‌‌۱۰ فرمان تفکر نقّادانه-گفت‌وگو با حامد صفایی‌پور

همه ما در معرض تصمیم‌های سرنوشت‌سازیم. وقتی مریض می‌شویم باید تصمیم بگیریم که پیش پزشک برویم یا یک انرژی درمان‌گر. در زمان انتخابات باید تصمیم بگیریم رای دهیم یا ندهیم یا مثلا اگر در سازمانی مدیر باشیم باید تصمیم بگیریم و بعضی وقت‌ها این تصمیمات پیامدهای وسیعی برای خودمان یا سازمان‌مان دارد. در جهان پر سرصدای امروز و پر از اطلاعات و خبر و تحلیل در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها که هر یک سعی دارند اثری بر باورها، نگرش‌ها، شناخت‌ها، علایق و رفتارهای ما بگذارند و به آن‌ها شکل و جهت دهند، آیا فراشناختی وجود دارد؟ آیا ابزاری وجود دارد که ورای هر یک از این تصمیمات که هر کدامشان در یک حوزه تخصصی است، تصمیمات ما را خردمندانه‌تر کند و باورهای ما را عقلانی‌تر؟
این موضوعی بود که درباره آن با دکتر حامد صفایی‌پور در اپیزود ۳۵ و ۳۶ پادکست فلسفه علم گفت‌وگو کردیم. اپیزود ۳۵ بیشتر به جنبه‌های عملی‌تر تفکر نقادانه یا به عبارت دقیق‌تر «سنجش‌گرانه اندیشیدن» تمرکز دارد و حامد از ۱۰ مهارت کلیدی آن می‌گوید؛ ۱۰ فرمان که می‌توانیم آن‌ها را در موقعیت‌های واقعی بکار گیریم:

۱- اذعان کن که اوضاع خرابه!
۲- به سمت خودت خم شو!
۳- زیر پوست افکارت را ببین!
۴- ابزارها را به کار بگیر!
۵- بپرس به جای اینکه حرف بزنی!
۶- هرگز یک ادعا را نقد نکن!
۷- با فرض صحت دلایل، نتیجه را بررسی کن!
۸- خوب تعبیر کن!
۹- دلایل را ارزیابی کن!
۱۰- به بهبود گام به گام فکر کن!

معرفی میهمان برنامه:
حامد صفایی‌پور، دانش‌آموخته دکترای فلسفه علم در دانشگاه تربیت مدرس است. حامد بیشتر از ۱۰ سال است که مشغول آموزش و پژوهش در تفکر نقادانه است و موسسه «تیزفکری» را بنیان گذاشته است. او به همراه همکارانش، دوره‌ها و کارگاه‌های متعددی در حوزه مهارت‌های نرم برای سازمان‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برگزار می‌کنند.

حمایت مالی:
پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:
https://cheraghprize.com/donate/


شماره کارت جهت حمایت مالی:
6219 8619 3919 9880

شنیدن:
پادکست فلسفه علم در همه اپلیکیشن‌های شنیدن پادکست (کست‌باکس، اپل پادکست، اسپاتیفای و …) در دسترس است.
شنیدن در Acast:
https://shows.acast.com/660a7b485fd6f900170e298a/66fbc003fdb2501b6b280fc4

تفاوت دانشگاه‌ هاروارد با دانشگاه‌های ما !

فرزاد دهقانیان
استاد دانشگاه فردوسی

دروس عمومی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران، به جز دروس فارسی، زبان عمومی و تربیت بدنی (در مجموع ۸ واحد)، شامل ۱۴ واحد دیگر در چهار دسته مبانی نظری اسلام، اخلاق اسلامی، انقلاب اسلامی، تاریخ و تمدن اسلامی، آشنایی با منابع اسلامی و یک درس دانش خانواده و تنظیم جمعیت است [+].

به عنوان نمونه‌ای برای مقایسه با ایران، دروس عمومی (General Education) در دانشگاه‌های آمریکا تنوع بسیار زیادی دارد و هر دانشگاه بر اساس اهداف خود دروس مختلفی را ارائه می‌دهد که در طول زمان به‌روزرسانی می‌شود. به طور مثال، دروس عمومی دانشگاه هاروارد که به صورت قبول/مردود (Pass/Fail) نمره‌دهی می‌شوند، در چهار دسته زیر ارائه می‌شوند:
1-  زیبایی‌شناسی و فرهنگ - نمونه کلاس‌ها: خودت باش (Act Natural)، فرهنگ غذا خوردن، خلاقیت
2-  اخلاق و شهروندی - نمونه کلاس‌ها: شادی/خوشبختی (Happiness)، آشنایی با جهل، دروغ، مزخرفات و فریب
3-  تاریخ، جوامع و افراد - نمونه کلاس‌ها: اسلحه در آمریکا، پروژه دموکراسی
4-  علم و فناوری - نمونه کلاس‌ها: هوش مصنوعی، محاسبات و تفکر [+].

همچنین، دروس عمومی دانشگاه ایالتی کالیفرنیا به صورت زیر دسته‌بندی شده‌اند:
1-  اهداف پایه - نمونه کلاس‌ها: زبان، فرهنگ و تفکر انتقادی، اصول سخنرانی عمومی، علم و شبه‌علم
2-  جهان طبیعی و اشکال مختلف حیات - نمونه کلاس‌ها: زمین‌شناسی، ریاضیات عمومی، شیمی عمومی
3-  هنر و بشریت - نمونه کلاس‌ها: تاریخچه هنرهای اسلامی، زنان خاورمیانه، سنت‌های بصری اروپایی
4-  فرد و جامعه - نمونه کلاس‌ها: آزادی بیان، آسیا در جهان امروز، سیاست جهانی
5-  فهم توسعه فردی - نمونه کلاس‌ها: کودک در خانواده، تغذیه و سلامت، سبک زندگی سالم
6-  مطالعات قومی - نمونه کلاس‌ها: اقوام بومی کالیفرنیا، اقوام آسیایی-آمریکایی، مطالعه سرخپوستان  [+].

تحلیل و تجویز راهبردی:
توانمندسازی جامعه به معنای تقویت قابلیت‌ها و مهارت‌های افراد و گروه‌ها برای مشارکت فعال و مؤثر در زندگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است. در این زمینه، دروس عمومی دانشگاهی نقش مهمی در توانمندسازی جامعه ایفا می‌کنند. دروس عمومی با فراهم آوردن دانش، مهارت‌ها، و ارزش‌هایی که برای مشارکت فعال و مؤثر در جامعه ضروری هستند، می‌توانند نقش مهمی در توانمندسازی جامعه داشته باشند. این دروس به افراد کمک می‌کنند تا به عنوان شهروندانی آگاه و مسئول، در جهت توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه خود تلاش کنند.

بررسی دروس عمومی دانشگاه‌های ایران به وضوح نشان می‌دهد که دروس ارائه شده تناسبی با نیازهای امروز جامعه ایران ندارند. اصلاح و به روزرسانی این برنامه‌ها نیازمند مطالعات جامع است، اما به عنوان پیشنهاد اولیه، دروسی همچون مبانی علم اقتصاد، آشنایی با هوش مصنوعی، اصول نگارش و ارائه، فلسفه علم، تفکر انتقادی، آشنایی با اقوام ایرانی، تاریخ معاصر ایران، تاریخچه هنر در ایران، تغذیه و سلامت، و شاد زیستن می‌توانند به عنوان دروس عمومی انتخابی در برنامه درسی دانشگاه‌ها اضافه شوند. ارائه این دروس متنوع در دانشگاه‌های جامع کشور به‌سادگی قابل اجرا خواهد بود.

در نهایت، اگر وزارتخانه‌های علوم و آموزش و پرورش برنامه جامعی برای تأثیرگذاری در توسعه فرهنگ عمومی جامعه نداشته باشند، فرهنگ عمومی به افراد و رسانه‌های غیرمتخصص و سلبریتی‌ها سپرده خواهد شد که می‌تواند موجب بروز آسیب‌های جدی در بلندمدت شود.


#فرهیختگان راهی به رهایی

حدو ۴۰ سال پیش ۲ فیزیکدان روی مسئله‌ای به شدت نظری و انتزاعی در فیزیک آماری کار می‌کردند.

‏احتمالا کسانی به آن‌ها می‌گفتند:

جوان! روی چیزی کار کن و این همه انرژی بذار که به درد کسی بخورد! فایده‌ای داشته باشد!

‏احتمالا کسانی به طعنه از آن‌ها پرسیده بودند «کاربرد این رشته شما چیست؟»

‏۳۰ سال بعد از دلش یادگیری ماشین و شبکه عصبی در هوش مصنوعی در آمد و امروز برایش نوبل فیزیک بردند.

https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2024/popular-information/

اپیزود ۳۵ پادکست فلسفه علم منتشر شد:
«در نقدِ تفکر نقادّانه؛ بخش دوم گفت‌وگو با حامد صفایی‌پور»

اپیزود ۳۵ بخش دوم گفت‌وگو با دکتر حامد صفایی‌پور است و بیشتر به جنبه‌های نظری تفکر نقادانه یا به عبارت دقیق‌تر «سنجش‌گرانه اندیشیدن» تمرکز دارد و با حامد در این‌باره گفت‌وگو می‌کنیم که چرا تفکر نقادانه؟ نسخه ایرانی تفکر نقادانه چه عارضه‌هایی داشته است؟ و تفکر نقادانه با چه فضایلی باید همراه شود تا ما را تبدیل به ماشین مغالطه‌یاب نکند؟

پادکست فلسفه علم در تمامی اپلیکیشن‌های شنیدن پادکست (کست‌باکس، اپل پادکست و …) در دسترس است.

شنیدن:
https://shows.acast.com/660a7b485fd6f900170e298a/6714b236e3d9082a5a21b298

متن پیاده‌شده اپیزود ۲۷ پادکست فلسفه علم

فروید در اتاق تاریک؛ بخش دوم گفت‌وگو با حامد طباطبایی، از سه‌گانه «کاوشی در بیماری و درمان‌های روان»

سپاس از آقای امید اعظمی برای پیاده‌سازی و استخراج ارجاع‌های اپیزود

https://cheraghprize.com/pos-ep27/

اپیزود ۳۶ پادکست فلسفه علم منتشر شد:
سیاست‌گذاری و مدیریت تکنولوژی، گفت‌وگو با امیر ناظمی

سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری (Science, Technology and Innovation Policy) موضوعی در حوزه سیاست‌گذاری عمومی است و به مجموعه تصمیمات و اقدامات دولت و حاکمیت در برخورد با ۳ موضوع علم، فناوری و نوآوری که ارکان اصلی توسعه صنعتی و رشد اقتصادی است، می‌پردازد. مدیریت تکنولوژی نیز بررسی چگونگی توسعه تکنولوژی در سازمان‌هاست.
بحث دربارهٔ این که چرا علم و پژوهش، فناوری و نوآوری موضوعاتی سیاستی هستند، آغاز می‌شود و پس از چالش دربارهٔ چیستی سیاست علم، فناوری و نوآوری و چگونگی سیاست‌گذاری در این حوزه، با بحث دربارهٔ نحوه ارزیابی این سیاست‌ها ادامه می‌یابد.
در این قسمت از پادکست فلسفه علم، با دکتر امیر ناظمی، پژوهشگر سیاست‌گذاری تکنولوژی و معاون سابق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، به گفتگو می‌نشینیم. امیر با تجربه‌ای که در هر ۳ بخش خصوصی، دولتی و دانشگاهی دارد، روایت دست اولی از ماجرای سیاست‌گذاری و مدیریت تکنولوژی و ارتباط آن با موضوعات اجتماعی و سیاسی در ایران معاصر ارائه می‌دهد.

شنیدن:

https://pod.link/1702238505

گمشده در غبار

🔻به بهانه مواضع رئیس‌جمهور و وزیر علوم

🔹رئیس‌جمهور و وزیر علوم در روزهای اخیر بارها از لزوم پذیرش رویکرد علمی و حجیت علم سخن گفته‌اند. در عین حال در سال‌های اخیر نگرانی‌ها نسبت به شیوع شبه علم افزایش یافته است

🔹برای نمونه مواضع دونالد ترامپ در برخورد با کرونا و توصیه به تزریق ماده ضدعفونی همان‌قدر مورد نقد دانشمندان قرار گرفت که تجویز روغن بنفشه در ایران از جانب مدعیان طب اسلامی

🔹شبه علم اغلب صورت‌بندی‌های جنجالی دارد، خود را باستانی و در نتیجه درست معرفی می‌کند، تن به شواهد و کارآزمایی تصادفی دو سوکور نمی‌دهد و انعکاس آن، نه نخست در محافل علمی که در رسانه‌هاست

🔹 داعیان شبه علم از گفت‌وگو و بحث آزاد با دانشمندان پرهیز دارند و معمولاً انجمن‌های علمی را دنباله‌رو باندهای مخوفی معرفی می‌کنند که قصدی جز خاموش‌کردن منتقدان ندارند

🖌فرزاد نعمتی | خبرنگار گروه فرهنگ

📌ادامه مطلب در لینک زیر:

https://hammihanonline.ir/fa/tiny/news-23160

@hammihanonline
hammihanonline.ir

🎥چندی پیش به همت حلقه فلسفه پزشکی، مدرسه تابستانه فلسفه پزشکی برگزار شد. در این مدرسه که به شکل ترکیبی مجازی و حضوری برگزار شد، ۶۵۰ نفر شرکت کردند و مدرسان در سه حوزه فلسفه پزشکی بالینی، فلسفه پزشکی اجتماعی و فلسفه علوم زیست‌پزشکی به تدریس پرداختند. به همین مناسبت در روزنامه «هم میهن» با علیرضا منجمی و حمیدرضا نمازی که از بانیان این مدرسه بودند، گفتگو کردیم که در لینک زیر موجود است:

https://hammihanonline.ir/fa/tiny/news-25280

در این ویدئو نیز علیرضا نمازی، غلامحسین مقدم‌حیدری و امیرحسن موسوی درباره تجربه این مدرسه سخن میگویند.

@hammihanonline
hammihanonline.ir

امروز در رادیو جوان، در برنامه رادیوم، گفت‌وگویی داشتم با احسان مهرجو درباره اینکه «دانشمند کیست؟»
در گذشته و امروز این مفهوم و این واژه و فعالیتی که ذیل آن انجام می‌شود، چه تغییرات و تحولی داشته است و به این پرسش پاسخ دادم که آیا علمِ دانشمندان دوران گذشته به کار امروز هم‌ می‌آید؟
در پست بعد فایل صوتی این برنامه ۳۰ دقیقه‌ای پیوست شده است

چند سوءتفاهم رایج درباره «ارتباطات»

ارتباطات چه در فارسی و چه در انگلیسی (Communications) دست‌کم به سه معنا بکار می‌رود:

۱. ارتباطات، به معنای ابزارها و تکنولوژی‌های ارتباطات، مثلا شرکت‌های ارتباطاتی و مخابراتی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، یا ابزارهای ارتباطاتی مثل گوشی موبایل

۲. ارتباطات، به معنای انواع تعاملات بین فردی، مهارت‌های ارتباطاتی (Communications Skills)، ارتباطات موثر، فن بیان و شیوایی سخن، گفت‌وگوهای حساس، مهارت مذاکره، نحوه ارائه خوب، مردم‌داری و خوش‌خلقی، داشتن ارتباطات و نتورک بالا و …

۳. ارتباطات، در معنای علوم ارتباطات، نظریه‌های ارتباطات، ارتباطات و برند، ارتباطات و روابط عمومی (Public Relations)، ارتباطات سازمانی (Corporate Communications)، ارتباطات بازاریابی.

این ۳تا تقریبا هیچ ربطی به هم ندارند و هر کدامشان دانش‌ها یا مهارت‌های مستقلی هستند اما در عین حال ریشه بسیاری از بدفهمی‌ها هم هستند. بخصوص خیلی‌ها فکر می‌کنند ۳ همان ۲ است. و فکر می‌کنند مثلا سخنگوی یک سازمان یا مدیر روابط عمومی باید دومی را داشته باشد. راستش یک ربط‌هایی هم دارند ولی همانقدری ۲ به ۳ ربط دارد که به هر حرفه و تخصص دیگری هم دارد. مثلا یک مدیر محصول، یک مدیر مالی، یک پزشک یا یک نجّار خوب هم باید ارتباطات موثر داشته باشد. یا هر فردی اگر فن بیان و قدرت مذاکره و نتورک بالا داشته باشد احتمالا در حرفه‌اش موفق‌تر است.

عبارت «روابط عمومی بالا» ریشه در همین بدفهمی دارد. احتمالا منظور از روابط عمومی بالا همان معنای ۲ است ولی چون با روابط عمومی به معنای PR اشتراک لفظ دارد، خیلی‌ها فکر می‌کنند یکی است و با همین تلقی که اتفاقا در بخش خصوصی ما هم رایج است، چه فجایعی که ببار نمی‌آید! در این معنا دیگر ارتباطات و برند یا روابط عمومی یک دانش تخصصی نیست که نیاز به آموزش خاصی داشته باشد؛ بلکه حرفه‌ای است برای افرادِ با روابط عمومی بالا!

بهانه نوشتن این متن، خواندن مطلبی در روزنامه ‌محترم هم‌میهن بود که نویسنده محترم درباره سخنگوی دولت نوشته بود و فکر می‌کرد ۲ همان ۳ است.
امیرحسن موسوی

https://hammihanonline.ir/fa/tiny/news-25294

خطرات گسترش شبه‌علم

در این مصاحبه با روزنامه هم‌میهن از گسترش خطرات شبه‌علم در جامعه، به ویژه در نهادهای علمی سخن گفته شده است؛

از مصادیق شبه‌علم و راه‌های مقابله با آن مطالبی می‌خوانید؛

و اینکه در مقابله با شبه‌علم‌ها، چرا آموزش تفکر نقاد در مدارس و دانشگاه‌ها مقدم بر آموزش فلسفه‌ی علم است.

همچنين از اینکه چگونه می‌توان به معنایی علمی "پزشکی ایرانی" داشت و مانع هدر رفتن انرژی در بخش‌های شبه‌علمی شد.

https://hammihanonline.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-27/26151-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%AA%D9%81%DA%A9%D8%B1-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%D8%B4%D9%88%D8%AF

هادی صمدی
@evophilosophy

از دختر علوم تحقیقات تا کلینیک ترک بی‌حجابی موضوع طبی‌سازی یا پزشکی‌شدن (Medicalization) است؛ به معنای پیشروی و نفوذ پزشکی در ساحت‌ها و حوزه‌های جدیدی از زندگی انسان و در نهایت، تبدیل‌شدن پزشکی به‌ نوعی ابزار کنترل و تسلط اجتماعی.

‏فکر می‌کنم داشتن فهمی اجمالی از این مفهوم به تحلیل‌ها و شناخت بهتر چنین رویدادهایی کمک می‌کند.

‏مقاله‌‌ای درباره طبی‌سازی در مجله اخلاق پزشکی دانشگاه تهران نوشته‌ام. دعوت می‌کنم بخوانید:

https://ijme.tums.ac.ir/article-1-6453-fa.html

بازیگران توسعه تکنولوژی در ایران امروز «کارگزاران ⁧ #ابتذال_شر⁩ » هستند یا «کنشگران مرزی»؟

‏این پرسشی بود که در اپیزود ۳۷ پادکست فلسفه علم، با ⁦ امیر ناظمی⁩ درباره آن گفت‌گو کردیم:
‏ «سیاست‌گذاری تکنولوژی: تاریخ، ایدئولوژی و حکمرانی»

‏شنیدن در کست‌باکس:
https://castbox.fm/vd/755010049

سیاست علم و فناوری هم تاثیرپذیر از سیاست‌های دیگر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است و هم بر آن‌ها تاثیرگذار

‏نکته قابل توجه آن است که حوزه‌هایی مانند هسته‌ای یا فضایی ذاتا حوزه‌های فناورانه هستند، زمانی که با معیارهای صرفا سیاسی مدیریت و سیاست‌گذاری شده‌اند، منجر به فاجعه‌هایی مانند چرنوبیل شده‌اند.

‏این موضوع و تجربه‌های تاریخی آن در گفت‌وگو با پادکست فلسفه علم
‏⁦
نسخه تصویری:
https://youtu.be/Jn92ByvP5iI

https://youtu.be/nCDGVIImLQ4?si=1AAuvLV_sQyElfOF

نسخه تصویری اپیزود ۳۶ پادکست فلسفه علم منتشر شد:
سیاست‌گذاری و مدیریت تکنولوژی، گفت‌وگو با امیر ناظمی

سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری (Science, Technology and Innovation Policy) موضوعی در حوزه سیاست‌گذاری عمومی است و به مجموعه تصمیمات و اقدامات دولت و حاکمیت در برخورد با ۳ موضوع علم، فناوری و نوآوری که ارکان اصلی توسعه صنعتی و رشد اقتصادی است، می‌پردازد. مدیریت تکنولوژی نیز بررسی چگونگی توسعه تکنولوژی در سازمان‌هاست.
بحث دربارهٔ این که چرا علم و پژوهش، فناوری و نوآوری موضوعاتی سیاستی هستند، آغاز می‌شود و پس از چالش دربارهٔ چیستی سیاست علم، فناوری و نوآوری و چگونگی سیاست‌گذاری در این حوزه، با بحث دربارهٔ نحوه ارزیابی این سیاست‌ها ادامه می‌یابد.
در این قسمت از پادکست فلسفه علم، با دکتر امیر ناظمی، پژوهشگر سیاست‌گذاری تکنولوژی و معاون سابق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، به گفتگو می‌نشینیم. امیر با تجربه‌ای که در هر ۳ بخش خصوصی، دولتی و دانشگاهی دارد، روایت دست اولی از ماجرای سیاست‌گذاری و مدیریت تکنولوژی و ارتباط آن با موضوعات اجتماعی و سیاسی در ایران معاصر ارائه می‌دهد.