خانای قوبادی ــ گوتاری نوێ

کورد لە نێوان عەقڵیەتی شۆڕشگێڕی و دیپلۆماتیکدا

🔹عوسمان نووری (رێبین)

کوردستان بە هۆی ئەوەی لە سەرەتاکانی سەدەی نۆزدەوە کە دەوڵەت میلەتی نوێ لە ناوچەکەدا سەریهەڵدا و نەبوو بە خاوەن ناسنامەیەکی سیاسی و حوقووقی، بەردەوام بیری لە ئاراستەیەکی رزگاریخوازانە، لەپێناوی دەرچوون لە ژێردەستی کردۆەتەوە، ئاراستەیەک کە بەر لەوەی هەڵبژێردراوی مرۆڤی کورد و کۆمەڵگای کوردستان بێت، بەرهەم و ئەنجامی دۆخێکی نەخوازراو و داسەپاوە بەسەریا. بیرکردنەوە لە ئاراستەی رزگاریی و شەڕی مان و نەمان، لە دۆخێکدا کە کەمترین دەرفەت بۆ دپپلۆماسی و سیاسەت کردنی تێدا ڕەخساوە، بەناچار هێڵی شۆڕشگێڕیی و جەنگاوەریی بەهێزتر و بەرچاوتر کردووە. هێڵێک لە سەر بنەمای داتاشینی سۆپێرمان و قارەمان و مرۆڤی کۆڵنەدەر و بەردەوام چەک لەشان و لە سەر پێ، کە زیاتر لەوەی رەهەندێکی سیاسی و دیپلۆماتیکی بێت، خاوەن رەهەندێکی ئایدیۆلۆژیکی و ئایدیالیستیی و بان مرۆییە.
بێ گومان دۆخی کورد و ئەو قەیرانەی تێیدا بووە، پێویستی بە مرۆڤی جەنگاوەرە، و ئەو جەنگاوەرییەش بڕێ جار شکۆ و غوروور دەبەخشێتە ناسنامەی کۆیی و کۆبیری خەڵک،
وەک ئەو خۆڕاگرییەی لە کۆبانی و دژ بە داعش بینیمان و بڕێ جاریش شکان و داڕووخان بەرهەم دەهێنێ، وەک ئەوەی دواتر لە پاش ریفراندۆمی ساڵی 2017ی باشووری کوردستان و لە کەرکووکدا بینیمان. شۆڕشگێڕی چەمکێکە لە نێوان دوو جەمسەری هەڵچوون و داچوون، سەرکەوتن و نوشوستی، باش و جاش، شۆڕشگێڕ و کۆنسێرواتیڤدا
بۆیە لە ئەنجامی بەرگرییەکەی کۆبانیدا مرۆڤی کورد دەگەیەتە تەشقی شانازی و بڕوا بە خۆ بوون و هەموو شکۆمەندییەک لە بزەی سەر لێوانی کچە شەڕڤانێکی ماندوودا دەبینێتەوە و ئەو بزەیە دەبێتە هەوێنێکی خەستی هیوا و دوارۆژێکی رووناک، و بە پێچەانەوە، لە کەوتنی کەرکووکدا دەگاتە خوارترین ئاستی ورد بوون و داڕووخان و کاتێک فرمێسکەکانی پێشمەرگەیەک لە بەرەکانی شەڕی کەرکووکدا دەبینێت، هەموو هیواکانی لەگۆڕ دەنێت و تووشی بێ هیوایی دەبێت.
لەو دوو دۆخەدا بە نیسبەتی دوو ئاراستەی شۆڕشگێری و دیپلۆماسی، لە شکۆ و شانازیدا تەنیا جەنگاوەرییە کە زەق و بەرچاوە و دیوی دیپلۆماتیک نابینرێت، بەڵام لە شکست و نوشوستیدا دیوی جەنگاوەریی لەبار دەچێ و دیوی دیپلۆماتیکیش لە پێناوی قسە و قسەڵۆک و بڕیاری ئەخلاقیی "مامەڵە و خاک فرۆشی"دا بزر دەبێت و ئەوەی بە زەقی دەرئەکەوێت هەمان حوکمی ئەخلاقیی خیانەت و براکوژی و خۆخۆرییە.
ئەوەی لە کۆبانیدا سەرکەوتنی جەنگاوەرانی پێک هێنا بێ گومان بەشێکی خۆڕاگری و رەهەندی شۆڕشگێڕی بوو، بەڵام هەمووی ئەمە نەبوو بەڵکوو دیپلۆماسییەک لە پشتی رووداوەکەوە بوو، کە چ وەکوو YPG و چ وەکوو لایەنی تر، زۆر شتێکی دەستەبەر دەکرد و هەر هیچ نەبێ چەک و لۆجەستیکی شەڕڤانانی لە بەرەی شەڕدا دابین کرد و توانییان سرنجی هەموو جیهان بگوازنەوە بۆ کۆبانی. ئەوەی کەرکووکیش هەروابوو واتە بەر لەوەی داڕووخانی رەهەندی شۆڕشگێڕی و جەنگاوەری بێت شکستی کۆمەڵە هەوڵێکی پەرتەوازەی دیپلۆماتیک بوو و ئەم شکستەش ئەوەی پێوەندیی بە ناوخۆی کوردستان و سیاسەتی کوردییەوە بێت، دیپلۆماسییەکی لاواز بە ئاراستەیەکی حیزبی و تەنانەت خوارتر لە حیزبیش لە ئاستی فەوج و دەستە و لایەنی ناوحیزبیدا بوو.
لە هەر دوو دۆخەکەدا چ سەرکەوتنی کۆبانێ و چ شکستی کەرکووک لایەنی دیپلۆماتێیک کاریگەر بوو، کەچی لە کۆبانیدا کورد زیاتر سەرخۆشی سەرکەوتنێکی شۆڕشگێڕانە بوو بەڵام لە کەرکووکدا بە هۆی شکستەوە، دەرفەتی نمایشی قارەمانانە و شۆڕشگێڕی نەبوو بۆیە لێرەدا مرۆڤی کورد بە دوای هۆکارێکەوە لە دەرەوەی رۆحی شۆڕشگێڕانی سووپێرمانەوە دەگەڕا بۆیە رووی جنێوەکان کرایە لایەن یان لایەنگەلێک کە بێ گومان تەنیا فاکتەری شکست نەبوون. لەبەر ئەوەی شکستی وا نابەسترێتەوە بە دۆخ و کاتێکی دیاریکراو و تایبەتەوە بەڵکوو فاکتەرەکانی ئەتوانێ زۆرتر و تەنانەت زووتر لەوە بێت کە بە زەینیەتێکی شۆڕشگێڕانەی ساکارەوە لێکبدرێتەوە.
بۆیە شۆڕشگێڕی و جەنگاوەری، ئەگەریش بانترین ئاستیشدا بێت، دەبێ پشت ئەستوور بێت بە عەقڵیەتێکی دیپلۆماتیک، بە پێچەوانەش تا هێزی جەنگاوەر و جەنگیت نەبێت کەس گوێت بۆ ناگرێت و دەرفەتی دیپلۆماسیت بۆ ناڕەخسێ. کەوابوو تەواکەری یەکن.
شۆڕشگێڕی دەرکەوتنێکی لۆکاڵە بە دەنگدانەوەی ناوچەیی و تەنانەت جیهانیشەوە، وەک بەرخۆدانی کۆبانی. بەڵام دیپلۆماسی دەرکەوتنێکە ئەتوانێ لۆکاڵ بێت بەڵام بە هۆی ژیئۆپۆلەتیکەوە کە زلهێزەکانیش کاراکتەری حاشا هەڵنەگری هاوکێشە سیاسییەکانی ناوچەکەن، لە رووبەرێکی گەورەتر و چارەنووسسازدا خۆی دەنوێنێ.

www.tgoop.com/gutariniwe/1560

244 viewsedited  Dec 9 at 06:34

کورد لە نێوان عەقڵیەتی شۆڕشگێڕی و دیپلۆماتیکدا

🔹عوسمان نووری (رێبین)

کوردستان بە هۆی ئەوەی لە سەرەتاکانی سەدەی نۆزدەوە کە دەوڵەت میلەتی نوێ لە ناوچەکەدا سەریهەڵدا و نەبوو بە خاوەن ناسنامەیەکی سیاسی و حوقووقی، بەردەوام بیری لە ئاراستەیەکی رزگاریخوازانە، لەپێناوی دەرچوون لە ژێردەستی کردۆەتەوە، ئاراستەیەک کە بەر لەوەی هەڵبژێردراوی مرۆڤی کورد و کۆمەڵگای کوردستان بێت، بەرهەم و ئەنجامی دۆخێکی نەخوازراو و داسەپاوە بەسەریا. بیرکردنەوە لە ئاراستەی رزگاریی و شەڕی مان و نەمان، لە دۆخێکدا کە کەمترین دەرفەت بۆ دپپلۆماسی و سیاسەت کردنی تێدا ڕەخساوە، بەناچار هێڵی شۆڕشگێڕیی و جەنگاوەریی بەهێزتر و بەرچاوتر کردووە. هێڵێک لە سەر بنەمای داتاشینی سۆپێرمان و قارەمان و مرۆڤی کۆڵنەدەر و بەردەوام چەک لەشان و لە سەر پێ، کە زیاتر لەوەی رەهەندێکی سیاسی و دیپلۆماتیکی بێت، خاوەن رەهەندێکی ئایدیۆلۆژیکی و ئایدیالیستیی و بان مرۆییە.
بێ گومان دۆخی کورد و ئەو قەیرانەی تێیدا بووە، پێویستی بە مرۆڤی جەنگاوەرە، و ئەو جەنگاوەرییەش بڕێ جار شکۆ و غوروور دەبەخشێتە ناسنامەی کۆیی و کۆبیری خەڵک،
وەک ئەو خۆڕاگرییەی لە کۆبانی و دژ بە داعش بینیمان و بڕێ جاریش شکان و داڕووخان بەرهەم دەهێنێ، وەک ئەوەی دواتر لە پاش ریفراندۆمی ساڵی 2017ی باشووری کوردستان و لە کەرکووکدا بینیمان. شۆڕشگێڕی چەمکێکە لە نێوان دوو جەمسەری هەڵچوون و داچوون، سەرکەوتن و نوشوستی، باش و جاش، شۆڕشگێڕ و کۆنسێرواتیڤدا
بۆیە لە ئەنجامی بەرگرییەکەی کۆبانیدا مرۆڤی کورد دەگەیەتە تەشقی شانازی و بڕوا بە خۆ بوون و هەموو شکۆمەندییەک لە بزەی سەر لێوانی کچە شەڕڤانێکی ماندوودا دەبینێتەوە و ئەو بزەیە دەبێتە هەوێنێکی خەستی هیوا و دوارۆژێکی رووناک، و بە پێچەانەوە، لە کەوتنی کەرکووکدا دەگاتە خوارترین ئاستی ورد بوون و داڕووخان و کاتێک فرمێسکەکانی پێشمەرگەیەک لە بەرەکانی شەڕی کەرکووکدا دەبینێت، هەموو هیواکانی لەگۆڕ دەنێت و تووشی بێ هیوایی دەبێت.
لەو دوو دۆخەدا بە نیسبەتی دوو ئاراستەی شۆڕشگێری و دیپلۆماسی، لە شکۆ و شانازیدا تەنیا جەنگاوەرییە کە زەق و بەرچاوە و دیوی دیپلۆماتیک نابینرێت، بەڵام لە شکست و نوشوستیدا دیوی جەنگاوەریی لەبار دەچێ و دیوی دیپلۆماتیکیش لە پێناوی قسە و قسەڵۆک و بڕیاری ئەخلاقیی "مامەڵە و خاک فرۆشی"دا بزر دەبێت و ئەوەی بە زەقی دەرئەکەوێت هەمان حوکمی ئەخلاقیی خیانەت و براکوژی و خۆخۆرییە.
ئەوەی لە کۆبانیدا سەرکەوتنی جەنگاوەرانی پێک هێنا بێ گومان بەشێکی خۆڕاگری و رەهەندی شۆڕشگێڕی بوو، بەڵام هەمووی ئەمە نەبوو بەڵکوو دیپلۆماسییەک لە پشتی رووداوەکەوە بوو، کە چ وەکوو YPG و چ وەکوو لایەنی تر، زۆر شتێکی دەستەبەر دەکرد و هەر هیچ نەبێ چەک و لۆجەستیکی شەڕڤانانی لە بەرەی شەڕدا دابین کرد و توانییان سرنجی هەموو جیهان بگوازنەوە بۆ کۆبانی. ئەوەی کەرکووکیش هەروابوو واتە بەر لەوەی داڕووخانی رەهەندی شۆڕشگێڕی و جەنگاوەری بێت شکستی کۆمەڵە هەوڵێکی پەرتەوازەی دیپلۆماتیک بوو و ئەم شکستەش ئەوەی پێوەندیی بە ناوخۆی کوردستان و سیاسەتی کوردییەوە بێت، دیپلۆماسییەکی لاواز بە ئاراستەیەکی حیزبی و تەنانەت خوارتر لە حیزبیش لە ئاستی فەوج و دەستە و لایەنی ناوحیزبیدا بوو.
لە هەر دوو دۆخەکەدا چ سەرکەوتنی کۆبانێ و چ شکستی کەرکووک لایەنی دیپلۆماتێیک کاریگەر بوو، کەچی لە کۆبانیدا کورد زیاتر سەرخۆشی سەرکەوتنێکی شۆڕشگێڕانە بوو بەڵام لە کەرکووکدا بە هۆی شکستەوە، دەرفەتی نمایشی قارەمانانە و شۆڕشگێڕی نەبوو بۆیە لێرەدا مرۆڤی کورد بە دوای هۆکارێکەوە لە دەرەوەی رۆحی شۆڕشگێڕانی سووپێرمانەوە دەگەڕا بۆیە رووی جنێوەکان کرایە لایەن یان لایەنگەلێک کە بێ گومان تەنیا فاکتەری شکست نەبوون. لەبەر ئەوەی شکستی وا نابەسترێتەوە بە دۆخ و کاتێکی دیاریکراو و تایبەتەوە بەڵکوو فاکتەرەکانی ئەتوانێ زۆرتر و تەنانەت زووتر لەوە بێت کە بە زەینیەتێکی شۆڕشگێڕانەی ساکارەوە لێکبدرێتەوە.
بۆیە شۆڕشگێڕی و جەنگاوەری، ئەگەریش بانترین ئاستیشدا بێت، دەبێ پشت ئەستوور بێت بە عەقڵیەتێکی دیپلۆماتیک، بە پێچەوانەش تا هێزی جەنگاوەر و جەنگیت نەبێت کەس گوێت بۆ ناگرێت و دەرفەتی دیپلۆماسیت بۆ ناڕەخسێ. کەوابوو تەواکەری یەکن.
شۆڕشگێڕی دەرکەوتنێکی لۆکاڵە بە دەنگدانەوەی ناوچەیی و تەنانەت جیهانیشەوە، وەک بەرخۆدانی کۆبانی. بەڵام دیپلۆماسی دەرکەوتنێکە ئەتوانێ لۆکاڵ بێت بەڵام بە هۆی ژیئۆپۆلەتیکەوە کە زلهێزەکانیش کاراکتەری حاشا هەڵنەگری هاوکێشە سیاسییەکانی ناوچەکەن، لە رووبەرێکی گەورەتر و چارەنووسسازدا خۆی دەنوێنێ.

BY خانای قوبادی ــ گوتاری نوێ