فرهاد شفتی

پرسشی و پاسخی: مسئولیت خدا در رنج آدمی

🍂 پرسش: با توجه به ناگواری‌های فراوانی که اکنون در کل دنیا شاهدش هستیم و اینهمه رنج روانی رو داریم متحمل میشیم و این موضوع در کل تاریخ مسبوق به سابقه بوده واقعا به این نتیجه دارم میرسم که آنچه برنده است ، قدرت هست و توان برتر و حقیقتا ظلم پایدار هست و خداوند هیچ وقت دخالتی در امر بشریت نکرده و گاها توجیهاتی که برای ما آورده‌اند از باب معاد و نظام جبران اخروی و .... بجهت تشفی دل بیقرار و رنجور آدم های مظلوم هست. بعنوان مثال الان گفته بشود که سران ظالم دنیا ،اون دنیا به سزای اعمالشون و به وزن گناهی که کردند خواهند رسید، خب چه سود؟
این جهان و آفرینش انسان آمیخته با درد و رنج چیه؟ مسئولیت خداوند در برابر بندگان و مخلوقات انسانیش چیه؟

___

پرسش شما از منظر الهیات و فلسفهٔ دین است، پاسخ من نیز به تناسب از آن منظر و تنها از همان منظر است:

🍃 دغدغۀ شما همان است که در میان فلاسفهٔ دین قرن‌ها محل بحث بوده و به مسئلۀ شرّ معروف است. «اگر خدایی هست که سرمنشأ نیکی است پس وجود شرّ در دنیا چگونه توجیه می شود؟» در گفتاری با عنوان «گشایش‌های الهیاتی مفهوم خدای نامشخص» به مسئلهٔ شرّ اشاره کردم و برای آن نه پاسخ که راهی برای یافتن پاسخ پیشنهاد کردم.

🍃 به نظر می‌آید که خدا در تصور شما وجودی است که مسئولیت خوشبختی و امنیت انسان‌ها را بر عهده دارد. اگر چنین است به نظرم خوب است که دربارۀ این تصویر تجدیدنظر کنید. من دین و مسلکی معنوی نمی‌شناسم که خداوند را به طور مستقیم مسئول خوشبختی و امنیت انسان‌ها بداند. بلکه تقریبا در تمامی ادیان «رنج» به عنوان جزو لاینفک هستی و  دی-ان-ایِ زندگی انسانی آمده است. در قرآن آمده است «لقد خلقنا الانسان فی کبد»، آیین زرتشت اهریمن را مایۀ رنج انسان می‌داند، و بودا می گوید رنج واقعیت زندگی است. در عین حال تقریبا تمام مکتب‌های معنوی ارتباطی بین رنج و تعالی آدمی می‌بینند. در ادیان ابراهیمی رنج چالشی است که انسان را به بهتر شدن می‌خواند، در آیین زرتشت انسان با ماندن در مسیر نیک به شکست اهریمن کمک می‌کند و از رنج آدمی می‌کاهد، و در آیین بودا رنج ناشی از ضعف انسان است و انسان تنها با غلبه بر این ضعف از رنج رهایی می‌یابد.

🍃 معاد با هر تصویری که از آن داشته باشیم حکایت حقیقتی است فراتر از بهشت و دوزخ و تناسخ و تولد دوباره. آن حقیقت این است که رفتار و کردار آدمی بر نفس او تاثیر می‌گذارد. در تصویر ادیان ابراهیمی و زرتشتی (با کمی تفاوت) این می‌شود دوزخ و بهشت، در تصویر آیین بودا یا هندو (با کمی تفاوت) می‌شود کارما و تولد دوباره یا تناسخ. این برای (به قول شما) خوش کردن دل دیگران یا سود بردن ایشان نیست، بلکه قانون هستی است که در جریان است:

اين جهان كوه است و فعل ما ندا
سوي ما آيد نداها را صدا
فعل تو كان زايد از جان و تنت
همچو فرزندي بگيرد دامنت

🍃 اما همین که هر انسانی از شرّ متنفر است (ولو اینکه در تشخیص شرّ اشتباه کند و حتی خود، شرّ باشد و نداند) نشان از خیر بودن مبدأ هستی می کند، همان که به آن خدا میگوییم. همین خیر بودن مبدأ هستی است که شما را از دیدن ظلم برآشفته می‌کند و این همان مسئولیتی است که خداوند بر عهده دارد. در واقع «او» خدا نبود اگر که منبع خیر نبود.

🍃 چندان با سخن شما که ظلم پایدار است موافق نیستم. می‌دانم که در این زمانه‌ ظلم و شرّ بسیار می‌بینیم. هر جان بی‌گناهی که گرفته شود مصیبتی است بزرگ اما آیا تصور می‌کنید ظلم و شرّی که امروز می‌بینیم در تاریخ نظیر نداشته است؟ آیا امروز مسبّبین آن مصیبت‌های انباشته در تاریخ بشر در برابر وجدان انسان‌ها محکوم نیستند؟ هم‌اکنون بسیاری از تحلیل‌گران سیاسی (مثلا این را بشنوید) می گویند که با وجود غلبهٔ ظاهری اسراییل در جنگ غزه و لبنان، همین کشتار وسیعی که کرده است دامن او و آنها که حمایتش می‌کنند را دیر یا زود خواهد گرفت. به نظرم ظلم پایدار نیست اما همیشه هست چون انسان هست، در مقابل خیر و نیکی ممکن است همیشه در میان نباشد اما پایدار است چون خدا هست.

🍃 ممکن است شما چنین تصویری از خداوند و هستی را نپسندید اما صحبت از پسند من و شما نیست، صحبت از این است که کدام تصویر با آنچه از مسلک‌های معنوی قابل اعتنا برمی‌آید سازگارتر است. ما البته حقّ داریم از مسئولیت خداوند بپرسیم و جویای نقش او باشیم، اما به نظرم در شرایطی این چنین پرسش از مسئولیت و نقش انسان‌ها از جمله خودمان کارآتر است و برای آرام کردن دل نیز موثرتر. پرسش اصلی این است: «تو یکی نه‌ای هزاری تو چراغ خود برافروز»، من و شما چگونه چراغ خود برافروزیم  تا از رنج انسانی بکاهیم؟

مطالب مرتبط:
🔍 بحثی دربارۀ رنج از منظر اسلام و آیین بودا: پادکست نرسیده به درخت، ۱-۳، ۱-۴
🔍 نگاهی فرادینی به آیۀ «مالک یوم‌ الدین»: سوی نقش نامنقش - قسمت دوم (از دقیقۀ ۴۵)

#رنج

@farhadshafti

👇👇👇

www.tgoop.com/farhadshafti/818

5.9K viewsedited  Oct 11 at 00:17

پرسشی و پاسخی: مسئولیت خدا در رنج آدمی

🍂 پرسش: با توجه به ناگواری‌های فراوانی که اکنون در کل دنیا شاهدش هستیم و اینهمه رنج روانی رو داریم متحمل میشیم و این موضوع در کل تاریخ مسبوق به سابقه بوده واقعا به این نتیجه دارم میرسم که آنچه برنده است ، قدرت هست و توان برتر و حقیقتا ظلم پایدار هست و خداوند هیچ وقت دخالتی در امر بشریت نکرده و گاها توجیهاتی که برای ما آورده‌اند از باب معاد و نظام جبران اخروی و .... بجهت تشفی دل بیقرار و رنجور آدم های مظلوم هست. بعنوان مثال الان گفته بشود که سران ظالم دنیا ،اون دنیا به سزای اعمالشون و به وزن گناهی که کردند خواهند رسید، خب چه سود؟
این جهان و آفرینش انسان آمیخته با درد و رنج چیه؟ مسئولیت خداوند در برابر بندگان و مخلوقات انسانیش چیه؟

___

پرسش شما از منظر الهیات و فلسفهٔ دین است، پاسخ من نیز به تناسب از آن منظر و تنها از همان منظر است:

🍃 دغدغۀ شما همان است که در میان فلاسفهٔ دین قرن‌ها محل بحث بوده و به مسئلۀ شرّ معروف است. «اگر خدایی هست که سرمنشأ نیکی است پس وجود شرّ در دنیا چگونه توجیه می شود؟» در گفتاری با عنوان «گشایش‌های الهیاتی مفهوم خدای نامشخص» به مسئلهٔ شرّ اشاره کردم و برای آن نه پاسخ که راهی برای یافتن پاسخ پیشنهاد کردم.

🍃 به نظر می‌آید که خدا در تصور شما وجودی است که مسئولیت خوشبختی و امنیت انسان‌ها را بر عهده دارد. اگر چنین است به نظرم خوب است که دربارۀ این تصویر تجدیدنظر کنید. من دین و مسلکی معنوی نمی‌شناسم که خداوند را به طور مستقیم مسئول خوشبختی و امنیت انسان‌ها بداند. بلکه تقریبا در تمامی ادیان «رنج» به عنوان جزو لاینفک هستی و  دی-ان-ایِ زندگی انسانی آمده است. در قرآن آمده است «لقد خلقنا الانسان فی کبد»، آیین زرتشت اهریمن را مایۀ رنج انسان می‌داند، و بودا می گوید رنج واقعیت زندگی است. در عین حال تقریبا تمام مکتب‌های معنوی ارتباطی بین رنج و تعالی آدمی می‌بینند. در ادیان ابراهیمی رنج چالشی است که انسان را به بهتر شدن می‌خواند، در آیین زرتشت انسان با ماندن در مسیر نیک به شکست اهریمن کمک می‌کند و از رنج آدمی می‌کاهد، و در آیین بودا رنج ناشی از ضعف انسان است و انسان تنها با غلبه بر این ضعف از رنج رهایی می‌یابد.

🍃 معاد با هر تصویری که از آن داشته باشیم حکایت حقیقتی است فراتر از بهشت و دوزخ و تناسخ و تولد دوباره. آن حقیقت این است که رفتار و کردار آدمی بر نفس او تاثیر می‌گذارد. در تصویر ادیان ابراهیمی و زرتشتی (با کمی تفاوت) این می‌شود دوزخ و بهشت، در تصویر آیین بودا یا هندو (با کمی تفاوت) می‌شود کارما و تولد دوباره یا تناسخ. این برای (به قول شما) خوش کردن دل دیگران یا سود بردن ایشان نیست، بلکه قانون هستی است که در جریان است:

اين جهان كوه است و فعل ما ندا
سوي ما آيد نداها را صدا
فعل تو كان زايد از جان و تنت
همچو فرزندي بگيرد دامنت

🍃 اما همین که هر انسانی از شرّ متنفر است (ولو اینکه در تشخیص شرّ اشتباه کند و حتی خود، شرّ باشد و نداند) نشان از خیر بودن مبدأ هستی می کند، همان که به آن خدا میگوییم. همین خیر بودن مبدأ هستی است که شما را از دیدن ظلم برآشفته می‌کند و این همان مسئولیتی است که خداوند بر عهده دارد. در واقع «او» خدا نبود اگر که منبع خیر نبود.

🍃 چندان با سخن شما که ظلم پایدار است موافق نیستم. می‌دانم که در این زمانه‌ ظلم و شرّ بسیار می‌بینیم. هر جان بی‌گناهی که گرفته شود مصیبتی است بزرگ اما آیا تصور می‌کنید ظلم و شرّی که امروز می‌بینیم در تاریخ نظیر نداشته است؟ آیا امروز مسبّبین آن مصیبت‌های انباشته در تاریخ بشر در برابر وجدان انسان‌ها محکوم نیستند؟ هم‌اکنون بسیاری از تحلیل‌گران سیاسی (مثلا این را بشنوید) می گویند که با وجود غلبهٔ ظاهری اسراییل در جنگ غزه و لبنان، همین کشتار وسیعی که کرده است دامن او و آنها که حمایتش می‌کنند را دیر یا زود خواهد گرفت. به نظرم ظلم پایدار نیست اما همیشه هست چون انسان هست، در مقابل خیر و نیکی ممکن است همیشه در میان نباشد اما پایدار است چون خدا هست.

🍃 ممکن است شما چنین تصویری از خداوند و هستی را نپسندید اما صحبت از پسند من و شما نیست، صحبت از این است که کدام تصویر با آنچه از مسلک‌های معنوی قابل اعتنا برمی‌آید سازگارتر است. ما البته حقّ داریم از مسئولیت خداوند بپرسیم و جویای نقش او باشیم، اما به نظرم در شرایطی این چنین پرسش از مسئولیت و نقش انسان‌ها از جمله خودمان کارآتر است و برای آرام کردن دل نیز موثرتر. پرسش اصلی این است: «تو یکی نه‌ای هزاری تو چراغ خود برافروز»، من و شما چگونه چراغ خود برافروزیم  تا از رنج انسانی بکاهیم؟

مطالب مرتبط:
🔍 بحثی دربارۀ رنج از منظر اسلام و آیین بودا: پادکست نرسیده به درخت، ۱-۳، ۱-۴
🔍 نگاهی فرادینی به آیۀ «مالک یوم‌ الدین»: سوی نقش نامنقش - قسمت دوم (از دقیقۀ ۴۵)

#رنج

@farhadshafti

👇👇👇

BY فرهاد شفتی