tgoop.com/gholow2/1250
Last Update:
⚠️نمونه یک فاجعه در تصحیح کتب
از دیرباز و دست کم از دوران ابن معمار (م757) کتابی با عنوان «المائده» یکی از آثار حسین بن حمدان خصیبی، قطب اعظم نصیریان شناخته می شده است. (ابن معمار، الجدول، ص85؛ ابن حجر، لسان المیزان، ج2، ص279؛ امین، أعيان الشيعة، ج5، ص491)
مدت‌ها پیش تصحیحی از کتاب المائده دیده بودم. کتاب به کلی به سبک و سیاق آثار نصیریان و با اسناد و متون خاص ایشان است، که در آن کلمات شخصیت های شاخص تصوف و فلسفه نیز جایگاه مطرحی دارد. البته با وجود کوچکی نسخه برجامانده، مصحح نسخه یعنی «هاشم عثمان» تحقیق مفصل و قابل توجهی در مورد زندگانی خصیبی ارائه داده بود. کتاب در بیروت توسط موسسة النور للمطبوعات، در سال2011 نشر یافته بود.
اما اخیراً در دست یکی از دوستان دیگر بار این کتاب را با جلد و حجم تقریباً مشابه دیدم. نخستین امر تعجب بر انگیز، چاپ کتاب در قم، توسط «موسسه بلاغ» بود! کتاب را باز کردم و بعضی از اخبار نصیری را درآن دیدم که کاملاً برایم آشنا بود. دنبال خبری در وصف نبرد ابوالخطاب گشتم، که پیشتر در المائده دیده بودم. اما هرچه گشتم نیافتم! اما با خیل عظیمی از اسناد کتاب کافی و خصال صدوق و... مواجه شدم، که در کنار اسناد نصیری نشانده شده بود! آن هم با سبکی بسیار عامیانه گاه بابی از کافی کلینی (م328) را به همراه عنوان باب (مثل الاضطرار الی الحجة) در این چاپ المائده گنجانده بودند! اخباری نیز از صدوق (م388) دیدم که توضیحات صدوق در ادامه خبر دقیقاً با تعبیر «قال مصنف هذا الکتاب» در کنار مطالب منسوب به خصیبی -نمی دانم با چه سنخیتی- افزوده شده بود! واعجبا! نه یادم می آمد پیش تر در المائده چنین چیزهایی بوده باشد، و نه طبقه خصیبی به نقل از صدوق می خورد! البته اضافه کننده به نسخه خود لطف کرده بود و بعضی ابواب را با عنوان «ملحق» افزوده بود!
واجب شد ببینیم مصحح گرامی «الشیخ عبدالله الجعفری» کیست و نسخه را از کجا آورده! مقدمه او در برابر تحقیق مفصل «هاشم عثمان» بسیار مختصر و سطحی بود! جناب مصحح بل مخرب تصریح کرده بود ابواب کتاب را 24 عدد کرده، و تبویب جدیدی به دست داده است، چون نسخه ای از المائده که در «کتابخانه مرعشی نجفی» یافته بوده فقط 60 صفحه داشته است! ایشان هیچ اطلاعاتی در مورد شماره نسخه هم به دست نمی دهد، و تنها می گوید: «رأیت عنوانا لکتاب یبحث فی بعض الأخبار و الأحادیث الواردة...» و آن را نسخه ای بی مشخصات مؤلف و ناسخ و تاریخ معرفی می کند؛ که تنها از مقدمه اش دریافته که نام کتاب «المائده» است! (المائده، تصحیح جعفری، مقدمه، ص5. به نظر می آید که مقدمه آن با بیانی امروزی است؛ که گویی خواسته اند با تعابیری چون «الأکوار و الأدوار» اصیل جلوه اش دهند. و البته در نسخه هاشم عثمان نیز یافت نمی شود!)
بنا بر این چاپ قمی گویی اصلاً تصحیح قدیمی تری از کتاب هم در عالم یافت نمی شده است! البته تصحیح قدیمی تر نه از هاشم عثمان که از احمد علی رجب و بر اساس نسخه ای از لاذقیه است! هاشم عثمان خودش به مقایسه دو نسخه پرداخته و چنین تذکر داده:
«مع العلم أن ۹۹/۹۹ بالمائة، [من تعلیقات الجعفری] نفس تعليقات الشيخ احمد علی رجب، ومما يؤسف له أن الشيخ عبد الله الجعفري لم یشر ولو إشارة صغيرة إلى اسم الشيخ أحمد علي رجب.» (هاشم عثمان، الخصیبی حیاته و آثاره، ص223)
آقای جعفری مدعی است متصدی کتابخانه مرعشی عین نسخه را نزد او آورده و اندراس و برخی ویژگی های ظاهری آن را برشمرده است.
البته آقای هاشم عثمان ادعای آقای جعفری در مورد وجود نسخه ای در کتابخانه آقای مرعشی نجفی را جدی گرفته. اما آسان است! با این وضع سختیابی تصاویر نسخه های کتابخانه آقای مرعشی، هرکس برای فلان نسخه ندیده ادعایی می تواند به این کتابخانه ارجاع دهد! و نیازی به زحمت ادعای وجودش در چستربیتی و هامبورگ و کتابخانه های غرب هم نیست!
هرچه هست به گمانم این نسخه ادعایی المائده در قم، به نیت پذیرفتنی نمودن اثری نصیری از خصیبی در فضای امامی قم دستمایه تحریف قرار گرفته است. چنانکه نام عبد الله الجعفری (بخوانیدش بنده خدا بر مذهب جعفری) نیز مستعار می نماید!
تصویر جلد تصحیح هاشم عثمان و تخریب عبدالله جعفری را در ادامه ببینید...
غلوپژوهی
@gholow2
BY غلوپژوهی
Share with your friend now:
tgoop.com/gholow2/1250