમજી શકાય છે કે સરકારના મોટા ભાગના નાણાં 28% દેવામાંથી આવે છે. તે જ સમયે, સરકાર લોનના વ્યાજની ચુકવણીમાં 20% નાણાં ખર્ચે છે. હવે મનમાં પ્રશ્ન થાય છે કે સરકાર તો સરકાર છે, પછી તેને લોન કોણ આપે છે? આનો જવાબ પ્રશ્નમાં જ છુપાયેલો છે. સરકાર તો સરકાર છે, તેથી દરેક સરકારને લોન આપે છે. સરકાર 4 સ્ત્રોતો દ્વારા વ્યાપકપણે લોન એકત્ર કરે છે- 1. દેશમાંથી: વીમા કંપનીઓ, આરબીઆઈ અને અન્ય બેંકો પાસેથી સરકાર લોન લે છે.
2. વિદેશથી: મિત્ર દેશો, ઇન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ (IMF), વર્લ્ડ બેંક, અન્ય આંતરરાષ્ટ્રીય બેંકો પાસેથી સરકાર લોન લે છે.
3. બજારમાંથી: સરકાર તેની ક્રેડિટનો ઉપયોગ કરીને ટ્રેઝરી બિલ, બોન્ડ વગેરે જારી કરે છે. સરકાર તે લોકોને અને કંપનીઓને આપે છે અને નિયત સમય પછી વ્યાજ સહિત તમામ પૈસા પરત કરે છે.
4. અન્ય રીતે: ઉદાહરણ તરીકે, 1990માં સરકારે સોનું ગીરો મૂકીને નાણાં ઊભા કર્યા હતા. મોદી સરકારના 9 વર્ષમાં દેવું 220% વધ્યું અર્થશાસ્ત્રી અરુણ કુમાર કહે છે, 'સરકારનું દેવું તેની આવક અને ખર્ચ પર આધારિત છે. જો ખર્ચ આવક કરતા વધી જાય તો સરકારને લોન લેવી પડે છે. આ રાજકોષીય ખાધને અસર કરે છે. અર્થશાસ્ત્રી પરંજોય ગુહા ઠાકુર્તાએ એક ઈન્ટરવ્યૂમાં કહ્યું કે 2014થી મોદી સરકારે ઘણી ફ્રીબીજ સ્કીમ્સ શરૂ કરી છે. સરકાર લોકોને મફત વસ્તુઓ આપવા માટે પૈસા ઉછીના લે છે. સબસિડી, સંરક્ષણ વગેરે જેવા સરકારી ખર્ચને કારણે દેશની નાણાકીય ખાધ વધે છે. ભાજપની જેમ રાજ્યોમાં કોંગ્રેસની સરકારોએ પણ ઘણી મફત યોજનાઓ શરૂ કરી છે. જેમ કે- રાજસ્થાનમાં ગેહલોત સરકાર દરમિયાન ઈન્દિરા ગાંધી ફ્રી મોબાઈલ સ્કીમ, ફ્રી સ્કૂટી સ્કીમ, ફ્રી રાશન સ્કીમ વગેરે. અમેરિકા, જાપાન, ફ્રાન્સ જેવા દેશો પર પોતાની GDP કરતા વધુ દેવું
ભારતમાં દેવાને નકારાત્મક દ્રષ્ટિકોણથી જોવામાં આવે છે. લોકો માને છે કે સરકાર લોન લઈને ખોટ કરી રહી છે અને તેનો બોજ જનતા પર પડશે. અર્થશાસ્ત્રીઓ માને છે કે મોટાભાગે આ દૃષ્ટિકોણ સાચો નથી. CARE રેટિંગ એજન્સીના ચીફ ઈકોનોમિસ્ટ મદન સબનવીસના જણાવ્યા અનુસાર, 'દેશમાં દેવું વધવા અને મોંઘવારી વચ્ચે કોઈ સીધો સંબંધ નથી. સરકાર લોનના નાણાંનો ઉપયોગ આવક વધારવા માટે કરે છે. જ્યારે લોનના નાણાં બજારમાં આવે છે, ત્યારે સરકાર પાસે જમા થતો કર વધે છે. સરકાર આ પૈસા રોડ, પુલ, એક્સપ્રેસ વે જેવા મોટા પ્રોજેક્ટ પર ખર્ચે છે. લોકોને આ યોજનાઓનો લાભ મળે છે. પરંતુ જો લોનના પૈસાનો દુરુપયોગ થાય તો મોંઘવારી વધી પણ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો લોન લીધા પછી પૈસા સામાન્ય લોકોમાં વહેંચવામાં આવે છે, તો લોકો વધુ વસ્તુઓ ખરીદવાનું શરૂ કરશે અને બજારમાં માગ વધશે. માગ વધવાથી પૂરવઠો પૂરો નહીં થાય તો વસ્તુઓના ભાવ વધશે. વિશ્વના મોટા દેશો અર્થતંત્રને વેગ આપવા માટે દેવું કરે છે. જો કે, આમાં જોખમ પણ વધુ હોય છે. વિશ્વમાં સૌથી વધુ લોન લેનારા દેશોમાં જાપાન, ઈટાલી અને ફ્રાન્સ જેવા દેશોનો સમાવેશ થાય છે. આ તમામ દેશો GDPની સરખામણીમાં ભારતથી વધુ દેવું કરે છે. હકીકતમાં, દેવું વધુ હોય કે ઓછું, તેની સરખામણી GDPના પ્રમાણમાં થાય છે.

www.tgoop.com/DivyaBhaskar/35726

3.3K viewsJul 23, 2024 at 19:02

ક્યાંથી આવશે, ક્યાં પૈસા ખર્ચશે સરકાર:750 પાનાંના બજેટનો ભાવાર્થ ભાસ્કરમાં સરળ ગ્રાફિક્સમાં જાણો
https://www.divyabhaskar.co.in/business/budget-2024/news/where-will-it-come-from-where-will-the-government-spend-the-money-133366648.html

23 જુલાઈએ રજૂ કરાયેલા કેન્દ્રીય બજેટ 2024-25 મુજબ, જાણો ભારત સરકાર પાસે પૈસા ક્યાંથી આવશે અને ક્યાં ખર્ચ થશે... હવે કેન્દ્રીય બજેટની બે મહત્વપૂર્ણ વાત...
1. સરકાર પૈસા કમાતી નથી, એકત્રિત કરે છે
સરકાર કોઈ કંપનીની જેમ નફો કમાતી નથી, તેનું કામ યોજનાઓ અને પ્રોજેક્ટ દ્વારા લોકોનું ભલું કરવાનું હોય છે. આ માટે સરકાર પહેલા પોતાના ખર્ચનો અંદાજ કાઢે છે. આ પછી, તે ખર્ચના હિસાબે પૈસા એકત્રિત કરે છે. તેથી, સરકાર દ્વારા એકત્ર કરાયેલા નાણાંને કમાણી નહીં પણ જમા કહી શકાય. 2. કુલ ખર્ચમાં રાજ્યોનો હિસ્સો સામેલ
બજેટના સંપૂર્ણ હિસાબ-કિતાબને સમજવા માટે વધુ એક મહત્વપૂર્ણ વાત જાણી લેવી જોઈએ. સરકારે ચાલુ નાણાકીય વર્ષ માટે વચગાળાના બજેટનું કદ 47.7 લાખ કરોડ રૂપિયાનું અનુમાન લગાવ્યું હતું. પરંતુ થાપણો અને ખર્ચની ગણતરીમાં કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા રાજ્યોને મળતો હિસ્સો પણ સામેલ કરવામાં આવે છે. આ કારણે મોદી સરકાર પાસે કુલ 59.9 લાખ કરોડ રૂપિયા જમા હોવાનું અનુમાન હતું. સરકારના હિસાબમાં વ્યાપકપણે બે ભાગ હોય છે. જમા અને ખર્ચ. જમા અને ખર્ચ પણ બે પ્રકારના હોય છે. નીચે આપેલા ચાર્ટ પરથી આખી વાત સરળતાથી સમજી શકાશે... જમા અને ખર્ચના હિસાબો જોઈએ તો સમજી શકાય છે કે સરકારના મોટા ભાગના નાણાં 28% દેવામાંથી આવે છે. તે જ સમયે, સરકાર લોનના વ્યાજની ચુકવણીમાં 20% નાણાં ખર્ચે છે. હવે મનમાં પ્રશ્ન થાય છે કે સરકાર તો સરકાર છે, પછી તેને લોન કોણ આપે છે? આનો જવાબ પ્રશ્નમાં જ છુપાયેલો છે. સરકાર તો સરકાર છે, તેથી દરેક સરકારને લોન આપે છે. સરકાર 4 સ્ત્રોતો દ્વારા વ્યાપકપણે લોન એકત્ર કરે છે- 1. દેશમાંથી: વીમા કંપનીઓ, આરબીઆઈ અને અન્ય બેંકો પાસેથી સરકાર લોન લે છે.
2. વિદેશથી: મિત્ર દેશો, ઇન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ (IMF), વર્લ્ડ બેંક, અન્ય આંતરરાષ્ટ્રીય બેંકો પાસેથી સરકાર લોન લે છે.
3. બજારમાંથી: સરકાર તેની ક્રેડિટનો ઉપયોગ કરીને ટ્રેઝરી બિલ, બોન્ડ વગેરે જારી કરે છે. સરકાર તે લોકોને અને કંપનીઓને આપે છે અને નિયત સમય પછી વ્યાજ સહિત તમામ પૈસા પરત કરે છે.
4. અન્ય રીતે: ઉદાહરણ તરીકે, 1990માં સરકારે સોનું ગીરો મૂકીને નાણાં ઊભા કર્યા હતા. મોદી સરકારના 9 વર્ષમાં દેવું 220% વધ્યું અર્થશાસ્ત્રી અરુણ કુમાર કહે છે, 'સરકારનું દેવું તેની આવક અને ખર્ચ પર આધારિત છે. જો ખર્ચ આવક કરતા વધી જાય તો સરકારને લોન લેવી પડે છે. આ રાજકોષીય ખાધને અસર કરે છે. અર્થશાસ્ત્રી પરંજોય ગુહા ઠાકુર્તાએ એક ઈન્ટરવ્યૂમાં કહ્યું કે 2014થી મોદી સરકારે ઘણી ફ્રીબીજ સ્કીમ્સ શરૂ કરી છે. સરકાર લોકોને મફત વસ્તુઓ આપવા માટે પૈસા ઉછીના લે છે. સબસિડી, સંરક્ષણ વગેરે જેવા સરકારી ખર્ચને કારણે દેશની નાણાકીય ખાધ વધે છે. ભાજપની જેમ રાજ્યોમાં કોંગ્રેસની સરકારોએ પણ ઘણી મફત યોજનાઓ શરૂ કરી છે. જેમ કે- રાજસ્થાનમાં ગેહલોત સરકાર દરમિયાન ઈન્દિરા ગાંધી ફ્રી મોબાઈલ સ્કીમ, ફ્રી સ્કૂટી સ્કીમ, ફ્રી રાશન સ્કીમ વગેરે. અમેરિકા, જાપાન, ફ્રાન્સ જેવા દેશો પર પોતાની GDP કરતા વધુ દેવું
ભારતમાં દેવાને નકારાત્મક દ્રષ્ટિકોણથી જોવામાં આવે છે. લોકો માને છે કે સરકાર લોન લઈને ખોટ કરી રહી છે અને તેનો બોજ જનતા પર પડશે. અર્થશાસ્ત્રીઓ માને છે કે મોટાભાગે આ દૃષ્ટિકોણ સાચો નથી. CARE રેટિંગ એજન્સીના ચીફ ઈકોનોમિસ્ટ મદન સબનવીસના જણાવ્યા અનુસાર, 'દેશમાં દેવું વધવા અને મોંઘવારી વચ્ચે કોઈ સીધો સંબંધ નથી. સરકાર લોનના નાણાંનો ઉપયોગ આવક વધારવા માટે કરે છે. જ્યારે લોનના નાણાં બજારમાં આવે છે, ત્યારે સરકાર પાસે જમા થતો કર વધે છે. સરકાર આ પૈસા રોડ, પુલ, એક્સપ્રેસ વે જેવા મોટા પ્રોજેક્ટ પર ખર્ચે છે. લોકોને આ યોજનાઓનો લાભ મળે છે. પરંતુ જો લોનના પૈસાનો દુરુપયોગ થાય તો મોંઘવારી વધી પણ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો લોન લીધા પછી પૈસા સામાન્ય લોકોમાં વહેંચવામાં આવે છે, તો લોકો વધુ વસ્તુઓ ખરીદવાનું શરૂ કરશે અને બજારમાં માગ વધશે. માગ વધવાથી પૂરવઠો પૂરો નહીં થાય તો વસ્તુઓના ભાવ વધશે. વિશ્વના મોટા દેશો અર્થતંત્રને વેગ આપવા માટે દેવું કરે છે. જો કે, આમાં જોખમ પણ વધુ હોય છે. વિશ્વમાં સૌથી વધુ લોન લેનારા દેશોમાં જાપાન, ઈટાલી અને ફ્રાન્સ જેવા દેશોનો સમાવેશ થાય છે. આ તમામ દેશો GDPની સરખામણીમાં ભારતથી વધુ દેવું કરે છે. હકીકતમાં, દેવું વધુ હોય કે ઓછું, તેની સરખામણી GDPના પ્રમાણમાં થાય છે.

BY Divya Bhaskar