آذربایجان مدنییت اوجاغی

Forwarded from ibrahim savalan

زمانی که فیزیک سیالات می‌خواندیم، سیالات را به دو گروه سیال نیوتنی و سیال غیرنیوتنی تقسیم می‌کردیم که اولی به سیالاتی مانند هوا و آب و دومی به سیالاتی مانند قیر، ژل، ماست، خمیر و عسل اطلاق میشد که قوانین مربوط به حرکت و رفتار این دو گروه باهم متفاوت بودند. آن روزها برایم سئوال شد که آیا برای این دو لغت سیال نیوتنی و سیال غیرنیوتنی در زبان ما نیز معادل‌های وجود دارد؟ و وقتی لغتنامه‌های ترکی را زیر و رو کردم با حیرت دو لغت بسیار عالی برای این عبارات پیدا کردم که برایم چیزی در حد کشف بود.

برای سیال نیوتنی لغت سویوق (suyuq) و لغت قویوق (quyuq) برای سیال غيرنيوتنى وجود داشت و ما هنوز برای سوپ و آشی که مواد افزودنی اندکی داشته و زیاد آبکی شده باشد؛ سیویق یا سیویخ میگوییم که همان سویوق و بمعنى مايع رقیق می‌باشد که معادل همان سیال نیوتنی است و امروزه غذایی به نام قویماق (quymaq) داریم که نامش از لغت قویوق بمعنى شل، ول و سيال غليظ به یادگار مانده و نحوه حرکت و رفتارش تابع قوانین نیوتن نیست.

در دیوان اللغات الترک (ص۵۰۲ نسخه دکتر صدیق) به نوعی نان روغنی خمیری شکل و به هر ابزار فلزی که با ذوب و ریخته‌گری ساخته شود، قویما (quyma) گفته شده که ارتباط آن نان روغنی و غذای امروزی قویماق به وضوح دیده می‌شود. همچنین در ترکی قدیم به حالت مذاب همه فلزات قویما گفته شده که دقیقا معادل همین سیال غیرنیوتنی دروس ما بود و در فرهنگ سنگلاخ؛ تألیف میرزا مهدی استرآبادی نیز به نقره؛ قویوم نوشته شده و امروزه در ترکیه به زرگر؛ قویومچو می‌گویند.

همچنان که معادل‌های ترکی ماست؛ هر دو لغت قاتیق و یوغورت مفهوم غلیظ و عجین شده را دارند، لغت بال یا همان عسل نیز یکی دیگر از سیالات غیرنیوتنی ما بود که همان مفهوم غلیظ بودن و رقیق نبودن در نام آن سیال مستتر بود. ما به گل غلیظ و ورز داده شده، بالچیق یا پالچیق می‌گوییم، ولی به گل بسیار رقیق، زیغ می‌گوییم که همان سیویق بمعنی رقیق بوده و با تبدیل سین به حرف ز بصورت زیویق و زیغ در آمده است. برخلاف پالچیق که گلی ورز داده شده است و کارکردهایی دارد، زیغ تنها مایعی است که کمی کدر شده و باعث آلودگی لباس بچه‌ها می‌شود و به افرادی که صریح و شفاف نبوده و فکرشان را کدر و مبهم بیان کنند، قارنی زیغلی می‌گوییم.


----------
@ibrahimsavalan

www.tgoop.com/azerbaycan_ocagi/506

718 viewsOct 9 at 21:25

زمانی که فیزیک سیالات می‌خواندیم، سیالات را به دو گروه سیال نیوتنی و سیال غیرنیوتنی تقسیم می‌کردیم که اولی به سیالاتی مانند هوا و آب و دومی به سیالاتی مانند قیر، ژل، ماست، خمیر و عسل اطلاق میشد که قوانین مربوط به حرکت و رفتار این دو گروه باهم متفاوت بودند. آن روزها برایم سئوال شد که آیا برای این دو لغت سیال نیوتنی و سیال غیرنیوتنی در زبان ما نیز معادل‌های وجود دارد؟ و وقتی لغتنامه‌های ترکی را زیر و رو کردم با حیرت دو لغت بسیار عالی برای این عبارات پیدا کردم که برایم چیزی در حد کشف بود.

برای سیال نیوتنی لغت سویوق (suyuq) و لغت قویوق (quyuq) برای سیال غيرنيوتنى وجود داشت و ما هنوز برای سوپ و آشی که مواد افزودنی اندکی داشته و زیاد آبکی شده باشد؛ سیویق یا سیویخ میگوییم که همان سویوق و بمعنى مايع رقیق می‌باشد که معادل همان سیال نیوتنی است و امروزه غذایی به نام قویماق (quymaq) داریم که نامش از لغت قویوق بمعنى شل، ول و سيال غليظ به یادگار مانده و نحوه حرکت و رفتارش تابع قوانین نیوتن نیست.

در دیوان اللغات الترک (ص۵۰۲ نسخه دکتر صدیق) به نوعی نان روغنی خمیری شکل و به هر ابزار فلزی که با ذوب و ریخته‌گری ساخته شود، قویما (quyma) گفته شده که ارتباط آن نان روغنی و غذای امروزی قویماق به وضوح دیده می‌شود. همچنین در ترکی قدیم به حالت مذاب همه فلزات قویما گفته شده که دقیقا معادل همین سیال غیرنیوتنی دروس ما بود و در فرهنگ سنگلاخ؛ تألیف میرزا مهدی استرآبادی نیز به نقره؛ قویوم نوشته شده و امروزه در ترکیه به زرگر؛ قویومچو می‌گویند.

همچنان که معادل‌های ترکی ماست؛ هر دو لغت قاتیق و یوغورت مفهوم غلیظ و عجین شده را دارند، لغت بال یا همان عسل نیز یکی دیگر از سیالات غیرنیوتنی ما بود که همان مفهوم غلیظ بودن و رقیق نبودن در نام آن سیال مستتر بود. ما به گل غلیظ و ورز داده شده، بالچیق یا پالچیق می‌گوییم، ولی به گل بسیار رقیق، زیغ می‌گوییم که همان سیویق بمعنی رقیق بوده و با تبدیل سین به حرف ز بصورت زیویق و زیغ در آمده است. برخلاف پالچیق که گلی ورز داده شده است و کارکردهایی دارد، زیغ تنها مایعی است که کمی کدر شده و باعث آلودگی لباس بچه‌ها می‌شود و به افرادی که صریح و شفاف نبوده و فکرشان را کدر و مبهم بیان کنند، قارنی زیغلی می‌گوییم.


----------
@ibrahimsavalan

BY آذربایجان مدنییت اوجاغی