tgoop.com/dasneveshtha/252
Last Update:
✅حاشیه‌ای بر متن توسعه صنعتی
(بخش 1 از 3)
25 آذرماه، سالن همایش‌های هتل المپیک تهران شاهد برگزاری همایش «چالش‌های صنعتی‌شدن ایران» بود که طی آن، گزارشی از پروژه مطالعاتی درباره موانع صنعتی شدن ایران ارائه شد. نسخه مکتوب این گزارش بعدتر بعنوان ویژه‌نامه دنیای اقتصاد منتشر شد. این گزارش، حاوی رویکردی به توسعه صنعتی است که مقدمات اقتصاد کلان برای توسعه صنعتی را مهم‌ترین مولفه آن در نظر می‌گیرد، مولفه‌هایی نظیر حفظ ثبات اقتصاد کلان، تسهیل عملکرد بازارها و رفع مقررات دست و پاگیر که همگی آنها را می‌توان جزوی از تسهیل‌گری دولت برای عملکرد بازارها در نظر گرفت. بسیاری از توصیه‌های این مطالعه خواندنی و کاربردی است، اما این نوشته با حاشیه‌هایی از این متن سروکار دارد که غیرقابل چشم‌پوشی هستند.
جمله آغازین مقدمه این گزارش تاکید دارد: «آمارهای جهانی نشان می‌دهد که وقوع انقلاب صنعتی در اواخر قرن نوزدهم، نقطه عطفی مهم در سطح رفاه بشر بوده است». تاکید بر انتهای قرن نوزدهم درحالی است که انقلاب صنعتی تقریباً یک قرن پیش از آن صورت گرفته بود. این اشتباه، شاید اشتباه تایپی تلقی شود اما در ادامه تاکید شده که «سال‌های 1870 به بعد، به طور کامل در ناپیوستگی رفاهی با قبل از آن قرار دارد ... از این منظر، انقلاب صنعتی درواقع به منزله یک انقلاب رفاهی محسوب می‌شود و اساساً مبدا تاریخی رشد اقتصادی را می‌توان مقطع وقوع انقلاب صنعتی دانست». این نوشته، انقلاب صنعتی و انقلاب رفاهی را معادل همدیگر تلقی کرده است، درحالی که انقلاب رفاهی و شکل‌گیری خدمات رفاهی دولت‌ها یک قرن پس از انقلاب صنعتی و از حدود 1870 و با برنامه‌های رفاهی آلمان و بریتانیا شکل گرفت. این تحول حاصل یکصد سال مبارزه بی امان طبقات فرودست (کارگر) برای سهم‌بری از توزیع بود و با آنچه پولانی به آن «جنبش مضاعف» نام می‌دهد گره خورده است. روایت آنجا واژگونه است که نتیجه "کشمکش توزیعی" را "کارکرد تولید" عنوان می‌کند!
وجه دیگر این روایتِ توسعه صنعتی آن است که رشد برون‌گرا و متصل به بازارهای جهانی برای همه کشورها خوب است:«مدل توسعه صنعتی آسیایی در کلیت خود، به معنی برون‌گرایی و درنتیجه، جایگزین کردن تقاضای انبوه جهانی با تقاضای محدود داخلی، ... پذیرفتن سازوکار بازار در تنظیم مناسبات‌های اقتصادی داخل و خارج، راهبردهایی است که می‌تواند اقتصاد را در مسیر رشد مستمر و بالا، همراه با اشتغال‌زایی مناسب، تورم پایین و توزیع درآمد متوازن قرار دهد.».
روایت بالا البته با فراز دیگری از همین مقدمه در تناقض است: «امروز پس از پشت سر گذاشتن بحران مالی و رکود عمیق سال 2008 و همه‌گیری کووید 19، در دنیایی با دو ویژگی کاملاً متضاد مواجه هستیم. یک ویژگی را می‌توان در بروز درگیری‌های بسیار جدی نظامی و بازگشت سیاست در چهره زشت و خشن خود به زندگی بشر شناسایی کرد... این تحولات همچنین، سلسله هشدارها و زنگ خطرهایی را که از بحران 2008 به صدا درآمده بود و کووید 19 آن را جدی‌تر کرده بود، به قطعیت نزدیک کرد که به‌هم پیوسته شدن بیش از اندازه خطوط تولید و کسب و کار در جغرافیای جهانی، خلاف احتیاط و در جهت مغایر با تاب‌آوری بوده است.... آمریکا که چین را به‌عنوان سمت عرضه بازار جهانی کار ارزان، مکمل سرمایه انباشته‌شده خود می‌دید، ناگاه با تغییراتی بزرگ در پیش‌فرض‌های اولیه خود مواجه شد».
دهکده جهانی موعود فقط با رقابت‌های خشن نظامی روبرو نشده است بلکه «اروپا بازگشت به صنعت را به طور جدی در دستور کار قرار داده و آمریکا با همه توان، به دنبال قطع اتصال (و البته نه ارتباط) خود با چین است و به موازات تنش سیاسی با روسیه، در تدارک تجهیز خود برای مدیریت تنش اقتصادی با چین است.». اگر تجارت برای همه سود داشت، چطور بزرگترین شرکای تجاری جهان یکباره اینگونه به تنش با یکدیگر رسیده‌اند و آمریکایِ مدافع تجارت آزاد و خالق سازمان تجارت جهانی، بدنبال قطع اتصال (Decoupling) با چین است؟ یک فراز جالب دیگر این است که «بازار داخلی چین، میل به درونگرایی را در این کشور کاملاً برون‌گرا تقویت کرده است». این اصطلاح که تعبیر دیگری از استراتژی چرخه دوگانه چین است، نشان می‌دهد که نه تنها آمریکا که چین هم مدافع برون‌گرایی نیست! حالا تکلیف ما با تبیین نظریِ فواید برون‌گرایی چیست؟ برای نویسندگان این گزارش که در برنامه سوم، پیش از تقویت تولید، با ادعای فواید تجارت، کاهش موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای تجارت را فرموله کرده و در برنامه سوم (83-1379) گنجاندند، اینکه بازیگرانِ مسلط، تنها کاهش تعرفه‌ها را تا جایی می‌پذیرند که برنده بازی خودشان باشند، یک پیامد غیرمنتظره و یک نشانه ضعف تبیین و سیاستگذاری نیست؟! همین نکته نشان می دهد روایت چالش های صنعتی شدن خود با چالش روبرو است!
ادامه دارد
👈 ارتباط با نویسنده:
@Hossein_Rajabpour
@dasnevestha
BY دستنوشته های اقتصادی و فلسفی
Share with your friend now:
tgoop.com/dasneveshtha/252