tgoop.com/hamanandyab/76
Last Update:
هکسره چیست؟
هکسره یعنی به‌جای کسرۀ اضافه «ه/ ـه» بنویسیم یا به‌جای «ه/ ـه» کسره بگذاریم.
در حالت اول، «ه/ ـه» جزو واژه نیست و اضافی است. مثال:
- «ظ مثل ظهره، *ظهره تابستون» (از کتاب‌کار املای اول دبستان گاج، درس ۲۲)
درست: ظ مثل ظهره، ظهرِ تابستون
- *جانه من *فدایه *خاکه *پاکه میهنم.
درست: جانِ من فدایِ خاکِ پاکِ میهنم
در حالت دوم، «ه/ ـه» جزو واژه است. پس نباید حذف شود و گذاشتنِ کسره به‌جای آن نادرست است. مثال:
- «قلعه‌نویی: خادمین *آدم‌بدِ شده‌اند، خائنین *آدم‌خوبِ!» (روزنامۀ شوت، ش ۱۲۱۷، ص ۱)
درست: آدم‌بده، آدم‌خوبه.
- «آقای سرمربی! *مردِ و قولش!» (روزنامۀ استقلال جوان، ش ۱۶۸۹، ص ۱)
درست: مَرده (= مرد است) و قولش.
نکته:
در گفتار، مصوّت /e/ به‌جای شناسه و به‌عنوان فعل ربطی و نشانۀ معرفه نیز به‌کار می‌رود و در خط به‌صورت «ه/ ـه» نوشته می‌شود.
۱) به‌جای «ـَ‌د» (شناسۀ سوم‌شخص مفرد)
- می‌تواند > می‌تونه، می‌کند > می‌کنه؛ بتواند > بتونه، بکند > بکنه
غلط (هکسره): *می‌تونِ، *می‌کنِ؛ *بتونِ، *بکنِ
۲) «ه/ ـه» به‌جای «است»
- زمونه رنگارنگه. = زمانه رنگارنگ است.
- این کتاب مال توئه؟ = این کتاب مال تو است؟
۳) نشانۀ معرفه
- خونۀ "مادربزرگه" هزار تا قصه داره.
غلط (هکسره): خونۀ *مادربزرگِ هزار تا قصه داره.
- آقاهه، گربهه/ گربه‌هه، آهوئه، خاله‌سوسکه، قوطیه، دختره، پسره، ... .
نکته: «ه/ ـه» برای تحقیر نیز به‌کار می‌رود: دخترۀ چشم‌سفید! پسرۀ جُعَلّق!
یادآوری:
شکسته‌نویسی‌های افراطی و گفتاری‌نویسی‌های بی‌ضابطه در فضای مجازی و نیز بی‌دقتی و کمسوادیِ برخی از نویسندگان را می‌توان دو دلیلِ عمدۀ بُروز هکسره دانست. البته شواهدی از هکسره در متون قدیم فارسی نیز وجود دارد (ر.ک: اکرم حاجی‌سیدآقایی، «دربارۀ لغتی از تفسیر ابوالفتوح رازی»، مجلۀ فرهنگ‌نویسی، شمارۀ ۸، ص ۱۱٤)، ولی آن‌ها نیز به احتمال قوی و در اکثر موارد از بی‌دقتی و کمسوادیِ کاتبان بوده است، نه مؤلفان. درهرحال، هکسره، در هر دو حالتش، نادرست است و تشخیص آن نیز مستلزم یک شناخت نسبی از ساختار واژه‌ها (صرف) و املای صحیح کلمات است.
سید محمد بصام
@Matnook_com
BY همانندیاب
Share with your friend now:
tgoop.com/hamanandyab/76