غلوپژوهی

ارادت حسین بن حمدان خصیبی به ابن ملجم و نمود آن در الهدایة الکبری

خصیبی (م 346ق) و پیروانش معتقدند که ابن ملجم -لعنه الله- (قاتل امیرالمؤمنین ع) از اولیاء مقرب خداوند و در درجه مختبرین بوده و ضربه او هم صرفاً جنبه نمایشی داشته است (نمونه مستندات؛ توضیحات متنی - تصویری در این باره از یاسر الحبیب)

میمون طبرانی گفته است: «خصیبی در تصنیفش که به الهدایة معروف است، ابن ملجم را مذمت کرده؛ زیرا این کتاب تصنیفی ظاهر و برای اهل ظاهر بود؛ چون خصیبی آن را به سیف الدولة بخشید؛ ولی در رساله خود (=رستباشیه) ابن ملجم را مدح کرده است» (طبرانی، الجواهر، 2016م، ص31).

با این حال، در الهدایة الکبری نیز ذمّ صریحی برای ابن ملجم دیده نمی‌شود. خصیبی در این کتاب هیچ جا قتل امیرالمؤمنین (ع) را به ابن ملجم نسبت نمی‌دهد! او همه جا تعبیر «بضربة عبد الرحمن بن ملجم» را به کار می‌برد و قتل را به دیگران نسبت داده یا قاتل را مشخص نمی‌کند: «قَتَلُونِي بِضَرْبَةِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُلْجَمٍ‏» (خصیبی، الهدایة، ص409). «قُبِضَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) بِضَرْبَةِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُلْجَمٍ الْمُرَادِيِ» (خصیبی، الهداية، ص168). «وَ مَضَى بِضَرْبَةِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُلْجَمٍ الْمُرَادِيِ»‏ (خصیبی، الهدایة، ص91). «اسْتُشْهِدَ بِضَرْبَةِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُلْجَمٍ»‏ (خصیبی، الهدایة، ص414).

این نحو تعبیر -آن هم با تأکید مکرّر- از ویژگی‌های خصیبی است. در این جا دو نکته مهمّ نهفته است:

1. در پس این تعبیر، مدح ابن ملجم پنهان است. چنان که خود خصیبی در رستباشیه می‌گوید: «... واظهر ضربة عبدالرحمن بن ملجم له وما كان منه... عبد الرحمن کان مختبراً...» (خصیبی، الرسالة، 2006م، ص85؛ 2016م، ص43؛ طبرانی، النجحية، ص145). و پیروان خصیبی نیز با تعابیر مشابه ابن ملجم را مدح کرده‌اند. مثلاً یکی از متأخرانشان نوشته است: «ثم ظهر الغیبة بضربة المختبر عبد الرحمن بن ملجم» (حمین، قلائد الدرر، ص212). علی بن سلیمان الماخوسی از شعرای آن‌ها سروده است: «كغیبة المولى العليِّ بضربةٍ / من ابن ملجمَ جلّ من لم یُفقد» (حمین، قلائد الدرر، ص337). این نشان می‌دهد خصیبی عقاید باطلش را به صورت رمزی در الهدایة گنجانده است.

2. خصیبی به ظاهر، این روایات را به اسنادِ گوناگون نقل می‌کند؛ ولی در همگی، نوعِ تعابیر یکسان است. این یکسانی تعابیر و ادبیات مشابه نشان می‌دهد عبارت‌پردازی از خود خصیبی است و مسئولیت جعل و تحریف متن‌ها بر عهده خود او است، اگر چه سند‌های مختلفی ادّعا می‌کند. شواهد متعدد دیگر نیز آن را تأیید می کند.
_________
گفتنی است برخی از غالیان وطنی برای دیدگاه خصیبی در مورد ابن ملجم به دو مطلب استناد کرده‌اند:
1- عبارت «و البراءة من أشقي الأولين و الآخرين شقيق عاقر ناقة ثمود قاتل أمير المؤمنين واجبة...» در المائده ص315 چاپ مؤسسة البلاغ در قم
2- جمله دعایی معترضه «لعنه الله» پس از نام ابن ملجم در برخی نسخ وطنی

پاسخ مورد اول:
این جمله در کتاب المائده خصیبی نیست (نک‍: چاپ هاشم عثمان). پیش‌تر به تفصیل گفتیم که مصحح بی‌سلیقه و مغرضِ چاپ قم به تصریح خودش، مجموعه اخباری را از کافی و کتب شیخ صدوق (م 381ق) به نسخه المائده افزوده تا کتاب رنگ و بوی امامی بگیرد. این عبارت «البراءة...» نیز عین روایت صدوق است (الخصال، ج‏2، ص607). که مصحح به تصریح خودش سند صدوق را افزوده است.

پاسخ مورد دوم:
بر محققان مخفی نیست جملات دعایی مانند علیه السلام و لعنه الله به سادگی به نسخه‌ها افزوده می‌شده است، و در بحث ما نیز در نسخ سوری الهدایة تعابیر «لعنه الله» برای ابن ملجم نیامده، و افزوده‌های ناسخان امامی در برخی نسخ متأخر وطنی نیز قابل استناد نیست.
@gholow2

Telegram

غلوپژوهی

🏴 لعن الله قاتلی امیر المؤمنين ع

ستایش قاتل امیرالمؤمنین ع در کلام غالیان و صوفیان

صوفی شهیر، مولوی بلخی، «ابن ‏ملجم»، شکافنده سر مقدس امیرالمؤمنین علیه السلام را، آلت حق مى‌شمارد، و بزرگ جنایت او را -که روی تاریخ بشریت را سیاه کرده است- غیر قابل طعن و…

www.tgoop.com/gholow2/2113

4.9K viewsedited  Aug 21, 2021 at 19:14

ارادت حسین بن حمدان خصیبی به ابن ملجم و نمود آن در الهدایة الکبری

خصیبی (م 346ق) و پیروانش معتقدند که ابن ملجم -لعنه الله- (قاتل امیرالمؤمنین ع) از اولیاء مقرب خداوند و در درجه مختبرین بوده و ضربه او هم صرفاً جنبه نمایشی داشته است (نمونه مستندات؛ توضیحات متنی - تصویری در این باره از یاسر الحبیب)

میمون طبرانی گفته است: «خصیبی در تصنیفش که به الهدایة معروف است، ابن ملجم را مذمت کرده؛ زیرا این کتاب تصنیفی ظاهر و برای اهل ظاهر بود؛ چون خصیبی آن را به سیف الدولة بخشید؛ ولی در رساله خود (=رستباشیه) ابن ملجم را مدح کرده است» (طبرانی، الجواهر، 2016م، ص31).

با این حال، در الهدایة الکبری نیز ذمّ صریحی برای ابن ملجم دیده نمی‌شود. خصیبی در این کتاب هیچ جا قتل امیرالمؤمنین (ع) را به ابن ملجم نسبت نمی‌دهد! او همه جا تعبیر «بضربة عبد الرحمن بن ملجم» را به کار می‌برد و قتل را به دیگران نسبت داده یا قاتل را مشخص نمی‌کند: «قَتَلُونِي بِضَرْبَةِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُلْجَمٍ‏» (خصیبی، الهدایة، ص409). «قُبِضَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) بِضَرْبَةِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُلْجَمٍ الْمُرَادِيِ» (خصیبی، الهداية، ص168). «وَ مَضَى بِضَرْبَةِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُلْجَمٍ الْمُرَادِيِ»‏ (خصیبی، الهدایة، ص91). «اسْتُشْهِدَ بِضَرْبَةِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُلْجَمٍ»‏ (خصیبی، الهدایة، ص414).

این نحو تعبیر -آن هم با تأکید مکرّر- از ویژگی‌های خصیبی است. در این جا دو نکته مهمّ نهفته است:

1. در پس این تعبیر، مدح ابن ملجم پنهان است. چنان که خود خصیبی در رستباشیه می‌گوید: «... واظهر ضربة عبدالرحمن بن ملجم له وما كان منه... عبد الرحمن کان مختبراً...» (خصیبی، الرسالة، 2006م، ص85؛ 2016م، ص43؛ طبرانی، النجحية، ص145). و پیروان خصیبی نیز با تعابیر مشابه ابن ملجم را مدح کرده‌اند. مثلاً یکی از متأخرانشان نوشته است: «ثم ظهر الغیبة بضربة المختبر عبد الرحمن بن ملجم» (حمین، قلائد الدرر، ص212). علی بن سلیمان الماخوسی از شعرای آن‌ها سروده است: «كغیبة المولى العليِّ بضربةٍ / من ابن ملجمَ جلّ من لم یُفقد» (حمین، قلائد الدرر، ص337). این نشان می‌دهد خصیبی عقاید باطلش را به صورت رمزی در الهدایة گنجانده است.

2. خصیبی به ظاهر، این روایات را به اسنادِ گوناگون نقل می‌کند؛ ولی در همگی، نوعِ تعابیر یکسان است. این یکسانی تعابیر و ادبیات مشابه نشان می‌دهد عبارت‌پردازی از خود خصیبی است و مسئولیت جعل و تحریف متن‌ها بر عهده خود او است، اگر چه سند‌های مختلفی ادّعا می‌کند. شواهد متعدد دیگر نیز آن را تأیید می کند.
_________
گفتنی است برخی از غالیان وطنی برای دیدگاه خصیبی در مورد ابن ملجم به دو مطلب استناد کرده‌اند:
1- عبارت «و البراءة من أشقي الأولين و الآخرين شقيق عاقر ناقة ثمود قاتل أمير المؤمنين واجبة...» در المائده ص315 چاپ مؤسسة البلاغ در قم
2- جمله دعایی معترضه «لعنه الله» پس از نام ابن ملجم در برخی نسخ وطنی

پاسخ مورد اول:
این جمله در کتاب المائده خصیبی نیست (نک‍: چاپ هاشم عثمان). پیش‌تر به تفصیل گفتیم که مصحح بی‌سلیقه و مغرضِ چاپ قم به تصریح خودش، مجموعه اخباری را از کافی و کتب شیخ صدوق (م 381ق) به نسخه المائده افزوده تا کتاب رنگ و بوی امامی بگیرد. این عبارت «البراءة...» نیز عین روایت صدوق است (الخصال، ج‏2، ص607). که مصحح به تصریح خودش سند صدوق را افزوده است.

پاسخ مورد دوم:
بر محققان مخفی نیست جملات دعایی مانند علیه السلام و لعنه الله به سادگی به نسخه‌ها افزوده می‌شده است، و در بحث ما نیز در نسخ سوری الهدایة تعابیر «لعنه الله» برای ابن ملجم نیامده، و افزوده‌های ناسخان امامی در برخی نسخ متأخر وطنی نیز قابل استناد نیست.
@gholow2

BY غلوپژوهی