tgoop.com/eslah_e_ashaar_e_jaali_e_shaeran/563
Last Update:
◀️ بعدها رضاقلی‌خان هدایت همین انتساب را در تذکرۀ ریاض‌العارفین تکرار کرده است. هدایت در شرح‌حالِ افضل‌الدین محمد القاشانی [کاشانی] ضمن این که به رابطۀ شاعرانۀ او با خواجه نصیر اشاره می‌کند و دو رباعی را که خواجه نصیر برای باباافضل گفته و پاسخ بابا افضل بدان‌ها را برمی‌شمرد[در تذکرۀ هفت‌اقلیم نیز ذیل شرح‌حال و اشعار باباافضل کاشانی به قطعه‌ای که خواجه نصیرالدین طوسی در حق او سروده، اشاره شده است
(امین احمد رازی، ۱۳۷۸، ج۲: ۱۰۱۰).]،
تعدادی از رباعیات او را نقل می‌کند که یکی از آن‌ها رباعی یادشده است:
و هُوَ افضل‌الدین محمد القاشانی حکیمی است بلندپایه و فاضلی است گران‌مایه [...] و این رباعیات از نتایج افکار ایشان است [...]
کم گوی به‌جز مصلحت خویش مگوی
چیزی که نپرسند تو خود پیش مگوی
گوشِ تو دو دادند و زبانِ تو یکی
یعنی که دو بشنو و یکی بیش مگوی
(هدایت، ۱۳۴۴: ۲۶۵ ـ ۲۶۷)
همین انتساب اشتباه در دیوان باباافضل کاشانی به تصحیح مصطفی فیضی و همکارانش نیز تکرار شده است:
کم گوی و به‌جز مصلحت خویش مگوی
چیزی که نپرسند ز تو پیش مگوی
دادند دو گوش و یک زبانت ز آغاز
یعنی که دو بشنو و یکی بیش مگوی
(باباافضل کاشانی، ۱۳۵۱: ۲۱۰)
درحالی‌که این رباعی در منابعِ کهنِ رباعیاتِ باباافضل کاشانی نیست و در چند مجموعه از رباعیات او که در قرن نهم گردآوری شده نیز این رباعی وجود ندارد و انتساب آن متأخر است. شاید به همین دلیل نیز در رباعیات باباافضل کاشانی به تصحیحِ سعید نفیسی و همچنین مصنّفات باباافضل کاشانی به تصحیحِ مجتبی مینوی و یحیی مهدوی اثری از این رباعی نیست.
◀️ رباعی یادشده به احتمال قریب به یقین سرودۀ اوحدالدین کرمانی است. زیرا در چند مجموعۀ کهن به نام او ثبت شده است.
نخست در دست‌نویس رباعیات او (مورّخ ۷۰۶هـ .ق.) که در کتابخانۀ ایاصوفیا نگهداری می‌شود و اساس چاپ دیوان رباعیات اوحدالدین کرمانی به تصحیح احمد ابومحبوب بوده چنین ضبط شده است:
صرّاف سخن باش و سخن بیش مگوی
چیزی که نپرسند تو از پیش مگوی
گوشِ تو دو دادند و زبانِ تو یکی
هرگه که دو بشنوی، یکی بیش مگوی
(اوحدالدین کرمانی، ۱۳۶۶: ۱۵۷)
همچنین در اوراق آغازین دست‌نویسی از دیوان عراقیات ابیوردی که به سال ۷۲۴ کتابت شده است، این رباعی از آنِ اوحدالدین کرمانی دانسته شده است:
تا بتوانی سخن کمابیش مگوی
هرچ از تو بپرسند همان بیش مگوی
گوشِ تو دو دادند و زبانِ تو یکی
یعنی که دو بشنو [و] و یکی بیش مگوی
(ابیوردی، برگ ۲رو)
همچنین در دست‌نویسی متعلق به کتابخانۀ دانشگاه استانبول که تاریخ مالکیت ۷۳۴ هـ.ق. را دارد و به گمان غالب در اواخر قرن هفتم گردآوری شده است، رباعی یادشده به اوحدالدین کرمانی نسبت داده شده است:
چیزی که نپرسند تو از پیش مگوی
هرگه که دو بشنوی، یکی بیش مگوی
(اوحدالدین کرمانی، برگ ۳ رو)
بنابرآنچه گفته شد رباعی مذکور از اوحدالدین کرمانی است و انتساب آن به باباافضل کاشانی که از تذکره‌های عصر صفوی آغاز شده، درست نیست. همچنین هیچ سندی برای انتساب آن به خواجه نصیرالدین طوسی در دست نیست و نسبت آن به خواجه کاملاً غلط و نارواست.
❇️ منابع
ـ ابیوردی، ابوالمظفر محمد بن احمد کوفَنی، دیوان عراقیات، دست‌نویس شمارۀ Arabe۳۱۱۷، نگهداری‌شده در کتابخانۀ ملی پاریس. کتابت ۷۲۴ هجری قمری.
ـ اقبالی، معظمه [اعظم]، ۱۳۷۰، شعر و شاعری در آثار خواجه نصیرالدین طوسی. به انضمام مجموعه اشعار فارسی خواجه نصیر و متن کامل و مُنَقّح معیارالاشعار، چاپ اول، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ امین احمد رازی، ۱۳۷۸، تذکرۀ هفت اقلیم، با تصحیح و تعلیقات و حواشی محمدرضا طاهری (حسرت)، سه جلد، چاپ اول، تهران، سروش.
ـ اوحدالدین کرمانی،حامد بن ابی‌الفخر، ۱۳۶۶، دیوان رباعیات اوحدالدین کرمانی،به کوشش احمد ابومحبوب، با مقدمه‌ای از ابراهیم باستانی پاریزی،ویراستاری کمال اجتماعی جندقی،تهران،سروش.
ـ اوحدالدین کرمانی،حامد بن ابی‌الفخر، انیس‌الطالبین و جلیس‌الصالحین، دست‌نویس شمارۀ F۷۰۱، نگهداری‌شده در کتابخانۀ دانشگاه استانبول،بدون رقم،کتابت سدۀ هفتم و هشتم هجری قمری، ۶۵ برگ.
ـ اوحدی بلیانی،تقی‌الدین محمد بن محمد، ۱۳۸۸،عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین، مقدمه،تصحیح و تحقیق محسن ناجی نصرآبادی،هفت جلد،چاپ اول،تهران،اساطیر.
ـ باباافضل کاشانی،محمد بن حسین، ۱۳۶۶، مصنفات افضل‌الدین محمد مرقی کاشانی،به تصحیح مجتبی مینوی و یحیی مهدوی،چاپ دوم،تهران،خوارزمی.
ـ جامی،عبدالرحمن بن احمد، ۱۳۷۸،مثنوی هفت اورنگ،مقدمه از اعلاخان افصح‌زاد،تصحیح و تحقیق جابلقا دادعلیشاه، اصغر جانفدا،ظاهر احراری، حسین احمد تربیت،اعلاخان افصح‌زاد، با همکاری انستیتو شرق‌شناسی و میراث خطی،زیر نظر دفتر نشر میراث مکتوب،۲جلد، چاپ اول،تهران،مرکز مطالعات ایرانی و دفتر نشر میراث مکتوب.
❇️ بخش : دوم
@molavi_asar_o_afkar
@eslah_e_ashaar_e_jaali_e_shaeran
👇👇👇👇
BY اصلاحِ اشعارِ جعلیِ شاعران
Share with your friend now:
tgoop.com/eslah_e_ashaar_e_jaali_e_shaeran/563