tgoop.com/hamanandyab/64
Last Update:
🍪 تافتانی که تافتون شد!
◽️ در فرهنگِ ایرانی، انواع نان‌ها وجود دارد که امروزه از چهار نوعِ آن بیش‌تر اطلاع داریم؛ لواش (نانِ تیری)، تافتون (تافتان)، سنگک، و بربری. به‌عقیدۀ برخی، «تافتون» یا «تافتان» محبوب‌ترین نانِ ایرانی است که از مخلوطِ آردِ گندمِ سفید با آردِ گندمِ سبوس‌دار تهیه می‌شود و کلفت‌تر از نانِ لواش است.
◽️ ریشه‌شناسی: «تافتان» از مادۀ «تافتن» است که ریشۀ آن به ایرانیِ باستانِ -tāp به‌معنای «گرم بودن/ درخشیدن» بازمی‌گردد.
◽️ شاهد: قدیم‌ترین شاهدِ این نان، در متونِ فارسی، مربوط است به آشپزباشی در کتابِ سفرۀ اطعمه (سدۀ ۱۳ ق): «تافتان نیز دو قِسم است: آردی و غیر‌آردی. دوآتشه از گندم و جو هردو پزند.»
◽️ فرایندِ تغییرِ واجی: تبدیلِ «تافتان» به «تافتون» در چارچوبِ نظریۀ بهینگی و فرایندِ «افراشتگیِ خیشومی» رخ می‌دهد؛ یعنی واکۀ «آ» پیش از هم‌خوان‌های خیشومی (ن) به واکۀ افراشتۀ [u] بدل می‌شود که تبدیلِ «نان» به «نون» را نیز با همین فرایند می‌توان تبیین کرد.
◽️ املا: گرچه املای «تافتون» متأخرتر و پربسامدتر و تحت‌ِ تأثیرِ گفتار است، هردو املای «تافتان» و «تافتون» در متون فارسی به‌کار رفته است.
ـــ نازنین خلیلی‌پور
◽️ منابع
۱) پیکرۀ گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به سرپرستیِ دکتر علی‌اشرف صادقی.
۲) جم، بشیر (۱۳۹۵). «تحلیل استثناءها و گوناگونی آزاد در فرایند افراشتگیِ پیش‌خیشومی در چارچوب نظریۀ بهینگی». پژوهش‌های زبانی. سال ۷. شمارۀ ۲: ۱۹-۳۸.
۳) حسن‌دوست، محمد (۱۳۹۳). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. ج ۲. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار.
4) Desmet-Grégoire, H. (1989). BREAD, Persian nān. Iranica. Vol. IV, Fasc. 4: 444-447.
@Matnook_com
BY همانندیاب
Share with your friend now:
tgoop.com/hamanandyab/64