tgoop.com/HadithFehrestRejal/188
Last Update:
بسم الله الرحمن الرحیم
تاریخ تصنیف کتاب در مورد حدیث غدیر و منزلت در شیعه و حدیثی جالب در این زمینه (در سه فرسته)
محدثان شیعه و عامه از دیرباز، راویان حدیث غدیر بوده‌اند. این حدیث شریف در میان دو فرقه دارای اسانید متعدد بوده است، تا جایی که راهی برای انکار صدور آن وجود نداشته است (هر چند عده‌ی بسیار اندکی از عامه در صحت سند حدیث، تشکیک کرده‌اند) و لذا عامه، غالبا اشکالات خود را به دلالت این حدیث بر معنای مراد شیعیان وارد کرده و "مولی" را به معنای دیگری دانسته‌اند.
نکته‌ای که می‌توان بدان توجه کرد این است که هر چند این حدیث در دو فرقه دارای سندهای مختلفی بوده است ولی گویا تا پایان قرن سوم، شیعیان برای این حدیث شریف، کتابی مستقل ننگاشته‌اند؛ هر چند طبیعتا در کتاب‌های دیگر خود در مورد آن بحث کرده‌اند، همانگونه که احادیث مشتمل بر حدیث غدیر نیز در کتاب‌های سابق به صورت پراکنده وجود داشته است.
حال دقیقا روشن نیست که این امر، به چه علت بوده باشد؟ دو علت زیر را می‌توان به عنوان مهم‌ترین علل ذکر نمود:
۱.تقیه: در واقع هر چند عقاید شیعیان آشکار بوده است ولی حساسیت بر احادیث کتبی، بیشتر بوده است. زمانی که ابن‌ابی‌لیلی فقیه عامی، در مسجد کوفه قضاوتی نمود که برخلاف قضاوت امیرالمؤمنین (ع) بود محمد بن مسلم به او تذکر داد که ابوجعفر الباقر (ع) خلاف این را از امیرالمؤمنین (ع) روایت کرده است. ابن‌ابی‌لیلی به او گفت: آیا این مطلب را در نوشتاری در اختیار داری؟ محمد گفت: آری. ابن ابی لیلی درخواست کرد که نوشتار را بیاورد. محمد بن مسلم بر او شرط نمود که در آن نوشتار جز آن حدیث را ننگرد (قال له محمد بن مسلم: عَلی أن لا تنظر في الکتاب إلّا في ذلک الحديث). ابن ابی لیلی نیز قبول کرد و چون حدیث را دید قضاوت خود را پس گرفت (الکافی ۷: ۳۴-۳۵، ح ۲۷). نکته‌ی جالب در این داستان این است که محمد بن مسلم به دلایلی خوش نداشته است که یک عامی (بلکه یکی از فقهای عامه) احادیث مکتوب او را ببیند.
داستان دفن کتاب‌های ابن ابی عمیر نیز که در رجال کشی و نجاشی نقل شده است.
طبق این وجه، احتمالا به خاطر قوت گرفتن شیعیان در بغداد در قرن چهارم به خاطر وجود آل‌بویه، نوشته شدن چنین کتابهایی نیز سهل گشته و رواج یافت. البته پیش از این تاریخ نیز کتابهایی در مورد أمیرالمؤمنین (ع) (اعم از فضائل، مولد، مقتل و...) توسط شیعیان نوشته شده بود. همچنین کتابهایی نیز با عنوان «الإمامة» نگارش شده بود.
۲.وضوح صدور این حدیث (و حتی دلالت آن بر معنای مورد نظر): طبق این وجه، در واقع تا قرن چهارم نیازی به نوشته شدن کتابی در این زمینه نبوده است و پس از آن چون شبهات، زیاد شد شیعیان شروع به نگارش کتابهایی در این زمینه کردند، خصوصا که معظم اسانید حدیث غدیر توسط عامه روایت شده است.
شاید نیز بتوان برای هر کدام از دو علت، سهمی قائل شد.
از قرن چهارم به بعد شیعیان شروع به نگارش کتابهایی درباره‌ی حدیث غدیر کردند. کتاب‌های نگارش شده در این زمینه در دو جهت بود: صدور حدیث، دلالت حدیث.
در اینجا نام هر کدام از این کتاب‌ها را مطابق آنچه در دو فهرست طوسی و نجاشی آمده و به ترتیب تاریخ نگارش، ذکر خواهیم کرد.
کتابهایی که در بحث صدور حدیث غدیر نوشته شده است:
۱. أحمد بن محمد بن سعید؛ ابن عقدة زیدی مذهب (م ۳۳۳): «له كتب، منها... كتاب الولاية و من روى غدير خم» (نجاشی: ش ۲۳۳؛ فهرست طوسی: ش ۸۶). گویا در میان علمای عامه از این کتاب به عنوان «کتاب الموالاة» یاد می‌شده است (به عنوان نمونه: الإصابة ۲: ۱۵، ح ۱۵۶۹؛ تهذیب الکمال ۳۳: ۲۸۳، الرقم ۷۳۴۵).
۲. محمد بن عمر بن محمد بن سالم الجعابي (م ۳۵۵): «له... كتاب من روى حديث غدير خم» (نجاشی: ش ۱۰۵۵).
۳. عبید الله بن أحمد؛ أبو طالب الأنباري (م ۳۵۶): «و له كتب كثيرة، منها... كتاب طرق حديث الغدير» (نجاشی: ش ۶۱۷).
۴. محمد بن عبد الله؛ أبو المفضل الشیبانی (م ۳۸۵): «له كتب كثيرة، منها... كتاب من روى حديث غدير خم» (نجاشی: ش ۱۰۵۹).
۵. علي بن عبد الرحمن بن عيسى... (م ۴۱۳): «له كتب، منها... كتاب طرق خبر الولاية» (نجاشی: ش ۷۰۶).
(ادامه در فرسته‌ی بعد)
@HadithFehrestRejal
BY حدیث، فهرست، رجال
Share with your friend now:
tgoop.com/HadithFehrestRejal/188