اسطوره‌شناسی با بهار مختاریان

دروازه‌ی خورشید

در ادامه‌ی بحث‌های پیشین، شاید بد نباشد به نمونه‌ای از بازنمودِ اندیشه‌ی اسطوره‌ایِ حرکتِ خورشید در ساختِ معابد نیز بپردازیم. هرچه از جهانِ باستان به دستِ ما رسیده، از کهن‌ترین یافته‌ها، چه زبانی و چه مادی مانند نگاره‌ها و یا بناها به طور نمادین بازتابِ باورها، اندیشه و آیین‌ها هستند. تصاویر و اشکال در کنار زبان، پیش از اختراعِ خط به نوعی اسطوره‌ها را باز  می‌نمایند. تا پیش از اختراع خط، اسطوره‌ها به طور شفاهی انتقال می‌یافت و سپس‌تر ثبتِ نوشتاری یافت و از آنجا مدام تحریف، تغییر ،حذف و بازسرایی شدند. بنابراین اَشکال، چه دوبعدی و چه سه بعدی، اسطوره‌ی نگاریده یا ساخته شده‌اند ( معماری) و ارزش‌های فلسفی، دینی، اجتماعی و آیینیِ دوران را نشان می‌دهند.
اما چون فاقدِ زبانِ کلامی‌اند، معنا را نه به شکلِ خطی(جمله) در زبان که به یکباره بنا بر تجاربِ فردی انتقال می‌دهند و به رغم داشتن وحدتی از صورت و معنا، به طور مستقیم نمی‌توان میان شکل و معنا(زبان) پیوند برقرار کرد.
برای نمونه در اکثر بناهای باستان، دو دروازه یا دهانه یکی به سمت شرق و دیگری به سمت غرب وجود دارد و کلِ بنا چیزی جز فضای پیوندی میان این دو دروازه نیست. دروازه‌ی شرقی نه تنها به سمتِ طلوع خورشید که ورودِ استعاریِ خورشید به معبدِ جهان را تداعی می‌کند و دروازه‌ی  غربی، غروب و رفتنِ خورشید به جهانِ زیرزمین را. در بسیاری از نگاره‌ها دو ستون و سردری مزیّن به دایره‌ی خورشید یا گوی بالدار و یا شیر دیده می‌شود. همانطور که پیشتر اشاره شد شیر، نمادِ قدرتِ خورشید در انقلابِ تابستانی بود. حتی امروزه مشخص شده است که بنای استونهنج برای جشنِ انقلابِ تابستانی ساخته شده بوده است.
سپس‌تر از دو شیر برای دروازه‌ها در بناها استفاده شد و در نمونه‌های متاخر مانند تخت جمشید از جانوری ترکیبی از شیر، گاو، عقاب و انسان که برخی این چهار عنصر را همان اعتدالین و انقلابین ( ثور و عقرب؛ شیر و دلو) می‌دانند. اما معتقدند عقرب از دوران سومر به جهتِ تداعیِ حرکتِ خورشید به سمت پاییز و زمستان مشمئز کننده بوده و آن را به عقاب وارونه کرده‌اند. دلو هم از همان آغاز با تصویرِ انسان آبریز، جنبه‌ی انسان‌انگارانه داشت.
باری، شاید از طریق این نمونه که تا امروز ادامه یافته،  اهمیت توجه به نمادها در معماری را بتوان روشن ساخت.

www.tgoop.com/baharmokhtarian/100

202 viewsedited  Feb 6 at 14:38

دروازه‌ی خورشید

در ادامه‌ی بحث‌های پیشین، شاید بد نباشد به نمونه‌ای از بازنمودِ اندیشه‌ی اسطوره‌ایِ حرکتِ خورشید در ساختِ معابد نیز بپردازیم. هرچه از جهانِ باستان به دستِ ما رسیده، از کهن‌ترین یافته‌ها، چه زبانی و چه مادی مانند نگاره‌ها و یا بناها به طور نمادین بازتابِ باورها، اندیشه و آیین‌ها هستند. تصاویر و اشکال در کنار زبان، پیش از اختراعِ خط به نوعی اسطوره‌ها را باز  می‌نمایند. تا پیش از اختراع خط، اسطوره‌ها به طور شفاهی انتقال می‌یافت و سپس‌تر ثبتِ نوشتاری یافت و از آنجا مدام تحریف، تغییر ،حذف و بازسرایی شدند. بنابراین اَشکال، چه دوبعدی و چه سه بعدی، اسطوره‌ی نگاریده یا ساخته شده‌اند ( معماری) و ارزش‌های فلسفی، دینی، اجتماعی و آیینیِ دوران را نشان می‌دهند.
اما چون فاقدِ زبانِ کلامی‌اند، معنا را نه به شکلِ خطی(جمله) در زبان که به یکباره بنا بر تجاربِ فردی انتقال می‌دهند و به رغم داشتن وحدتی از صورت و معنا، به طور مستقیم نمی‌توان میان شکل و معنا(زبان) پیوند برقرار کرد.
برای نمونه در اکثر بناهای باستان، دو دروازه یا دهانه یکی به سمت شرق و دیگری به سمت غرب وجود دارد و کلِ بنا چیزی جز فضای پیوندی میان این دو دروازه نیست. دروازه‌ی شرقی نه تنها به سمتِ طلوع خورشید که ورودِ استعاریِ خورشید به معبدِ جهان را تداعی می‌کند و دروازه‌ی  غربی، غروب و رفتنِ خورشید به جهانِ زیرزمین را. در بسیاری از نگاره‌ها دو ستون و سردری مزیّن به دایره‌ی خورشید یا گوی بالدار و یا شیر دیده می‌شود. همانطور که پیشتر اشاره شد شیر، نمادِ قدرتِ خورشید در انقلابِ تابستانی بود. حتی امروزه مشخص شده است که بنای استونهنج برای جشنِ انقلابِ تابستانی ساخته شده بوده است.
سپس‌تر از دو شیر برای دروازه‌ها در بناها استفاده شد و در نمونه‌های متاخر مانند تخت جمشید از جانوری ترکیبی از شیر، گاو، عقاب و انسان که برخی این چهار عنصر را همان اعتدالین و انقلابین ( ثور و عقرب؛ شیر و دلو) می‌دانند. اما معتقدند عقرب از دوران سومر به جهتِ تداعیِ حرکتِ خورشید به سمت پاییز و زمستان مشمئز کننده بوده و آن را به عقاب وارونه کرده‌اند. دلو هم از همان آغاز با تصویرِ انسان آبریز، جنبه‌ی انسان‌انگارانه داشت.
باری، شاید از طریق این نمونه که تا امروز ادامه یافته،  اهمیت توجه به نمادها در معماری را بتوان روشن ساخت.

BY اسطوره‌شناسی با بهار مختاریان