اسطوره‌شناسی با بهار مختاریان

ادامه

...ماه دی بهیزگی، روز آذر، آن زمستان به بیشترین سردی به ایرانویچ رسد و به ماه سپندارمذ بهیزگی در همه جهان بسر رسد. بدین روی، ماه دی، روز آذر، همه جا آتش افروزند و نشان کنند که زمستان آمد. بدان پنج ماه (که) آب چشمه همه گرم است- زیرا رپیهوین آنجا را (به) گرمی و خویدی دارد- گاه رپیهوین رانستایند» (بندهشن، ترجمه‌ی مهرداد بهار، ص ۱۰۶) . بویس، رپیهوین را متعلق به آن زمانی در ایران باستان می‌داند که سال بر اساس گاهنبارها به چهار بخش برابر تقسیم می‌شد و نه تقویم ماهانه و روزانه. بر این اساس، تابستان با فرمانرواییِ رپیهوین در گاهنبار همسپثمئیدیه (برابر با آغاز فروردین) آغاز می‌شد و با گاهنبار ایاثریمه (برابر با آخر مهرماه) پایان می‌یافت (Boyce,1968: 201 ). او بر این باور است که ظاهراً در تاریخ نامعلومی، دو روز جدا از هم را (لابد در دو سرزمین مختلف) به عنوان «سده» جشن می‌گرفتند. یکی صد روزپیش از رپیهوین/ رپیتوین در ماه آذر و یکی صد روز پس از رپیهوین در ماه بهمن. (Ibid, P. 214). بیرونی نیز از چشنی موسوم به آذرگان در ماه آذر خبر می‌دهد و آن را روز عید آتش می‌خواند (آثارالباقیه، ترجمه داناسرشت، ص ۳۴۴).
در تصویرهای منابع اسلامیِ بدست آمده از این صورت فلکی در برخی نمونه‌ها او نیم‌انسان-نیم‌اسبی است که کمان و تیر را در جهت راست کشیده است که برابر است با تصویرهایی که از او در صورت‌های کهن به دست آمده. بیرونی هم این صورت فلکی را به همین شکل توصیف کرده است: «همچون اسبی تا به گردن‌گاه، آن گاه از آن جا نیمه‌ی زیرینش بر شبه آدمی شود و گیسوها فروهشته از پس، تیر در کمان نهاده و کشیده» (التفهیم، ترجمه جلال الدین همایی، ص ۹۱). اما در برخی دیگر از تصویرپردازی‌ها مانند آنچه در تصویر آغاز این گفتار آمده، نیم‌انسان-نیم‌اسب به عقب برگشته و دُمِ اژدها‌گونه‌ی خود را نشانه گرفته است. توضیحِ این تغییر تنها از طریق روش آیکونوگرافی ممکن است و پژوهشی مجزا می‌طلبد که در این گفتار جای بحث آن نیست. اما قدر مسلم، این تصویر در اصفهان هم شناخته شده است و بسیاری کوشیده‌اند تعبیر و تفسیرهایی نامستدل از آن ارائه کنند و آن را نشانه‌ای از نبرد با نفس اماره شناسایی کنند. اما همانطور که گفته شد، این تصویر در کتب نجومی ایران به کوکب القوس شناخته شده است. این که در سَردرِ قیصریه‌ی اصفهان جفتی از آن دیده می‌شود، می‌تواند دلیل بر آن باشد که معمولاً بنیاد شهرها در اخترشناسی کهن با برجی مربوط بوده و منجمان کهن یکی از کارهای اصلی‌شان تعیین سعد و نحس بودن زمانِ ایجاد شهر و تاجگذاری شاه و … بود. از این روست که در مورد طالعِ شهر اصفهان، جابر انصاری چنین می‌گوید: “طالع اصفهان برج قوس است، رکن الدوله دیلمی زمانی که قمر در برج قوس بود، باروی اصفهان را بنا نهاد. (منبع اینترنت). از این رو وجود این تصویر در تاریخ تصاویرِ صورت فلکی در جهان نشان از باورهای نجومی دارد که تاثیر بسیار زیادی بر بسیاری از اعمال و رفتارها نزد اقوام محتلف داشت.

پیوند به نوشته در سایت انسان‌شناسی و فرهنگ

www.tgoop.com/baharmokhtarian/133

127 viewsedited  Feb 17 at 05:20

ادامه

...ماه دی بهیزگی، روز آذر، آن زمستان به بیشترین سردی به ایرانویچ رسد و به ماه سپندارمذ بهیزگی در همه جهان بسر رسد. بدین روی، ماه دی، روز آذر، همه جا آتش افروزند و نشان کنند که زمستان آمد. بدان پنج ماه (که) آب چشمه همه گرم است- زیرا رپیهوین آنجا را (به) گرمی و خویدی دارد- گاه رپیهوین رانستایند» (بندهشن، ترجمه‌ی مهرداد بهار، ص ۱۰۶) . بویس، رپیهوین را متعلق به آن زمانی در ایران باستان می‌داند که سال بر اساس گاهنبارها به چهار بخش برابر تقسیم می‌شد و نه تقویم ماهانه و روزانه. بر این اساس، تابستان با فرمانرواییِ رپیهوین در گاهنبار همسپثمئیدیه (برابر با آغاز فروردین) آغاز می‌شد و با گاهنبار ایاثریمه (برابر با آخر مهرماه) پایان می‌یافت (Boyce,1968: 201 ). او بر این باور است که ظاهراً در تاریخ نامعلومی، دو روز جدا از هم را (لابد در دو سرزمین مختلف) به عنوان «سده» جشن می‌گرفتند. یکی صد روزپیش از رپیهوین/ رپیتوین در ماه آذر و یکی صد روز پس از رپیهوین در ماه بهمن. (Ibid, P. 214). بیرونی نیز از چشنی موسوم به آذرگان در ماه آذر خبر می‌دهد و آن را روز عید آتش می‌خواند (آثارالباقیه، ترجمه داناسرشت، ص ۳۴۴).
در تصویرهای منابع اسلامیِ بدست آمده از این صورت فلکی در برخی نمونه‌ها او نیم‌انسان-نیم‌اسبی است که کمان و تیر را در جهت راست کشیده است که برابر است با تصویرهایی که از او در صورت‌های کهن به دست آمده. بیرونی هم این صورت فلکی را به همین شکل توصیف کرده است: «همچون اسبی تا به گردن‌گاه، آن گاه از آن جا نیمه‌ی زیرینش بر شبه آدمی شود و گیسوها فروهشته از پس، تیر در کمان نهاده و کشیده» (التفهیم، ترجمه جلال الدین همایی، ص ۹۱). اما در برخی دیگر از تصویرپردازی‌ها مانند آنچه در تصویر آغاز این گفتار آمده، نیم‌انسان-نیم‌اسب به عقب برگشته و دُمِ اژدها‌گونه‌ی خود را نشانه گرفته است. توضیحِ این تغییر تنها از طریق روش آیکونوگرافی ممکن است و پژوهشی مجزا می‌طلبد که در این گفتار جای بحث آن نیست. اما قدر مسلم، این تصویر در اصفهان هم شناخته شده است و بسیاری کوشیده‌اند تعبیر و تفسیرهایی نامستدل از آن ارائه کنند و آن را نشانه‌ای از نبرد با نفس اماره شناسایی کنند. اما همانطور که گفته شد، این تصویر در کتب نجومی ایران به کوکب القوس شناخته شده است. این که در سَردرِ قیصریه‌ی اصفهان جفتی از آن دیده می‌شود، می‌تواند دلیل بر آن باشد که معمولاً بنیاد شهرها در اخترشناسی کهن با برجی مربوط بوده و منجمان کهن یکی از کارهای اصلی‌شان تعیین سعد و نحس بودن زمانِ ایجاد شهر و تاجگذاری شاه و … بود. از این روست که در مورد طالعِ شهر اصفهان، جابر انصاری چنین می‌گوید: “طالع اصفهان برج قوس است، رکن الدوله دیلمی زمانی که قمر در برج قوس بود، باروی اصفهان را بنا نهاد. (منبع اینترنت). از این رو وجود این تصویر در تاریخ تصاویرِ صورت فلکی در جهان نشان از باورهای نجومی دارد که تاثیر بسیار زیادی بر بسیاری از اعمال و رفتارها نزد اقوام محتلف داشت.

پیوند به نوشته در سایت انسان‌شناسی و فرهنگ

BY اسطوره‌شناسی با بهار مختاریان