Reza Nassaji

اخبار زندان خوش نیست
یا جامعه‌شناسی خواب و خیال ‌سیاسی


امر بدیهی: استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران باید بتواند با دقت نظری بیشتری، در مقایسه با روزنامه‌نگار جوان شتابزده یا فعال حزبی شیفتۀ دولت، دربارۀ مسائل روز نظر بدهد و روندهای دیرپا را از رویدادهای روزمره سوا کند.
روزنامه‌نگار سابق اصلاحطلب که به همراه پسر جامعه‌شناسی‌خوانده‌اش به ستاد انتخابات خانوادگی اصلاحطلب تبدیل شده، باید بتواند با دقت کسی که روش تحقیق اجتماعی می‌داند، جزئیات خرد را در بستر روندهای کلان ببیند. لذا باید بتواند سیاستی در نهادهای امنیتی و قضایی را تشخیص دهد که با پایش و پالایش پیوستۀ ترکیب زندان‌ها و حتی بندها، مانع از غلبۀ جریانات انتقادی رادیکال و تفوق یک گروه خاص می‌شوند.

برای این کار، با آزادسازی پیش از موعد برخی زندانیان، یا انتقال آنان به سلول انفرادی و حتی زندان‌های دیگر، ترکیب را به‌نحوی قابل کنترل تغییر می‌دهند که برای مثال، زندانیان خارجی متهم به جاسوسی و حتی دزدهای دریایی سومالی هم لابه‌لای زندانیان سیاسی باشند، همچنان که اصلاحطلبان و دیگر میانه‌روها مانع از هژمونی چپ‌ها شوند.
بدین ترتیب، ترکیب این افراد به‌طور خاص در بندهای ۲۰۹ وزارت اطلاعات، ۲الف اطلاعات سپاه و ۲۴۱ اطلاعات قوۀ قضائیه در اوین؛ زندان سابق گوهردشت؛ زندان زنان قرچک و زندان فشافویه مرتب دستکاری می‌شود تا حاصل قابل کنترل باشد.
ترکیبی که به‌ویژه در مورد معلمان، کارگران و بازنشستگان سندیکایی؛ فعالان حقوق بشر و حقوق زنان؛ فعالان حقوق اقلیت‌‌های قومی و مذهبی؛ فعالان چپ؛ خانواده‌های دادخواه؛ قربانیان آسیب‌های چشمی و بازداشتی‌های اعتراضات سال‌های ۹۶ تاکنون حساسیت ویژه‌ای دارد.

این همان ‌چیزی است که در زیرمتن و فرامتن نامۀ فائزه هاشمی هویداست: او که عمری هم خواسته برخوردار از منافع پوزیسیون پدر و حزب کارگزاران باشد و هم نقش اپوزیسیون را بازی کند (از جمله با رهبری جریان زنان به‌واسطۀ انتشار نشریۀ زن در دهۀ هفتاد) به‌علت ناتوانی در ایجاد هژمونی به نفع خود یا تحریک زندانیان برای مشارکت در انتخابات به نفع اصلاحطلبان، اکنون زیر میز بازی می‌زند و نامه‌ای را علیه چهره‌های محبوب در زندان و جریان هوادار ادارۀ دموکراتیک می‌نویسد که به نفع دستگاه‌های امنیتی است و مزد آن را بلافاصله با آزادی پیش از موعد می‌گیرد.
ناظر بیرون از زندان ممکن است متوجه رقابت اقلیت راست‌ برخوردار از رانت حکومتی و مایل به ادامۀ تبعیض در زندان با اکثریت چپ‌های مایل به ادارۀ خودآیین و دموکراسی مشورتی نشود. حتی ممکن است عوام بیرون از زندان ایدۀ «ادارۀ شورایی» زندان بدون دخالت زندانبان و ‌بر اساس آرای رزا لوکزامبورگ را درست برعکس، به‌معنای «حکومت شورایی» به سبک لنین و استالین تفسیر کنند؛ چیزی که راست‌ها تحت عنوان تقلید از شوروی بقیه را از آن می‌ترسانند. اما ماجرا خیلی ساده است، اگر ساده‌اندیشان لجاجت نکنند.

به هر روی، دست‌هایی در کار است تا همان‌طور که با بازداشت و حبس و شلاق کنشگران رادیکال آنان را از متن جامعه دور می‌کند، در داخل محیط ایزولۀ زندان نیز آنان را ابتر بگذارد. بنابراین، اندک آزادی‌ها هم نه نوید گشایش سیاسی، که نمود دخالت امنیتی در مقابل نوعی کنشگری محدود اجتماعی است.
اما ذهن ظاهربین و جزئی‌نگر که سوگیری مشخص حزبی دارد و تمایل دارد همه‌چیز را مثبت و امیدبخش تفسیر کند، تنها متوجه برخی آزادی‌های موردی پیش از موعد می‌شود و احضارها و اجرای احکام همزمان با آن را نمی‌بیند. در مقابل، ذهن ژرف‌نگر و انتقادی متوجه دستی می‌شود که ترکیب را به نفع خود تغییر می‌دهد.
ذهنی چنین جزئی‌نگر با سویه‌ای ارزشی، نمی‌تواند اخبار ناقض ادعای خود را ببیند: «محکومیت محبوبه رمضانی و رحمیه یوسف‌زاده، مادران دادخواه آبان، به بیش از ۳۰ ماه حبس تعزیری»، «اعتصاب داروی سروناز احمدی، مترجم متون فمینیستی، در اعتراض به عدم رسیدگی درمانی»، «تداوم بازداشت دایه مینا سلطانی، مادر دادخواه قیام ژینا»، «اعتصاب غذای ۴۷ نفر از زنان زندانی سیاسی اوین، در اعتراض به احکام اعدام و وضعیت زندانیان» و... فقط چند تیتر همین چند ساعت پیش امروز است که در کنار اخبار مرگ کارگران در معدن طبس هر خبر خوشحال‌کننده‌ای را خنثی می‌کند.
اما مدرس جامعه‌شناسی دانشگاه تهران خودش را به خواب می‌زند. «جامعه‌شناسی خواب و خیال ‌سیاسی» شاید برای مطالعۀ این دسته از اهل علوم اجتماعی ایران جالب باشد.
@RezaNassaji

Telegram

حمیدرضا جلائی‌پور (جامعه‌شناس)

www.tgoop.com/RezaNassaji/3490

1.2K viewsedited  Sep 24 at 14:57

اخبار زندان خوش نیست
یا جامعه‌شناسی خواب و خیال ‌سیاسی


امر بدیهی: استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران باید بتواند با دقت نظری بیشتری، در مقایسه با روزنامه‌نگار جوان شتابزده یا فعال حزبی شیفتۀ دولت، دربارۀ مسائل روز نظر بدهد و روندهای دیرپا را از رویدادهای روزمره سوا کند.
روزنامه‌نگار سابق اصلاحطلب که به همراه پسر جامعه‌شناسی‌خوانده‌اش به ستاد انتخابات خانوادگی اصلاحطلب تبدیل شده، باید بتواند با دقت کسی که روش تحقیق اجتماعی می‌داند، جزئیات خرد را در بستر روندهای کلان ببیند. لذا باید بتواند سیاستی در نهادهای امنیتی و قضایی را تشخیص دهد که با پایش و پالایش پیوستۀ ترکیب زندان‌ها و حتی بندها، مانع از غلبۀ جریانات انتقادی رادیکال و تفوق یک گروه خاص می‌شوند.

برای این کار، با آزادسازی پیش از موعد برخی زندانیان، یا انتقال آنان به سلول انفرادی و حتی زندان‌های دیگر، ترکیب را به‌نحوی قابل کنترل تغییر می‌دهند که برای مثال، زندانیان خارجی متهم به جاسوسی و حتی دزدهای دریایی سومالی هم لابه‌لای زندانیان سیاسی باشند، همچنان که اصلاحطلبان و دیگر میانه‌روها مانع از هژمونی چپ‌ها شوند.
بدین ترتیب، ترکیب این افراد به‌طور خاص در بندهای ۲۰۹ وزارت اطلاعات، ۲الف اطلاعات سپاه و ۲۴۱ اطلاعات قوۀ قضائیه در اوین؛ زندان سابق گوهردشت؛ زندان زنان قرچک و زندان فشافویه مرتب دستکاری می‌شود تا حاصل قابل کنترل باشد.
ترکیبی که به‌ویژه در مورد معلمان، کارگران و بازنشستگان سندیکایی؛ فعالان حقوق بشر و حقوق زنان؛ فعالان حقوق اقلیت‌‌های قومی و مذهبی؛ فعالان چپ؛ خانواده‌های دادخواه؛ قربانیان آسیب‌های چشمی و بازداشتی‌های اعتراضات سال‌های ۹۶ تاکنون حساسیت ویژه‌ای دارد.

این همان ‌چیزی است که در زیرمتن و فرامتن نامۀ فائزه هاشمی هویداست: او که عمری هم خواسته برخوردار از منافع پوزیسیون پدر و حزب کارگزاران باشد و هم نقش اپوزیسیون را بازی کند (از جمله با رهبری جریان زنان به‌واسطۀ انتشار نشریۀ زن در دهۀ هفتاد) به‌علت ناتوانی در ایجاد هژمونی به نفع خود یا تحریک زندانیان برای مشارکت در انتخابات به نفع اصلاحطلبان، اکنون زیر میز بازی می‌زند و نامه‌ای را علیه چهره‌های محبوب در زندان و جریان هوادار ادارۀ دموکراتیک می‌نویسد که به نفع دستگاه‌های امنیتی است و مزد آن را بلافاصله با آزادی پیش از موعد می‌گیرد.
ناظر بیرون از زندان ممکن است متوجه رقابت اقلیت راست‌ برخوردار از رانت حکومتی و مایل به ادامۀ تبعیض در زندان با اکثریت چپ‌های مایل به ادارۀ خودآیین و دموکراسی مشورتی نشود. حتی ممکن است عوام بیرون از زندان ایدۀ «ادارۀ شورایی» زندان بدون دخالت زندانبان و ‌بر اساس آرای رزا لوکزامبورگ را درست برعکس، به‌معنای «حکومت شورایی» به سبک لنین و استالین تفسیر کنند؛ چیزی که راست‌ها تحت عنوان تقلید از شوروی بقیه را از آن می‌ترسانند. اما ماجرا خیلی ساده است، اگر ساده‌اندیشان لجاجت نکنند.

به هر روی، دست‌هایی در کار است تا همان‌طور که با بازداشت و حبس و شلاق کنشگران رادیکال آنان را از متن جامعه دور می‌کند، در داخل محیط ایزولۀ زندان نیز آنان را ابتر بگذارد. بنابراین، اندک آزادی‌ها هم نه نوید گشایش سیاسی، که نمود دخالت امنیتی در مقابل نوعی کنشگری محدود اجتماعی است.
اما ذهن ظاهربین و جزئی‌نگر که سوگیری مشخص حزبی دارد و تمایل دارد همه‌چیز را مثبت و امیدبخش تفسیر کند، تنها متوجه برخی آزادی‌های موردی پیش از موعد می‌شود و احضارها و اجرای احکام همزمان با آن را نمی‌بیند. در مقابل، ذهن ژرف‌نگر و انتقادی متوجه دستی می‌شود که ترکیب را به نفع خود تغییر می‌دهد.
ذهنی چنین جزئی‌نگر با سویه‌ای ارزشی، نمی‌تواند اخبار ناقض ادعای خود را ببیند: «محکومیت محبوبه رمضانی و رحمیه یوسف‌زاده، مادران دادخواه آبان، به بیش از ۳۰ ماه حبس تعزیری»، «اعتصاب داروی سروناز احمدی، مترجم متون فمینیستی، در اعتراض به عدم رسیدگی درمانی»، «تداوم بازداشت دایه مینا سلطانی، مادر دادخواه قیام ژینا»، «اعتصاب غذای ۴۷ نفر از زنان زندانی سیاسی اوین، در اعتراض به احکام اعدام و وضعیت زندانیان» و... فقط چند تیتر همین چند ساعت پیش امروز است که در کنار اخبار مرگ کارگران در معدن طبس هر خبر خوشحال‌کننده‌ای را خنثی می‌کند.
اما مدرس جامعه‌شناسی دانشگاه تهران خودش را به خواب می‌زند. «جامعه‌شناسی خواب و خیال ‌سیاسی» شاید برای مطالعۀ این دسته از اهل علوم اجتماعی ایران جالب باشد.
@RezaNassaji

BY Reza Nassaji