دیگر شکایت نخواهم نوشت

یک ساعت به سحر مانده از تقلّای پاینده خانم بیدار شدم. گوشش درد می‌کرد، غیر از آن گوش که از پیش جراحت کرده بود. آرام نداشت. دستمال گرم کردم گذاشتم. پنبه گرم کردم گذاشتم. چند قطره لُدانُم چکاندم فایده نکرد. تازه به تازه مصیبت می‌رسد. دیگر شکایت نخواهم نوشت. زیرا که از درجهٔ شکایت گذشته است. معلوم می‌شود زندگانی ما به این شکل باید بگذرد. «گردن نهادیم الحكم للّه».

📙 یادداشت‌های روزانه از محمدعلی فروغی (۲۶ شوال ۱۳۲۱–۲۸ ربیع‌الاول ۱۳۲۲ قمری)، به‌کوشش ایرج افشار، ص ۳۷۰.

🍂 امروز سالروز درگذشت محمدعلی فروغی است (۵ آذر ۱۳۲۱).

🆔 www.tgoop.com/HistoryandMemory

⏪ذُکاء مُلک ایران و ذُکاء ملک فلسفه

*️⃣در نکوداشت ذُکاء‌الملک محمدعلی فروغی (۱۰ امرداد ۱۲۵۴-۵ آذر ۱۳۲۱)

◀️ موسی اکرمی

*⃣فروغی، که در خانواده‌ای فرهیخته زاده شده، پرورش یافته، و آموزش دیده بود، پس از ترجمه‌ها و تألیف‌ها و تدریس‌ها در زمینه‌هائی چون ادبیات و حقوق و اقتصاد و سیاست و تاریخ و فیزیک و شیمی و فلسفه، در حدود چهل سالگی توجهی ویژه به فلسفه یافت و ضمن حفظ دلبستگی‌های فعالانه به زمینه‌های پژوهشی و آموزشی دیگر و با همۀ مشغلۀ اداری و سیاسی (حضوری کارامد در وزارت و نخست‌وزیری در مقاطعی بس حساس از تاریخ معاصر ایران) چنان به شناساندن فلسفه به خواص و عموم مردمان پرداخت که تا آن زمان بی‌پیشینه بود.

*⃣محمدعلی فروغی،
ضمن برخورداری از بیشترین دلبستگی به فرهنگ و ادب و فلسفه‌ورزی ایرانیان، و
توجه به نقش بی‌جایگزین آنان در فرهنگ و تمدن دورۀ اسلامی،
✅الف. نگران واپس‌ماندگی ایرانیان از کاروان فرهنگی جهان، به‌ویژه در دو جلوۀ علم و فلسفه، بود،
✅ب. دغدغۀ شناخت و شناساندن علل آن واپس‌ماندگی را داشت، و
✅پ. برای پیشرفت کشور در دو ساحت نظر و عمل بسی کوشید.

*⃣نتایج مطالعات و تأملات فروغی در این زمینه‌ها را می‌توان در چند برنهاد زیر خلاصه کرد:
✅۱) مهم‌ترین تجلی فرهنگ پیشرفتۀ اروپایی فلسفه است؛
✅۲) مهم‌ترین رقیب ایران در دورۀ پیشااسلامی یونان بوده است؛
✅۳) در روزگاری که «یونان درخشان‌ترین سرچشمۀ علم و هنر بود» ایران «نیز بزرگترین نگهبان تمدن و تصفیه‌کنندۀ اخلاق یا رواج‌دهندۀ بشریت شمرده می‌شد».
✅۴) «در دورۀ اسلامی» ایران «بهترین خلیفۀ یونانیان در علم و حکمت» بود؛
✅۵) یونان «پس از دورۀ رقابت حق استادی بر ما حاصل نمود"؛
✅۶) لازم است ما «فضائل [آن] رقیب قدیم ... را به‌درستی بشناسیم»؛ 
✅۷) برجسته‌ترین شخصیت‌ها در فلسفۀ یونان سقراط و افلاطون‌اند و کتاب‌های افلاطون «تا کنون به زبان پارسی در نیامده و این برای ما ایرانیان فقدانی عظیم است»؛
✅۸) دستاوردهای فلسفی ایران در دورۀ اسلامی از ارزش ویژه‌ای در شناخت فلسفی برخورداراند؛ 
✅۹) پس از جنبش تأسیسی یونانیان در علم و حکمت، به‌ویژه با افلاطون و ارسطو، «نخستین انقلابی که در این تأسیس واقع شد» از سوی دکارت صورت گرفت و «بساط اسکولاستیک» برچیده شد و فلسفه «وارد مرحلۀ جدید»ی شد که زمینه‌ساز و پیامد فرهنگ و تمدن نوین اروپا و همساز با آن‌ها است؛ در حالی که فلسفۀ ایرانی پسااسلامی همچنان در دورۀ مدرسی باقی ماند؛ 
✅۱۰) دکارت نشان داد که «محقق و دانشمند واقعی ... باید با استقلال فکر در امور عالم نظر و تأمل» کند و «فن منطق آن‌سان که از پیشینیان به ما رسیده وسیلۀ کسب علم نیست ... چنانکه در ظرف دو هزار سال از این گفتگوها هیچ معلوم تازه به دست نیامده و آن مقصد راه دیگر دارد»؛
✅۱۱) ازاین رو «اگر کسی درست به مقام دکارت و انقلابی که او در علم آورده پی نبرد معرفتش در فلسفه و علم ناقص خواهد بود»؛
✅۱۲) کتاب «گفتار در روش درست راه بردن عقل» دکارت نقش برجسته‌ای در آغازگری دوران جدید فلسفه داشته است؛
✅۱۳) پس ترجمۀ آثار فیلسوفانی چون افلاطون و دکارت و شماری از فیلسوفان ایرانی یک وظیفۀ ملی است؛
✅۱۴) فزون بر لزوم ترجمه و «اخذ و اقتباس بسیار» از «خارجیان و مخصوصاَ از اروپاییان»، ذکاءالملک معتقد بود که «باید در فکر ابداع [و تألیف هم] باشیم، چنان که «آگاهی و اقتباس از افکار و لطائف و گفتار خارجیان مستلزم آن نیست که شیوۀ زبان و بیان حود را از دست بدهیم و پسندیده‌تر آن است که فکر اروپایی را با زبان و بیان اختصاصی ایرانی درآوریم».

*⃣بدین‌سان فروغی بخشی از وظیفۀ ملی تألیف و ترجمه در فلسفۀ غرب و فلسفۀ اسلامی را خود به عهده گرفت و آثار گرانبهای تأثیرگذاری را پدید آورد.

****
من محمدعلی فروغی را در رأس همۀ کساني مي‌دانم که هم با مباني و دستاوردهاي فکري مدرنيته کمابیش آشنا بودند هم با دستاورد فکري خود ايرانيان، از سنت فلسفي، ... به‌ويژه جريان مشائي، تا آفرينش‌هاي ادبي اين سرزمين. ...
اين سخن نه به معناي این است که درک فروغی از مدرنيته کامل بود، نه به معناي تأیید همۀ کنش‌های سياسي و فرهنگي او است؛
ولي مي‌توانم بگويم
۱. او در ایران يگانه بود و
۲. هنوز ایران جدید نتوانسته است کسی را در فهم مدرنیته و کوشش عملی برای ایجاد پیوند میان آن با میراث فرهنگی و مقتضیات کشور در قامت او بپرورد.

*⃣افسوس که هم او در روزگار خويش جفاها ديد و از چندين سو تخطئه شد، هم هنوز ... شخصيتش چنان که شایسته است به گونه‌ئي بيطرفانه شناخته و شناسانده نشده است.

*⃣چه دردناک است که بیشتر نهادهای ذیربط دولتی در سکوت یا مبهم‌گویی درباره‌ی محمدعلی فروغی یا تخریب آشکار شخصیت او بیشترین جفاکاری را بر او و کشور داشته‌اند.

#فلسفه_در_ایران
#مدرنیته_در_ایران
#محمدعلی_فروغی
#موسی_اکرمی

🔻بر پایه‌ی یادداشتی در هم‌میهن، سال یکم، شمارۀ 108، شنبه 5 آذر 1401، ص. 15

ببند غنچه‌صفت لب، زمانه خونریز است
گل مراد چه جویی سموم پاییز است
سراب حسرت ایام حاصل فرهاد
شراب دلکش شیرین به کام پرویز است
لبم به جام و سرشکم به جام می‌لغزد
تهی ز باده و از اشک جام لبریز است
به هر که می‌نگرم غرق بدگمانی‌هاست
ز هر که می‌شنوم داستان پرهیز است
ز لاله‌زار جهان بوی داغ می‌آید
به جویبار دود خون چه وحشت‌انگیز است
همیشه کشور دارا خراب از اسکندر
هماره ملکت جم زیر چنگ چنگیز است
از آنچه رفت به ما هیچ جای گفتن نیست
چرا؟ که در پس دیوار گوشها تیز است
کدام نقطه دمی امن می‌توانی زیست
به هر کجا که روی آسمان بلاخیز است
چنان شکست زمانه پرم که پندارم
شکنجه‌های تو بر من محبت‌آمیز است
من و مضایقه از جان؟ تو آنچنان خوبی
که پیش پای تو جان حمید ناچیز است

▫️حمید مصدق

🍂 امروز سالروز درگذشت حمید مصدق است (۷ آذر ۱۳۷۷).

🆔 www.tgoop.com/HistoryandMemory

امروز در تاریخِ جنگ‌های صلیبی؛ آغاز جنبش صلیبی به فرمان پاپ اوربان (۱۰۹۵)
بخش نخست | ۱

«۲۷ نوامبر» مقارن است با آخرین روز «شورای کلرمون» در سال ۱۰۹۵ میلادی و «آغاز جنبش صلیبی» به فرمان پاپ اوربان دوم (Urban II) برای بازپس‌گیری اورشلیم و #اراضی_مقدس. این فراخوان در واکنش به پیشروی ترکان سلجوقی در قلمروی امپراتوری بیزانس و تقاضای کمک نظامی امپراتور بیزانس بود. پاپ اوربان دوم در ادامه اصلاحات کلیسایی دورۀ گریگوری، مفهوم «جنگ مقدس و عادلانه» (Just War; Bellum Iustum) سن آگوستین را با مفاهیم مورد قبول دیگر همچون «نیکوکاری» و «زیارت اماکن مقدس» پیوند زد و به جای بازپس‌گیری آسیای صغیر بر آزادسازی سرزمین مقدس تأکید کرد. از این رو جنگجویان و شوالیه‌ها هنگام «صلیب گرفتن» سوگند یاد می‌کردند که ضمن بازپس‌گیری اراضی مقدس و شهر #اورشلیم، آرامگاه مقدس مسیح را زیارت کنند تا از گناهان پاک شوند. این فراخوان خود سرآغازی شد بر سلسله جنگ‌های مذهبی چند صد سالۀ مشهور به «جنگ‌های صلیبی».

Painting:
Jean Colombe, Council of Clermont. Sébastien Mamerot, Les passages d'outremer.


@strangerinoutremer | غریبه‌ای در آن سوی دریاها

امروز در تاریخِ جنگ‌های صلیبی؛ آغاز جنبش صلیبی به فرمان پاپ اوربان (۱۰۹۵)
بخش دوم | ۲

پاهای ما ایستاده است بر دروازه‌هایت، ای اورشلیم! ... باشد که دوستدارانت در آسایش باشند! در میان برج‌هایت امنیت حکمفرما باشد، و در میان باروهایت، صلح و سلامت!
– مزمور (Psalms) ۱۲۲؛ ۲-۶

فوشیه شارتری (Fulcher of Chartres) از معدود افراد حاضر در شورای کلرمون است که روایت وی از سخنرانی اروبان دوم تقریباً مورد تأیید همگان است. وی خطابهٔ ۲۷ نوامبر اوربان دوم را چنین در اثر خویش، گستا فرانکوروم (Gesta Francorum)، آورده است:

ای فرزندان … بر شما باد که به یاری برادران خود مشرق‌زمین که نیازمند مدد و کمک شما هستند و مدت‌هاست طلب کمک و استمداد کرده‌اند، بشتابید. ..
همانگونه که آگاهید ترکان و اعراب به ایشان هجوم برده و وارد سرزمین رومانیا [امپراتوری یونان؛ بیزانس] شده و به آن قسمتی از بحر متوسط رسیده‌اند گه به آن ذراع سن جورج (Arm of St. George) گویند و به‌تدریج اراضی مسیحیان را یکی پس از دیگری جدا کرده‌اند. همانگونه که تا بدین روز در هفت جنگ آنها را شکست داده و بسیاری را کشته یا اسیر گرفته و کلیساها و امپراتوری را ویران کرده‌اند. اگر در برخورد با آنان درنگ کنید و بدانها اجازه دشمنی بیشتر دهید، بیش از پیش قوم الهی را محاصره و به شکست می‌کشانند. پس من از دعوتی از سر خشوع و نه من، بلکه خداوند از شما، لشکر مسیح، می‌خواهد که مردم را در هر مرتبه‌ای که هستند، سواره یا پیاده، غنی یا فقیر تشویق به شتاب در برانداختن این مردمان پست از سرزمین برادرنمان کنید و پیش از آن زمان از دست رود، دست یاری به سوی ساکنان مسیحی بگشایید. من حاضران مخاطب قرار می‌دهم و به غایبان اعلام می‌دارم که علاوه بر آن این فرمان مسیح است که «هرکس بدانجا رود و مرگ او فرارسد، چه در خشکی باشد و چه در دریا و چه به دست کفار کشته شود، خداوند همه گناهان او را خواهد بخشید.» ...
ننگ و عار بر ما، اگر گروهی با چنین حقرات و پستی که بندهٔ شیطان و اجنه‌اند، بر گروهی که خداوند قادر نعمت ایمان بدانها ارزانی داشته و به نام مسیح مفتخرشان ساخته، پیروز گردند. آه … چه بسیار سرزنش‌ها که حتی از جانب خود پروردگار به شما خواهد رسید، اگر به یاری هم‌کیشان مسیحی خود نرسید.
آنانی را که به حمله به مسیحیان خو گرفته‌اند، فرا بخوانید تا در جنگی که کنون آغاز گشته است، بر کفار حمله برند و جز با پیروزی بدان خاتمه ندهند. بگذارید آنان که زمانی دزد بودند، کنون به جرگه لشکر مسیح درآیند و آنان که در گذشته علیه برادران و خویشان نزاع کردند، بر ضد بربرها بجنگند. بگذارید آنان که برای چند سکه نقره مزدور می‌شدند، کنون ثواب جاودان کسب کنند و آنان که روح و جسم خود را خسته و ناتوان کرده‌اند، اینک برای بزرگی دیگری جهد و تلاش کنند. هان! که در این سو بیچارگان و فقرا و در آن سوی ثروتمندان و مرفهان هستند. در این سو دشمان خدایند و در آن دوستان او. برای آنان که قصد پای رفتن دارند مانعی قرار ندهید؛ بگذارید که اموراتشان را مرتب و اموالشان جمع کنند و هنگامی زمستان سرآمد زمستان و بهار فرارسید، حماسۀ این سفر را با هدایت پروردگار آغاز کنند.

پس از پایان یافتن نطق تاریخی اوربان دوم، برطبق روایت‌ها، جمعیت حاضر فریاد «دئوس وولت» (Deus Vult: خدا این را می خواهد) سردادند.

@strangerinoutremer | غریبه‌ای در آن سوی دریاها

📌مردم‌نامه با همکاری مؤسسۀ اکنون و مدرسۀ نوروزگان برگزار می‌کند:

تاریخ‌نگاری دورۀ اسلامی؛ روایت سقیفه و خلافت

2⃣ دومین نشست از نشست‌های ماهانۀ مردم‌نامه

گفت‌وگو با علی بهرامیان (عضو شورای عالی علمی دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی و پژوهشگر تاریخ صدر اسلام)

با حضور داریوش رحمانیان (سردبیر فصلنامۀ مردم‌نامه)

مدیر نشست: محمدجواد محمدحسینی

🕕 دوشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۳، ساعت ۱۸

🔗 برای ورود به این گفت‌وگو روی پیوند ضربه بزنید:
https://gap.nowruzgan.com/rooms/p8k-mq9-8ql-m0d/join

🔍 در پنجرهٔ بازشده، ابتدا نام خود را بنویسید و سپس گزینهٔ join meeting را انتخاب کنید. نیازی به واردکردن رمزعبور نیست.

📍طراح پوستر:
@Shamimshah

@mardomnameh

▪️کوی دانشگاه تهران دههٔ هفتاد و هشتاد (۱): دیباچه

یکسال دیگر کوی دانشگاه تهران ۸۰ ساله خواهد شد (پایه‌گذاری ۱۳۲۴).  ده سال پس از تأسیس دانشگاه تهران (۱۳۱۳)، در ۱۳۲۳ دکتر علی‌اکبر سیاسی، رئیس دانشگاه تهران که از «ملاحظهٔ وضع نابهنجار بسیاری از دانشجویانی که از شهرستان‌ها می‌آمدند و ناچار بودند در مسافرخانه‌ها یا در جاهای نامناسب دیگر خانه کنند»، به این فکر افتاد که برای سکونت دانشجویان در «امیرآباد شهرکی دانشگاهی» مانند آنچه در «پاریس و جاهای دیگر دیده بود» پایه‌گذاری کند. سیاسی در خاطراتش شرح داده که چگونه با لطایف‌الحیل چند بار رای شاه جوان را زد تا امیرآباد را که پادگان آمریکایی‌ها بود، پس از رفتن آنها به دانشگاه تهران واگذار کند. غیر از دانشگاه تهران، وزارت جنگ و ژاندارمری هم چشم طمع به امیرآباد داشتند؛ این دومی حتی پای قوام‌السلطنه را هم بدین ماجرا بازکرد، امّا در فرجام این سیاسی بود که با جدوجهد بسیار توانست آنجا را از آن دانشگاه تهران کند و نخستین دانشجویان را در آنجا ساکن سازد (نک. یک زندگی سیاسی: خاطرات علی‌اکبر سیاسی، چاپ ثالث، صص ۲۰۲ تا ۲۱۳).

در این هشتاد سال دانشجویان بسیاری از سرتاسر ایران به کوی دانشگاه آمده و سالها، کم یا زیاد، در آنجا بودوباش داشته و زندگی خوابگاهی دانشجویی را، خوب یا بد، تجربه کرده و با کوله‌باری از خاطرات، تلخ یا شیرین، از آنجا رفته‌اند. در این سلسله یادداشت‌ها بر آن هستم که گوشه‌هایی از خاطرات شخصی خود، آن خاطراتی که می‌شود گفت و نوشت، را از دوران سکونت در کوی بازگویم.

کوی یازده سال (۱۳۷۶ - ۱۳۸۷) خانهٔ من بود و من به تعبیر زنده‌یاد استاد باستانی پاریزی، «ساکن ساده‌دل کوی امیرآباد» بودم. برای منی که از هفت‌سالگی تا امروز اجاره‌نشین هستم، یازده سال طولانی‌ترین زمانی است که در یک محله سکونت داشته‌ام. در میان ساکنان کوی هم از این جهت جزو رکوردداران هستم! جایگاه نخست با فاصلهٔ بسیار از آن  «دکتر عابدی» است که بیشترین دورهٔ بودوباش و ماندگاری در کوی دانشگاه از آن او است (بیش از ۴۰ سال تا امروز که هنوز گویا ساکن کوی است؛ درباره  محمد عابدی معروف به دکتر عابدی نک. اینجا و اینجا و اینجا).

سال نخست در خوابگاه ۱۳ آبان کوچهٔ ایران خیابان وصال شیرازی، دو سال بعدی در خوابگاه‌ها ۷۱ و ۷۰ در شمالی‌ترین نقطهٔ قلمرو کوی دانشگاه که پسان‌تر به «خوابگاه چمران» معروف شد. هشت سال بعدی را در خود کوی اصلی در ساختمان ۲۲، ساختمانی «ل/ال» مانند در جنوب غربی کوی، گذراندم.

اتاق‌های خوابگاه ۱۳ آبان هشت نفره و چهار نفره بودند. من در اتاق چهار نفره ساکن بودم که دو تن از هم‌اتاقی‌هایم بیشتر روزها نبودند. اتاق‌های ساختمان‌های کوی غالباً چهار نفره بودند؛ گاهی که دانشجو بیش از ظرفیت پذیرفته می‌شد، پنج نفره می‌شدند. مثلاً سال سوم اتاق چهار نفره ما پنج نفره شد. معمولاً این نفر پنجم نودانشجو بود که حضورش در اتاق چالش‌هایی به همراه داشت. ساختمان ۲۲، که من هشت سال ساکن آن بودم، تنها ساختمانی بود که اتاق سه نفره داشت. پس از واقعه کوی ۷۸ این ساختمان به دانشجویان تحصیلات تکمیلی اختصاص یافت و اتاق‌هایش دو نفره شد.

سال اول که از یکدیگر شناختی نداشتیم، معمولاً هم‌اتاقی‌‌های ما را مسئولان خوابگاه و معاونت دانشجویی دانشکده‌ها انتخاب می‌کردند، در سال‌های بعدی خود به اختیار با دوستانمان هم‌اتاقی می‌شدیم. در انتخاب هم‌اتاقی‌ها، گاهی خود مسئولان ملاحظاتی را رعایت می‌کردند؛ مثلاً در سال اول در خوابگاه ۱۳ آبان دانشجویان سُنی کُرد و فارسی‌زبان را در یک اتاق ۸ نفره جای داده بودند. دسته‌ای از دانشجویان ترجیح می‌دادند با همشهری‌ها و هم‌استانی‌ها و هم‌زبانان و هم‌مذهبان خود هم‌اتاقی شوند. من جزو این دسته نبودم و در این یازده سال هم‌اتاقی‌هایم، هم‌دانشکده‌ای‌هایم بودند، به‌جز یک تن.

لزوماً هم‌اتاقی‌ها صمیمی‌ترین دوستان ما نبودند؛ گاه دوستان صمیمی ترجیح می‌دادند با هم هم‌اتاقی نشوند! اگر چه شب و روز با هم بودند. مثلاً من که از کودکی از دخانیات نفرت زیادی داشته‌ام، نمی‌توانستم با سیگاری‌ها هم‌اتاق شوم، حتی اگر دوست صمیمی بودیم. در سال اول که خود دانشکده انتخاب کرده بود، هم‌اتاقی‌ای داشتم که بارها با او در کشمکش و جنگ بودم! در سال سوم صمیمی‌ترین دوستانم در خوابگاه سر من کلاه گذاشتند و با دیگران هم‌اتاق شدند، دلیلش این بود که «محافظه‌کار» بودم و به اندازه کافی «باحال» نبودم!


▫️معصومعلی پنجه
۸ آذر ۱۴۰۳ | کوی اخلاص

🆔 www.tgoop.com/HistoryandMemory

🍁 خوش آن دورهٔ زندگی که مرا روشنی افزای شب تو بودی

🎼 قصۀ شب در مایه همایون
▫️خواننده: غلامحسین بنان
▪️ آهنگساز: عبدالله جهان‌پناه
▫️شاعر: بیژن ترقی
▪️پالایش: موزیک‌باز

🆔 www.tgoop.com/HistoryandMemory

اوستاناگشتگانِ دکان‌گشوده و خزف‌فروشی‌شان در حوزه‌های تخصصی هخامنشی‌شناسی!
#یادداشتهای_زندگی_روزانه
#ابراهیم_موسی‌_پور_بشلی

این‌که در میان انسان‌ها کسانی هم یافت می‌شوند که گمان می‌کنند یک نظام سیاسی مثل دستگاه هخامنشیان، بدون داشتن زیرساخت‌ها و زمینه‌های علمی و بهره‌مندی از دانشِ انباشته و بدون داشتن دانشمند و متفکر و بدون داشتن ذهنیت فلسفه‌ی سیاسی، توانسته بر نیمی از جهان مسکون، یک حکمرانی موفق دویست‌ساله داشته باشد هم در نوع خودش پدیده‌ی جالبی‌است!
از آن شگفت‌انگیزتر آن‌که این موجودات معتقدند در این تمدن عظیم در طول بیش از دویست سال حکمرانی بر قلمرویی به آن گستردگی، نه ریاضیدانی وجود داشته، نه مهندسی، نه هنرمندی، نه متفکری، نه شاعری ... و کل آدم‌های دوران هخامنشی یا شاه بودند یا سرباز! اگر منظورشان این باشد خود شاهان و شاهزادگان هخامنشی فیلسوف و شاعر و هنرمند نبودند خب باید پرسید مگر چند شاه و شاهزاده‌ی باستانی دیگر هم‌عصر ایشان می‌شناسید که چنین بودند؟ اگر برخی شاهان چین و هند و مصر چنان بودند، فضل شخصی ایشان بوده نه یک قاعده.
اما اگر منظور این‌است که در میان مردمان عصر هخامنشی هیچ فکر و فلسفه و هنر و ادبیاتی وجود نداشته، هزار عجب!
درواقع این جماعت مشکل‌شان بی‌سوادی و نادانی راجع‌به داده‌های تاریخی نیست که لازم باشد برای‌شان از تاریخ و باستان‌شناسی بگوییم بلکه مشخصاً باید به ایشان توضیح داد که اساساً بدون شکل‌گرفتن زمینه‌ای از دانش‌های بنیادی و کاربردی و بدون هنر و ادبیات، نه حکومتی پدید می‌آید نه توسعه می‌یابد نه توان اعمال قدرت بر صدها قوم و سرزمین را پیدا می‌کند و نه پایدار می‌ماند.
جهان متاخر یونانی_رومی و به‌تبعِ آن‌ها، جهانِ تمدن‌های متاخرتر دیگر، در بسیاری از اصول و ساختارها دنباله‌ی همان جهانِ سیاسی و اداری و مدنیِ امپراتوری هخامنشی‌است و در بسیاری از مقولات تا کنون چیز جدیدی به آن افزوده‌ نشده‌است.
خوش‌تان‌ بیاید یا نیاید، آن‌چه در توالی تاریخ اتفاق افتاده چنین بوده و این بداقبالی شماست که نخستین واحد سیاسی مستقر جهان را به مثابه‌ی یک کشور، هخامنشیان برپا کرده‌اند. تاریخ است دیگر؛ نمی‌شود رویدادهایش را بر اساس گرایش‌ها و تعصبات قومی جابه‌جا کرد.
وقتی می‌گویید هخامنشیان هنرمند و دانشمند و متفکر و شاعر نداشتند، باید به عقل‌تان برسد که دارید درباره‌ی جمعیت ساکن در تمام یا بخش‌هایی از عراق، کویت، عربستان، عمان، امارات، قطر، بحرین، یمن، سوریه، اردن، لبنان، فلسطین، اسراییل، مصر، لیبی، تونس، سودان، اتیوپی، اریتره، افغانستان، پاکستان، هند، چین، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، گرجستان، ارمنستان، آذربایجان، ترکیه، یونان، مقدونیه‌ی شمالی، قبرس، بلغارستان، رومانی و مولداوی و اوکراین امروزی هم نظر می‌دهید چون امپراتوری هخامنشیان علاوه بر ایرانِ امروزی، شامل تمام یا بخشی از کشورهای امروزیِ یادشده هم بوده است.
با ایران هخامنشی دشمنید، با کل این سرزمین‌ها و مردمان‌شان هم دشمنید؟
هر حرفی درباره‌ی هخامنشیان بزنید درواقع دارید درباره‌ی چهل تا پنجاه‌درصد از جمعیت جهان باستان حکم می‌دهید.
اصلاً بیایید به فرض محال به نفع شما خیال کنیم که هخامنشیان دویست سال روی تخت لم داده بودند و هیچ فکر و فرهنگی نداشتند؛ با این واقعیت چه می‌کنید که هخامنشیان وارث تمام تمدن‌های باستانی متقدم‌تر آسیای مرکزی و غربی و نیز تمدن‌های سند بوده‌اند که آن‌همه آورده در هنر و ادبیات و ریاضیات و مهندسی و پزشکی و نجوم و جراحی و پارچه‌بافی و معماری و طراحی ساختارهای شهری و آبرسانی و فاضلاب شهری و سفال و شیشه و فلز و ... داشته‌اند؟ هخامنشیان بر دنیایی واقعی حکومت می‌کردند و اتباع این امپراتوری، مردمان جهان واقعی باستان بودند؛ مردمانی که می‌اندیشیدند، می‌نواختند، می‌رقصیدند، ورزش می‌کردند، عاشق می‌شدند و شعر می‌گفتند....
چه نام‌شان یا سخن‌شان یا فلسفه‌شان در دست باشد یا نباشد.

@AndoneMila

🟢 دربارهٔ چند واژه که نادرست به‌کار می‌روند

🔴 استاد واژه‌ای فارسی است و جمع آن می‌شود استادان نه اساتید. این واژه در عربی به استاذ تبدیل شده که جمع آن می‌شود: اساتیذ.

🔴 گاه فارسی است و تنوین نمی‌گیرد و نیازی هم به تنوین ندارد و به همین صورت معنایش کامل است. اگر گمان می‌کنید زیادی کوتاه است بگویید: گاهی، گاه‌گاه/ گاهگاه یا گهگاه. پس «گاهاً» نادرست است.

🔴 آزمایش و گزارش دو واژه فارسی‌اند و جمع آنها می‌شود: آزمایش‌ها و گزارش‌ها؛ جمع بستن آنها با «ات» عربی نادرست است.

▫️معصومعلی پنجه
۱۰ آذر ۱۴۰۳ [در حال خواندن رساله‌‌های دکتری ...]

🆔 www.tgoop.com/HistoryandMemory

همایش "دوره‌بندی در تاریخ"

سخنرانی معصومعلی پنجه

"رنسانس اسلامی، رنسانس ایرانی، رنسانس شیعی؛ بازخوانی دوره‌بندی‌های رنسانسی تاریخ اسلام و ایران"

پژوهشکده تاریخ اسلام آذر۱۴۰۳

+ نشست پایانی بود، دیر شده بود؛ ناگزیر شتابان سخن را کوتاه کردم! چنان‌که در این یادداشت کوتاه نوشته‌ام، سخنرانی‌های روشنگرانه و سودمندی در این همایش ارائه شد.

*آن شوخی روزگار با ما، «رنسانس اسلامی ۸۴»، هم بزرگ بود و هم «تلخ«! تلخ‌اش در گفتار افتاده است.

📙 سینا فروزش و معصومه خورشیدی، پرواز از الموت به انجدان: حکایت کوچ اسماعیلیان، تهران، جهاد دانشگاهی، ۱۴۰۳.

#تازه‌ها
#تاریخ_اسماعیلیه
#اسماعیلیه_ایران

🆔 www.tgoop.com/HistoryandMemory

📗عبدالله بن مقفع، اندرزنامه(رسالة الصحابه)، ترجمهٔ سینا فروزش، تهران، جهاد دانشگاهی، ۱۴۰۳.

#تازه_ها
#ابن_مقفع #رسالة_الصحابه
#سینا_فروزش #اندرزنامه

عبدالله بن مقفع «دره نادره» سپهر عقلانیت و اندیشه سیاسی ایران زمین در قرن دوم هجری بود که با تألیفات، تصنیفات و ترجمه‌های فاخری که از زبان پهلوی به زبان عربی انجام  داد، پل انتقال عقلانیت سیاسی و اندیشه‌های سیاسی ایرانی به ساختار خلافت عباسی و سرزمین‌های اسلام شد. اندرزنامه رساله‌ای خطاب به منصور، خلیفه عباسی است و راهنمایی‌هایی درباره سپاه خراسان و مردم کوفه و بصره و شام و حجاز و درباره قضات و مالیات و اطرافیان یا «صحابه خلیفه» است.

🆔 www.tgoop.com/HistoryandMemory

📘 سینا فروزش و رقیه باباوند گبلو، برخی از فرامین و منشآت عصر فتحعلی‌شاه، تهران، جهاد دانشگاهی، ۱۴۰۳.

#تازه_ها
#قاجاریه #فرامین_و_منشآت
#فتحعلی_شاه

مجموعه حاضر تعدادی از اسناد و فرامین دوره فتحعلی شاه قاجار است که نام کتاب و گردآورنده آن صراحتاً در کتاب ذکر نشده است. این اثر توسط محمدعلی کریم‌زاده تبریزی در یک حراجی در لندن خریداری شده است. این اثر تاکنون انتشار نیافته بود. اما از فحوای مطالبی که در متن نسخه و به خصوص اشعار آخر نسخه به دست آمده معلوم شده که این نوشته‌ها از یکی از منشیان درباری بوده که فروغ تخلص می کرده و بعد از انشاء و کتابت در فرمانی که از طرف بادشاه صادر می‌گشته نسخه‌ای هم جهت کتابخانه سلطنتی و یا مجموعه شخصی خود ترتیب می‌داده و یک نسخه کامل جمع‌آوری کرده است. بعید نیست که این نسخه ارزنده اثر دست میرزا محمد نائینی باشد که در تمام دوران فتحعلی شاه قاجاربه شغل منشی‌گری اشتغال داشته و همیشه در جریان امور بوده است.

🆔 www.tgoop.com/HistoryandMemory

▪️از خواب تا بیداری (اولین گفت‌وگو با شاه)

دوشنبه، ۲۳ سپتامبر ۱۹۷۸ (اوّل مهر ماه ۱۳۵۷) ساعت ۳:۳۰ بعدازظهر

شاه، برای اوّلین بار مرا در کاخ تابستانی سعدآباد، که بر روی ارتفاعات شمال تهران واقع شده است به حضور پذیرفت. پدید آمدن مشکلات و خطراتی که به دنبال پای‌گیری انقلابی که از اوایل سال شروع شده بود او را مجبور ساختند تا با کسانی [به طور خصوصی] ملاقات کند که قبلاً هرگز آنها را ندیده بود.
...

پاسخ دادم: «رهبران» مذهبی متوجه شده‌اند که باید بر روی جوانان سرمایه‌گذاری کرد. لذا نشریات مذهبی قابل‌دست‌رسی جوانان را در مجامع خود و در مساجد افزایش داده‌اند و با استفاده از کلماتی ساده و آسان آنها را جذب می‌کنند. علی شریعتی، در این زمینه نقش بسیار مهمی ایفاء کرده است. او از یک طرف برای مبارزه‌ی بی‌امان شیعه ارزشی خاص قائل گردید و از طرف دیگر با استفاده از کلامی شاعرانه و اشاره به رؤیاها و ایده‌آل‌ها واقعاً توانست جوانان را مجذوب خود نماید.»

او ناگهان گفت: «بر اساس آنچه می‌دانم رهبران مذهبی با تفسیرهای اصول مذهبی توسط شریعتی موافق نیستند و به من گزارش داده‌اند که زمانی او را وهابی می‌خواندند و اگر حافظه‌ام درست یاری کند، بعضی دیگر هم حتی او را یک بدعت‌گذار در امور دینی پنداشته‌اند.»

«حافظه‌ی اعلی‌حضرت خیلی خوب است. رهبران مذهبی با نحوه‌ی تفسیر قرآن و سخنان پیامبر توسط او موافق نبودند، امّا همین رهبران زمانی که متوجه شدند حرکتی که او به وجود آورده است دارد شدت می‌گیرد، دیگر او را مورد انتقاد قرار ندادند. آن‌ها متوجه شدند که شریعتی با تکیه بر جنبش‌های ضداستعماری مسلمانان در بخش‌های مختلف جهان، کلام اسلام شیعه را تجدید می‌کند بیشترین اشاره‌ی او هم به مبارزات مردم الجزایر و فلسطین می‌باشد. نتیجه آن که او موفق به ارائه‌ی تصویر جذابتر از گذشته در مورد اسلام گردید. شریعتی بسیار زیاد از افکار فرانتس فانون الهام گرفته‌است. از طرفی هم جذابیت بیان شاعرانه‌ی او و عبارات نیش‌دار او به هنگام مقایسه‌ی شیعه‌ی صفوی با شیعه‌ی علوی، بسیار قوی بود. به این ترتیب مذهب که زبان آن دیگر کهنه و قدیمی به نظر می‌رسید، برای جوانان به عنوان منشأ الهاماتی جذاب و شورانگیز درآمد. به‌طوری که دیگر مذهب نویدبخش دست یافتن به اهدافی چون عدالت و مساوات گردیده بود روحانیون کم کم خود را با این جریان همراه ساختند و سرانجام در وضعیتی قرار گرفتند که می‌توان آن را مخالفت با شما تلقی کرد.»

شاه که بی‌اراده هر دو دستش را به سمت من دراز کرده بود حاکی از در میان گذاشتن مطلبی، گفت:

«شما که می‌دانید من عمیقاً مذهبی هستم من هیچ مخالفتی با مذهب ندارم اما انچه که ما از گذشته روحانیت خودمان می‌دانیم این است که روحانیون همیشه سعی کرده‌اند تا مذهب را با خرافات و عدم آگاهی مردم بی‌سواد هماهنگ سازند و همیشه در پی آن بوده‌اند تا با تحریک توده‌های متعصب به بعضی از اهداف سیاسی خود دست یابند. در واقع روحانیت همیشه خواسته است تا به نام مذهب در تمام امور دخالت کرده و قدرتش را تحکیم بخشد و در حقیقت، کشور را به عقب ببرد پیشرفت و توسعه‌ی مملکت برای آنها مطرح نیست.»

«قربان قانون اساسی ایران بر سه پایه استوار است: روحانیت، سلطنت و اراده‌ی ملی که از طریق انتخاباتی واقعاً آزاد ارائه شده باشند. در حال حاضر که مجلس مورد اعتراض واقع شده است شما باید بیش از پیش روحانیت را به حساب آورید.»

...

📙 احسان نراقی، از کاخ شاه تا زندان اوین، صص ۲۰، ۲۴ - ۲۵.

⚫️ امروز سالروز درگذشت احسان نراقی است (۱۲ آذر ۱۳۹۱)

🆔 www.tgoop.com/HistoryandMemory

‍ «مفهوم‌شناسی تاریخ» منتشر شد.

هرچند مباحث نظری دربارهٔ چیستی تاریخ و کار مورخانه در سنت تفکر غربی عمری طولانی دارند، اما در ایران چندان شناخته‌شده نیستند. تاریخ در عصر پست‌مدرن خوانش‌های متفاوت و بعضاً متناقضی را پشت سر گذاشته است و ضروری است که تاریخ‌ورزان تصویری کلی از آن در برابر چشم داشته باشند. متنی که پیش روی دارید پاسخی است به این نیاز و در حقیقت چکیده‌ای است الفبایی از دانش متفکری که از منظر پست‌مدرنیسم به تماشای تاریخ نشسته است. کتاب حاضر از خلال بررسی مفاهیمی که ناظر بر نحوهٔ کار مورخان هستند، مرجعی انتقادی فراهم می‌آورد در باب آرا و نظریه‌هایی که باعث بازاندیشی در تاریخ و عملکرد آن شده‌اند.

آلان مانزلو (۲۰۱۹-۱۹۴۷)، شارح برجستهٔ ماهیت تفکر و عمل تاریخی، از بنیادگذاران و سردبیران نشریهٔ بازاندیشی تاریخ: نظریه و عمل و استاد بازنشستهٔ تاریخ و نظریهٔ تاریخی در دانشگاه استافوردشر بود. از او کتاب‌های متعددی منتشر شده است که از جمله می‌توان نام برد از تاریخ نو (۲۰۰۳)، روایت و تاریخ (۲۰۰۷) و آیندهٔ تاریخ (۲۰۱۰).

□ مفهوم‌شناسی تاریخ | آلان مانزلو | ترجمهٔ‌ سیدهاشم آقاجری، بهزاد کریمی | نشرنو، چاپ اول ۱۴۰۳، قطع رقعی، جلد شومیز، چهل و هشت + ۴۰۴ صفحه، قیمت: ۵۰۰.۰۰۰تومان، #منتشر_شد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــ

سفارش و خرید از وب‌سایت نشرنو:

@nashrenow | nashrenow.com

«با آنکه «حماسه» عربی است، و واژه‌ای که در زبان ما بر منظومه‌های پهلوانی ملی اطلاق شده نیز همین واژه است، قوم عرب اساساً شعر روایی به صورت منظومه پهلوانی با مشخصاتی که یاد شد نداشته است، که باز گویندهٔ تمام کیفیتی باشد که در طرح «تمامیت اعیان و اشیاء» نهفته است.

شعر حماسی عرب از آن گونه که در حماسهٔ ابی‌تمام، یا حماسهٔ بحتری گردآمده است، و یا بخشی از قصیده‌های جاهلی چون معلقات سبع و ... همه نشان از مفاخر و رجزخوانیها و تفاخرهای فردی متناسب با روحیه و ساخت ذهنی اعراب جاهلی است، که نمی‌توانسته به دوره نضج‌گیری مسائل و احساسات و احیاناً اندیشه‌های ملی رسیده باشد. اعراب چه در دوران جاهلی و چه در دوران اسلامی داستانهای بسیار داشته‌اند، اما در میان آنها داستانی به سرایش در نیامده که خود آن را «ملحمه» یا «ملحمة قومیه» خوانده‌اند.

بعضی گمان کرده‌اند که علت وجودی منظومه‌های بزرگ، از جمله منظومهٔ حماسی شاهنامه در زبان فارسی به سبب گرایش شدیدی است که پارسیان به اطناب داشته‌اند. و در داستان سرایی به بسیارگویی و تکلف می‌پرداخته‌اند. در حالیکه اعراب به فشردگی و ایجاز راغب بوده‌اند و به همین سبب نیز به نظم داستان‌های رایج در میان خود مانند یوسف و زلیخا یا لیلی و مجنون و..... رغبتی نشان نداده‌اند.¹

اما مسأله این نیست. بلکه اساساً آن موقعیت و شرایط و زمینه‌های ضرور برای پیدایش حماسه به معنی واقعی در میان اعراب وجود نداشته است. قصیده‌های حماسی عرب نمودار روحیه فردگرایانه‌ای است که در انزوای دشوار صحرا اساساً به خویش و حراست و حرمت خویش می‌اندیشد. حتی در توهم و خیال خویش نیز اگر به قدرتی می‌گراید صرفاً قدرت فردی خویش است. حال آنکه حماسه برآمد یک روح جمعی ملی است».

۱. ر.ک به مقدمۀ عبدالوهاب عزام بر الشاهنامه (ترجمه فتح بن على البنداری)، ص ۲۳ - ۲۲.


📕 محمد مختاری، حماسه در رمز و راز ملی، ص ۹۲.

⚫️ امروز سالروز قتل محمد مختاری است (۱۲ آذر ۱۳۷۷).

🆔 www.tgoop.com/HistoryandMemory

📌مردم‌نامه با همکاری مؤسسۀ اکنون و مدرسۀ نوروزگان برگزار می‌کند:

تاریخ‌نگاری دورۀ اسلامی؛ روایت سقیفه و خلافت

2⃣ دومین نشست از نشست‌های ماهانۀ مردم‌نامه

گفت‌وگو با علی بهرامیان (عضو شورای عالی علمی دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی و پژوهشگر تاریخ صدر اسلام)

با حضور داریوش رحمانیان (سردبیر فصلنامۀ مردم‌نامه)

مدیر نشست: محمدجواد محمدحسینی

🕕 دوشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۳، ساعت ۱۸

🔗 برای ورود به این گفت‌وگو روی پیوند ضربه بزنید:
https://gap.nowruzgan.com/rooms/p8k-mq9-8ql-m0d/join

🔍 در پنجرهٔ بازشده، ابتدا نام خود را بنویسید و سپس گزینهٔ join meeting را انتخاب کنید. نیازی به واردکردن رمزعبور نیست.

📍طراح پوستر:
@Shamimshah

@mardomnameh

🟢 پیشنهاد می‌کنم حتماً بشنوید!
⚪️ استاد علی بهرامیان از صاحب‌نظران و پژوهشگران برجسته در تاریخ سده‌های نخست اسلامی است.