Mirkonomika

Hukumatlar narx signallarini yaratishi ham, yo‘q qilishi ham mumkin

Nyu-York shahridagi tirbandlik uchun to‘lov tizimi bo‘yicha so‘nggi bahslar siyosiy qarorlarning narx signallariga qanday ta’sir ko‘rsatishini ko‘rsatib beradi, hatto bu signallar maxsus siyosiy vositalar sifatida ishlab chiqilganda ham.

Nyu-York shahri 2025-yil yanvar oyida tirbandlik uchun to‘lov tizimini joriy qilib, 60-ko‘chadan janubdagi Manxettenga kirgan haydovchilardan 9 dollar undira boshladi. Bu shunchaki qo‘shimcha daromad manbai emas edi—bu tirband hududlarda haydashning asl xarajatlarini aks ettiruvchi va transport oqimini kamaytirish, ifloslanish hamda infratuzilma yukini yengillashtirish uchun mo‘ljallangan aniq narx signali edi. Bunday mexanizm, aslida, radiochastota auksionining mantiqiy davomidir: ilgari baholanmagan qimmatbaho resursga narx belgilash.

Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, tizim kutilgan natijalarni bera boshladi. Tirbandlik hududida harakat o‘tgan yilga nisbatan 9 foizga kamaydi (kuniga 56 mingta kamroq avtomobil). Shu bilan birga, piyodalar harakati ushbu hududda 5 foizga oshdi, bu esa narx mexanizmi tirbandlikni kamaytirgan holda, hududga kirish imkoniyatini ham muvozanatlashtirayotganini ko‘rsatadi.

Biroq, Prezident Tramp ma’muriyati hozirda dasturga berilgan federal ruxsatni bekor qilishga harakat qilmoqda. Transport vaziri Shon Daffi bu tizim "ishchi sinf haydovchilari uchun ortiqcha xarajat" ekanligini ta’kidlab, uni tanqid qildi. Gubernator Xokul va Metropoliten transport boshqarmasi dastur amalda qolishi uchun sudga murojaat qilgan.
Bu siyosiy bahs iqtisod va siyosat o‘rtasidagi asosiy ziddiyatni yaqqol namoyon qiladi. Iqtisodchilar buni resurs tanqisligini aks ettiruvchi va odamlarni samarali transport tanlashga rag‘batlantiruvchi muvaffaqiyatli tizim deb hisoblashadi. Siyosatchilar esa bunday mexanizmlarni "nohaq" narxlar sifatida talqin qilib, saylovchilarga o‘zlarini himoyachi sifatida ko‘rsatishga harakat qilishadi.

Bu holat ayniqsa qiziq, chunki tirbandlik uchun to‘lov hukumat tomonidan yaratilgan narx signalidir—bozor tabiiy ravishda aks ettira olmagan ijtimoiy xarajatlarni narx orqali ifodalashga mo‘ljallangan ongli mexanizmdir.

Natijada, paradoksal vaziyat yuzaga kelmoqda: hukumatning bir qismi ushbu narx signalini yaratgan bo‘lsa, boshqa qismi uni yo‘q qilishga harakat qilmoqda. Siyosat avval bozor hisobga olmagan haqiqiy xarajatlarni narx orqali aks ettirish uchun ishlab chiqilgan edi, endi esa bu xarajatlarni tan olish siyosiy jihatdan noqulay bo‘lgani sababli bekor qilinmoqda.

narx signalini bekor qilish haqiqiy xarajatlarni yo‘qotmaydi—faqat ularni yashiradi yoki boshqalarga yuklaydi. Tirbandlik uchun to‘lov olib tashlansa, bu xarajatlar shunchaki yo‘qolmaydi, balki boshqa shaklda namoyon bo‘ladi.

10/

www.tgoop.com/Mirkonomika/2127

589 viewsMar 6 at 20:21

Hukumatlar narx signallarini yaratishi ham, yo‘q qilishi ham mumkin

Nyu-York shahridagi tirbandlik uchun to‘lov tizimi bo‘yicha so‘nggi bahslar siyosiy qarorlarning narx signallariga qanday ta’sir ko‘rsatishini ko‘rsatib beradi, hatto bu signallar maxsus siyosiy vositalar sifatida ishlab chiqilganda ham.

Nyu-York shahri 2025-yil yanvar oyida tirbandlik uchun to‘lov tizimini joriy qilib, 60-ko‘chadan janubdagi Manxettenga kirgan haydovchilardan 9 dollar undira boshladi. Bu shunchaki qo‘shimcha daromad manbai emas edi—bu tirband hududlarda haydashning asl xarajatlarini aks ettiruvchi va transport oqimini kamaytirish, ifloslanish hamda infratuzilma yukini yengillashtirish uchun mo‘ljallangan aniq narx signali edi. Bunday mexanizm, aslida, radiochastota auksionining mantiqiy davomidir: ilgari baholanmagan qimmatbaho resursga narx belgilash.

Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, tizim kutilgan natijalarni bera boshladi. Tirbandlik hududida harakat o‘tgan yilga nisbatan 9 foizga kamaydi (kuniga 56 mingta kamroq avtomobil). Shu bilan birga, piyodalar harakati ushbu hududda 5 foizga oshdi, bu esa narx mexanizmi tirbandlikni kamaytirgan holda, hududga kirish imkoniyatini ham muvozanatlashtirayotganini ko‘rsatadi.

Biroq, Prezident Tramp ma’muriyati hozirda dasturga berilgan federal ruxsatni bekor qilishga harakat qilmoqda. Transport vaziri Shon Daffi bu tizim "ishchi sinf haydovchilari uchun ortiqcha xarajat" ekanligini ta’kidlab, uni tanqid qildi. Gubernator Xokul va Metropoliten transport boshqarmasi dastur amalda qolishi uchun sudga murojaat qilgan.
Bu siyosiy bahs iqtisod va siyosat o‘rtasidagi asosiy ziddiyatni yaqqol namoyon qiladi. Iqtisodchilar buni resurs tanqisligini aks ettiruvchi va odamlarni samarali transport tanlashga rag‘batlantiruvchi muvaffaqiyatli tizim deb hisoblashadi. Siyosatchilar esa bunday mexanizmlarni "nohaq" narxlar sifatida talqin qilib, saylovchilarga o‘zlarini himoyachi sifatida ko‘rsatishga harakat qilishadi.

Bu holat ayniqsa qiziq, chunki tirbandlik uchun to‘lov hukumat tomonidan yaratilgan narx signalidir—bozor tabiiy ravishda aks ettira olmagan ijtimoiy xarajatlarni narx orqali ifodalashga mo‘ljallangan ongli mexanizmdir.

Natijada, paradoksal vaziyat yuzaga kelmoqda: hukumatning bir qismi ushbu narx signalini yaratgan bo‘lsa, boshqa qismi uni yo‘q qilishga harakat qilmoqda. Siyosat avval bozor hisobga olmagan haqiqiy xarajatlarni narx orqali aks ettirish uchun ishlab chiqilgan edi, endi esa bu xarajatlarni tan olish siyosiy jihatdan noqulay bo‘lgani sababli bekor qilinmoqda.

narx signalini bekor qilish haqiqiy xarajatlarni yo‘qotmaydi—faqat ularni yashiradi yoki boshqalarga yuklaydi. Tirbandlik uchun to‘lov olib tashlansa, bu xarajatlar shunchaki yo‘qolmaydi, balki boshqa shaklda namoyon bo‘ladi.

10/

BY Mirkonomika